Financial Times: Γιατί παντού στον κόσμο οι άνθρωποι δεν (θέλουν να) κάνουν παιδιά;
Οι κυβερνήσεις προσφέρουν έναν κατάλογο δημιουργικών κινήτρων για την τεκνοποίηση –αλλά τα ποσοστά γονιμότητας συνεχίζουν να μειώνονται– και φυσικά υπάρχει λόγος γι’ αυτό
![62222-137653.jpg 62222-137653.jpg](/images/120x120/3/jpg/sites/default/files/62222-137653.jpg)
![Είναι πολλοί οι παράγοντες για τους οποίους πλέον οι άνθρωποι παντού στον κόσμο δεν αποφασίζουν να κάνουν παιδιά Είναι πολλοί οι παράγοντες για τους οποίους πλέον οι άνθρωποι παντού στον κόσμο δεν αποφασίζουν να κάνουν παιδιά](/images/1074x600/jpg/files/2025-01-29/giati_den_kanoyme_paidia.jpg)
Οι πολιτικοί θέλουν περισσότερα παιδιά, οι πολιτικές τους πάλι, όχι
Οι πολιτικοί στο Lestijärvi πίστευαν ότι είχαν την απάντηση στα δημογραφικά προβλήματα της Φινλανδίας, που έβλεπε τον αριθμό των παιδιών της κάθε χρόνο να συρρικνώνεται: κάθε μητέρα νεογέννητου μωρού θα λάμβανε 1.000 ευρώ ετησίως για 10 χρόνια, εάν παρέμενε στον δεύτερο μικρότερο δήμο της σκανδιναβικής χώρας.
Αλλά σχεδόν μία δεκαετία μετά και πάνω από 400.000 ευρώ φτωχότερη, η χώρα και κυρίως οι πολιτικοί της αναγκάστηκαν να παραδεχτούν την ήττα τους: Ο πληθυσμός του Lestijärvi έχει συρρικνωθεί κατά ένα πέμπτο από τότε που ξεκίνησε το πρόγραμμα επιδοματικής πολιτικής για την τόνωση του δημογραφικού. Τα πολυπόθητα παιδιά, δεν ήρθαν λόγω επιδοματικής πολιτικής.
«Δεν άξιζε τον κόπο να το κάνουμε καθόλου», δήλωσε ο Niko Aihio, πρώην διευθυντής εκπαίδευσης της πόλης. «Το baby boom κράτησε μόνο έναν χρόνο».
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε όλον τον κόσμο παλεύουν με τα ίδια προβλήματα με εκείνα του Lestijärvi: ό,τι κι αν φαίνεται να προσφέρουν σε μορφή κινήτρων, οι άνθρωποι δεν κάνουν περισσότερα μωρά. Ο φιλανδικός δήμος απέτυχε ακόμα και να προσελκύσει ανθρώπους από αλλού: «Δεν εμπόδισε τους ανθρώπους να μετακομίσουν και δεν προσέλκυσε νέες οικογένειες», δήλωσε ο Aihio.
Η Κίνα προσέφερε δωρεάν θεραπείες γονιμότητας, η Ουγγαρία μεγάλες φοροαπαλλαγές και μετρητά και η Σιγκαπούρη επιχορηγήσεις για γονείς και παππούδες. Μια δανέζικη ταξιδιωτική εταιρεία έτρεξε ακόμα και διαφημιστική καμπάνια με την προτροπή «Κάντε το για τη Δανία». Στην Ιαπωνία, το κράτος χρηματοδοτεί το προξενιό με τεχνητή νοημοσύνη, ενώ η μητροπολιτική κυβέρνηση του Τόκιο προσφέρει τετραήμερη εβδομάδα εργασίας στο προσωπικό, σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να γίνουν γονείς.
Τα παιδιά ως λύση στην οικονομική κρίση και η δημογραφική αυτοκτονία
Οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να αναζητούν επιλογές πολιτικής για να αντιμετωπίσουν μια διαφαινόμενη οικονομική κρίση, καθώς οι ηλικιωμένοι πληθυσμοί αυξάνονται και η δεξαμενή των εργαζομένων συρρικνώνεται. Πρόκειται για μια αλλαγή που η δεξαμενή σκέψης του Ιδρύματος Robert Schuman αποκάλεσε «δημογραφική αυτοκτονία».
Οι λόγοι για την τάση αυτή έχουν συζητηθεί έντονα, ενώ ορισμένες πιθανές λύσεις, όπως η μετανάστευση και η ώθηση των ανθρώπων να συνταξιοδοτηθούν αργότερα, έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά δυσάρεστες πολιτικά.
«Το ζήτημα της γήρανσης του πληθυσμού παρουσιάζει πολλαπλές προκλήσεις για την Ευρώπη», δήλωσε ο Olli Rehn, διοικητής της φινλανδικής κεντρικής τράπεζας. «Πρώτον, ο επιδεινούμενος δείκτης εξάρτησης ασκεί σημαντική πίεση στα δημόσια οικονομικά. Δεύτερον, μια γηράσκουσα κοινωνία τείνει να είναι οικονομικά λιγότερο δυναμική και λιγότερο επιχειρηματική».
Η μείωση των ποσοστών γεννήσεων είναι ένα ιδιότυπο παγκόσμιο πρόβλημα – καμία ήπειρος δεν έχει μείνει αλώβητη από την τάση αυτή. Τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού ζουν σήμερα σε χώρες όπου οι άνθρωποι γεννούν παιδιά με ρυθμό πολύ χαμηλό για να αντικαταστήσουν τον πληθυσμό τους.
Όλο και περισσότερες χώρες προστίθενται στον κατάλογο. Μέχρι το 2100, μόλις 12 χώρες –11 στην Αφρική και το μικροσκοπικό νησιωτικό κράτος του Ειρηνικού, το Βανουάτου– αναμένεται να έχουν ποσοστά γονιμότητας πάνω από το κρίσιμο επίπεδο των 2,1 γεννήσεων ανά γυναίκα. Ούτε μία χώρα δεν αναμένεται να έχει ποσοστό πάνω από 2,3 μέχρι το τέλος του αιώνα.
Ας δούμε τι πραγματικά σημαίνει «λιγότερα παιδιά» για την παγκόσμια οικονομία
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορεί να μπουν στον πειρασμό να επικεντρωθούν σε πιο άμεσες λύσεις. Όμως, η μείωση των ποσοστών γονιμότητας απειλεί να οδηγήσει σε βαθιά οικονομική δυσπραγία. Λιγότερα μωρά και περισσότεροι ηλικιωμένοι κάτοικοι σημαίνει μικρότερο ποσοστό ατόμων σε ηλικία εργασίας, γεγονός που πλήττει τα φορολογικά έσοδα, την ίδια στιγμή που αυξάνονται οι δαπάνες οι οποίες συνδέονται με τη γήρανση των κοινωνιών, όπως οι κρατικές συντάξεις και η υγειονομική περίθαλψη.
Χωρίς επαρκή πολιτική δράση, οι αναλυτές του οίκου αξιολόγησης S&P Global εκτιμούσαν το 2023 ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα διογκωθούν έως το 2060 από τον παγκόσμιο μέσο όρο που είναι σήμερα 2,4% του ΑΕΠ, σε 9,1%. Το παγκόσμιο καθαρό δημόσιο χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ θα τριπλασιαζόταν σχεδόν.
Εν τω μεταξύ, μια έκθεση της McKinsey, τον Ιανουάριο, υπέδειξε ότι πολλές από τις πλουσιότερες οικονομίες του κόσμου, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, θα πρέπει να διπλασιάσουν τουλάχιστον την αύξηση της παραγωγικότητας, για να διατηρήσουν τις ιστορικές βελτιώσεις στο βιοτικό επίπεδο εν μέσω απότομων μειώσεων στα ποσοστά γεννήσεών τους.
Τμήματα της Ασίας, ιδίως η Κίνα, και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες. Το 1995, 10 εργαζόμενοι στην ανατολική Ασία συντηρούσαν έναν ηλικιωμένο – μέχρι το 2085, το ποσοστό αυτό προβλέπεται να είναι ένα προς ένα.
![Γιατί δεν κάνουμε παιδιά; Γιατί δεν κάνουμε παιδιά;](/images/w734/jpg/files/2025-01-29/paidia.jpg)
Οι γυναίκες αλλάζουν και αυτό επηρεάζει τα πολιτικά δεδομένα
Οι πολιτικοί ανησυχούν ότι μπορεί να είναι ανίσχυροι να δράσουν, καθώς οι κοινωνικές πιέσεις στις γυναίκες υφίστανται μια βαθιά αλλαγή. Η Sarah Harper, καθηγήτρια γεροντολογίας και διευθύντρια του Ινστιτούτου Γήρανσης του Πληθυσμού της Οξφόρδης, δήλωσε ότι έρευνες σε νεαρές γυναίκες σε όλο τον κόσμο, από την Ευρώπη έως τη νοτιοανατολική Ασία, υποδεικνύουν ότι δεν υφίσταται πλέον η κάποτε «φορετή» κοινωνική υποχρέωση των γυναικών να κάνουν παιδιά, ειδικά από τη στιγμή που δεν το επιθυμούν.
Η καριέρα και τα νέα δεδομένα που απαιτούν ισότητα των φύλων αποτελούν μέρος αυτής της καινούργιας κατάστασης. «Έχουμε μια ολόκληρη κατηγορία γυναικών στις χώρες υψηλού εισοδήματος, αλλά και στη νοτιοανατολική Ασία, και ιδιαίτερα στην ανατολική Ασία, οι οποίες έχουν εκπαιδευτεί με έναν πολύ ουδέτερο ως προς το φύλο τρόπο», δήλωσε η Harper. «Εισέρχονται στον εργασιακό χώρο με ουδέτερο ως προς το φύλο τρόπο, στη συνέχεια γίνονται γονείς και ξαφνικά, όσο κι αν προσπαθεί κανείς, δεν είναι ουδέτερη ως προς το φύλο η όλη προσέγγιση».
Η πολιτική είναι επίσης πιθανό να έχει ελάχιστα αποτελέσματα, όταν οι νόρμες σχετικά με τον αριθμό των παιδιών είναι βαθιά ριζωμένες. Η Harper σημείωσε ότι στην Κίνα, παρά το τέλος της πολιτικής του ενός παιδιού το 2016, οι γυναίκες εξακολουθούν γενικά να έχουν μόνο ένα παιδί.
«Από τη στιγμή που έρχεσαι σε μια κοινωνία ενός παιδιού, τότε γιατί να θέλεις να κάνεις δύο παιδιά; Επειδή όλοι έχουν ένα παιδί... όλοι είναι προσανατολισμένοι στο να έχουν ένα παιδί. Οι θεσμοί είναι προσανατολισμένοι στο να έχουν ένα παιδί», δήλωσε η Harper.
Η Heidi Colleran, ακαδημαϊκός στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για την Εξελικτική Ανθρωπολογία στη Γερμανία, δήλωσε ότι, παρά τις δεκαετίες έρευνας και τους χιλιάδες ανθρώπους που ασχολούνται με τις δημογραφικές τάσεις, «δεν υπάρχει σχεδόν καμία συναίνεση σχετικά με τον λόγο που τα ποσοστά γονιμότητας συνεχίζουν να μειώνονται.
»Υπάρχουν πολλές γενικόλογες θεωρίες που μπορούμε να λάβουμε υπ’ όψιν: η άνοδος της πυρηνικής οικογένειας, οι αλλαγές στην ηλικία του γάμου, ο ρυθμός με τον οποίο οι άνθρωποι ζουν μαζί, η ηλικία στην οποία οι άνθρωποι αρχίζουν να αποκτούν το πρώτο τους παιδί γίνεται όλο και μεγαλύτερη» δήλωσε. «Υπάρχουν πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά σε ατομικό επίπεδο και είναι όλα σωστά... [Αλλά] όλοι αυτοί οι σχετικά προβλέψιμοι παράγοντες, πρόκειται να συσχετιστούν μεταξύ τους με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικά μέρη».
Ωστόσο, αν και η προσωπική επιλογή έχει παίξει ρόλο στην παγκόσμια μείωση της τεκνοποίησης, μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι συχνά αποκτούν λιγότερα παιδιά από όσα θα ήθελαν, γεγονός που δείχνει ότι οι δημόσιες πολιτικές θα μπορούσαν να διαδραματίσουν ρόλο στην αλλαγή του φαινομένου.
Εμπόδια όπως το κόστος της παιδικής μέριμνας και της στέγασης, η οικονομική αστάθεια, η επίμονη ανισότητα των φύλων, οι άκαμπτες συνθήκες εργασίας και η έλλειψη εργασιακής ασφάλειας είναι μεταξύ των παραγόντων που εμποδίζουν τους ανθρώπους να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά.
Τελικά, βοηθούν πουθενά οι πολιτικές για την απόκτηση παιδιών;
Οι καλύτερες πολιτικές αναφορικά με τα παραπάνω, μπορεί να μην είναι σε θέση να καλύψουν πλήρως το χάσμα, αλλά μπορούν να βοηθήσουν. «Οι υποστηρικτικές οικογενειακές πολιτικές –όπως η πρόσβαση στη βοήθεια της φροντίδας των παιδιών, τα οικονομικά κίνητρα και η πολιτισμική αποδοχή των εργαζόμενων γονέων– μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τις δημογραφικές τάσεις», δήλωσε ο Rehn.
Οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν. «Η συμβατική φιλο-γεννητική πολιτική, που ρίχνει χρήματα στο πρόβλημα, λειτουργεί ως έναν βαθμό», δήλωσε ο Lyman Stone, δημογράφος στο Ινστιτούτο Οικογενειακών Σπουδών, ο οποίος ειδικεύεται στη γονιμότητα.
Ο Στόουν δήλωσε ότι μελέτες έδειξαν ότι τα ποσοστά γονιμότητας της Νότιας Κορέας θα μπορούσαν να είναι ακόμα χαμηλότερα από ό,τι είναι τώρα χωρίς τα προγράμματα baby bonus, την επέκταση της κρατικά χρηματοδοτούμενης παιδικής μέριμνας, τις επιδοτούμενες θεραπείες γονιμότητας και τη στεγαστική βοήθεια.
Ταυτόχρονα, η Φινλανδία παραμένει μια από τις ταχέως γηράσκουσες κοινωνίες στον κόσμο, χάρη στη μεγάλη αύξηση των γεννήσεων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ούτε η φτηνή παιδική φροντίδα, ούτε τα «λεφτά για τα μωρά», που καταβάλλονται από δεκάδες δήμους, φαίνεται να είχαν μεγάλο αντίκτυπο στο ποσοστό γεννήσεων της χώρας, το οποίο παραμένει μεταξύ των χαμηλότερων της Ευρώπης.
Ο Aihio δήλωσε ότι οι καλές τοπικές υπηρεσίες –όπως βιβλιοθήκες, πισίνες και αξιοπρεπής παιδική φροντίδα– φαίνονται πιο σημαντικές από τα χρήματα για την ενθάρρυνση των γυναικών να κάνουν παιδιά. Και ο Rehn αναγνώρισε ότι οι πολιτικές μπορεί να χρειαστούν «πολύ χρόνο» για να αποδώσουν.
Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν επίσης αντιμετωπίσει επικρίσεις για τον τρόπο με τον οποίο στοχεύουν σε μέτρα που ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να γίνουν γονείς. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, όπου το ποσοστό γονιμότητας ανέρχεται σε 1,2, μόνο οι ετεροφυλόφιλες, παντρεμένες γυναίκες επιτρέπεται να υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση, ακόμα και ιδιωτικά. Οι ανύπαντρες γυναίκες και τα ομόφυλα ζευγάρια γυναικών που έχουν υπογράψει σύμφωνο συμβίωσης δεν έχουν πρόσβαση.
Ένας άλλος «τεράστιος πονοκέφαλος για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής», δήλωσε η Paula Sheppard, εξελικτική ανθρωπολόγος στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, «είναι ότι διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού χρειάζονται διαφορετικές πολιτικές».
Μύθος ότι μόνο οι μορφωμένες και οι καριερίστες δεν θέλουν παιδιά
Έρευνα υπέδειξε ότι οι γυναίκες με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο καθυστερούν την απόκτηση παιδιών λόγω ανησυχιών για τη σταθερότητα των σχέσεών τους και την ανάγκη να ζουν κοντά στους γονείς τους. Αντίθετα, όσες έχουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση ανησυχούν για την πτώση στην ιεραρχία της καριέρας και θέλουν έναν σύντροφο που να είναι πρακτικός και έτοιμος να μοιραστεί ισότημα τις ευθύνες μιας ενδεχόμενης οικογένειας.
Ο Edward Paice, ειδικός σε θέματα δημογραφίας που επικεντρώνεται στην Αφρική, δήλωσε ότι υπάρχει μια προφανής απάντηση στα δημογραφικά προβλήματα της Δύσης: η μετανάστευση. «Η Ευρώπη δεν μπορεί να κλείσει ερμητικά τον εαυτό της ούτως ή άλλως. Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες για τις δυτικές χώρες να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο εμπλέκονται με τις αφρικανικές χώρες», εξηγεί.
Η εισροή αλλοδαπών αύξησε αργά αλλά σταθερά τον πληθυσμό της Φινλανδίας τα τελευταία χρόνια. Όμως, ενώ ο Rehn αναγνώρισε ότι η μετανάστευση που σχετίζεται με την εργασία και την εκπαίδευση αποτελεί «ουσιαστικό μέρος της λύσης», πρόσθεσε: «Φυσικά, στην εποχή του λαϊκισμού αυτό είναι ένα πολιτικά δύσκολο μήνυμα».
Μετανάστευση και συνταξιοδοτικό: δύο μπελάδες, καμία λύση
Οι κυβερνήσεις θέλουν επίσης, οι άνθρωποι να εργάζονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο Harper, καθηγητής γεροντολογίας, δήλωσε ότι είναι σημαντικό για τις κοινωνίες να αναγνωρίσουν ότι η συνταξιοδότηση από το εργατικό δυναμικό και στη συνέχεια, η προσδοκία να ζει κανείς με κοινωνική στήριξη για δεκαετίες μετά είναι «απλά μη βιώσιμη».
Όπως και η μετανάστευση, η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης μπορεί να έχει μεγάλο πολιτικό κόστος.
Στη Γαλλία, το 2023, οι άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας, καθώς ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πέρασε τη νομοθεσία για την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη. Πολλοί Κινέζοι έχουν αντιδράσει οργισμένα στη νομοθεσία για την αύξηση των νόμιμων ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, τα οποία είναι από τα χαμηλότερα στον κόσμο.
«Μπορείτε είτε να αυξήσετε τα ποσοστά μετανάστευσης ή την ηλικία συνταξιοδότησης, είτε να ενθαρρύνετε τους ανθρώπους να κάνουν περισσότερα παιδιά», δήλωσε ο Edward Davies, διευθυντής πολιτικής στο Κέντρο Κοινωνικής Δικαιοσύνης στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Υποψιάζομαι ότι από τα τρία, οι άνθρωποι φυσικά θα ήθελαν να κάνουν οικογένειες, ενώ το να τους πεις ότι πρέπει να συνταξιοδοτηθούν αργότερα ή ότι πρέπει να υπάρχει μαζική μετανάστευση, είναι μάλλον λιγότερο δημοφιλές».
ΠΗΓΗ: Financial Times
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
![](/images/w400/3/jpg/files/2024-02-02/final-voice-choice4.jpg)
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Στους 32 βουλευτές το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης
Παρακολουθήσαμε τον απολογισμό των πεπραγμένων της Ομάδας για τη Θεσσαλονίκη
Για αμετροέπεια κατηγορεί ο εκπρόσωπος Τύπου της ΝΔ τον Σωκράτη Φάμμελο
«Ο δήθεν παραπλανημένος πρωθυπουργός στη σημερινή του συνέντευξη για ποιο πράγμα "πανηγυρίζει";» διερωτάται ο Κ. Τσουκαλάς
Κλειστά τα σχολεία μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου
Σφοδρή κριτική στην αντιπολίτευση για τα Τέμπη
«Κάποιοι θέλουν να μας οδηγήσουν σε ζούγκλα», αναφέρει ο Πρωθυπουργός
«Η βαριά κατηγορία περί της συγκάλυψης φαίνεται να κλονίζεται», τόνισε ο Υπ. Δικαιοσύνης
Από τις 15 Μαρτίου σε ισχύ η μεταρρύθμιση
Τσακωμός με έναρξη τα Τέμπη και τέλος τη Novartis
Aμειώτη η αντιπαράθεση του Περισσού με την Πλεύση Ελευθερίας
Μήπως υπάρχουν κάποιοι πρόσθετοι, μονιμότεροι παράγοντες που λειτουργούν ως τροχοπέδη;
Με αφορμή δημοσίευμα Σαββατιάτικης εφημερίδας
Tι ανέφερε ο υπουργός στα περί συγκάλυψης
«Επαναστάτες του καναπέ» - Καταθέτει μήνυση και αγωγή εναντίον της η πρόεδρος της Πλεύσης Ελευθερίας
«Τελειώνει αυτή η ιστορία» - Όσα διαμήνυσε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Σε ένα τόσο δύσκολο παγκόσμιο περιβάλλον η Ελλάδα και πάλι περί άλλων τυρβάζει. Άγεται και φέρεται από απίθανες θεωρίες συνομωσίας στημένες πάνω στον φρικτό θάνατο 57 ανθρώπων
Ξεκινά ένα από τα πιο επιδραστικά φόρουμ διεθνώς για ζητήματα ασφάλειας και διεθνών σχέσεων
Η ανάρτηση του βουλευτή του ΠΑΣΟΚ
«Εγώ τη θυμάμαι να διαφημίζει την TELESTET, δεν θυμάμαι να ήταν κομουνίστρια»
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.