Επιτέλους, φύγετε από το Χ

Από τότε που ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο μετέτρεψε μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης σε μηχανή ακροδεξιάς προπαγάνδας, ίσως η πρόταση «Σας τα ‘λεγα εγώ» να μην ακούγεται τόσο αντιπαθητική. Διερχόμαστε μια εποχή αχρείων, στη δημιουργία της οποίας συνέβαλαν τα social media: το ηφαίστειο των γνωμών, η χειραγώγηση, η πλύση εγκεφάλου, η επικράτηση του πλέον κραυγαλέου ευνόησαν τη συγκέντρωση εξουσίας σε χέρια ακατάλληλων ατόμων και υπερτροφοδότησαν την πλουτοκρατία. Είτε καταλαβαίνουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους τα social media διαβρώνουν τη δημοκρατία, είτε όχι, ίσως μπορούμε να συμφωνήσουμε σε κάτι απλό: ο Ήλον Μασκ χρησιμοποίησε το Χ για να ενισχύσει τις ακροδεξιές αναρτήσεις, να υποβαθμίσει τον αντίλογο και να αναδειχθεί ηγετική φυσιογνωμία της αμερικανικής και διεθνούς πολιτικής. Οπωσδήποτε, η ευκαιριακή του ταύτιση με τον Ντόναλντ Τραμπ επιτάχυνε αυτή τη διαδικασία μέσω της παραπληροφόρησης, των θεωριών συνωμοσίας, του αντισημιτισμού και όλων των υπόλοιπων στοιχείων της παλαβής ακροδεξιάς. Ο Ήλον Μασκ δεν έκανε τίποτα για να σταματήσει τη μετάδοση fake news εκ μέρους της Ρωσίας (στα οποία περιλαμβάνεται η στοχοποίηση αριστερών Αμερικανοεβραίων), συμμορφώθηκε με τα αιτήματα λογοκρισίας του Ερντογάν, λοιδώρησε την κυβέρνηση του Λούλα ντα Σίλβα στη Βραζιλία, δυσφήμισε την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενίσχυσε —με ανταλλάγματα επιχειρηματικές χάρες— τους εθνικιστές στην Ινδία, στην Κίνα και στην Αργεντινή και υποδαύλισε τη βία στη Βρετανία προβλέποντας «εμφύλιο πόλεμο».

Τι περισσότερο χρειάζεται ώστε να πεισθούν οι διαφημιστές και οι χρήστες ώστε να μποϊκοτάρουν όχι μόνο το Χ αλλά όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του Μασκ; Τίποτα από όσα μας προσφέρει δεν είναι απαραίτητο για τη ζωή —μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τα μοντέλα της Tesla, χωρίς τα ηλιακά του πάνελ και σίγουρα χωρίς πυραύλους για εκτοξεύσεις δορυφόρων. Και ευτυχώς που αποχώρησε από την ηγεσία της OpenAI, αν και η αποχώρησή του δεν εγγυάται ήθος και ακεραιότητα στην πρόοδο της ΤΝ.

Παραμένουμε υποταγμένοι στον 'Ηλον Μασκ και στη συμμορία του. Υπάρχει «πρόβλημα συλλογικής δράσης» όπως το διατύπωνε στον 18ο αιώνα ο Ντέιβιντ Χιουμ. Αν και είναι ανάγκη να ενεργήσουμε όλοι μαζί κατανοώντας ότι κάθε άτομο έχει κίνητρο και συμφέρον για να λάβει αποφάσεις, η εύκολη λύση για τον καθένα χωριστά είναι να μη διακόψει τις συνήθειές του. Στην αντιμετώπιση του Έλον Μασκ υπάρχει ενσωματωμένο αντικίνητρο για τη συλλογική δράση, όπως υπάρχει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή της εφαρμογής των νόμων. Και παρ’ όλ’ αυτά, αξίζει τον κόπο η προσπάθεια. Αν κάθε λογικός άνθρωπος και θεσμός σταματούσε να χρησιμοποιεί το Χ, ίσως τύποι σαν τον Μασκ να συνειδητοποιούσαν ότι αναρριχήθηκαν στην κορυφή του κόσμου εξαιτίας του κομφορμισμού των μαζών κι ότι μπορούν, μέσω μιας αντίστροφης δράσης, να κατρακυλήσουν στον πάτο. Αλλά, όπως είπα, χρειάζονται μεγάλοι αριθμοί: το να συμπεριλαμβάνεσαι στους λιγοστούς ενάρετους που γυρίζουν την πλάτη τους στα τέρατα μπορεί να φαίνεται σαν ηθικολογία, στενότητα ή οπισθοδρομικότητα. Εξάλλου, το ατομικό μποϊκοτάζ περνά πάντοτε απαρατήρητο.

Η περίπτωση του Χ και του Ήλον Μασκ είναι μια ευκαιρία για να επαναφέρουμε τον διάλογο περί των social media και της εξουσίας που ασκούν παραβιάζοντας την ιδιωτικότητα, διαδίδοντας ψευδείς ειδήσεις, οξύνοντας την πόλωση και το μίσος και υπονομεύοντας τις δημοκρατικές διαδικασίες μέσω των echo chambers. Πρέπει να γίνει σαφές ότι τις πλατφόρμες χρησιμοποιούν μεγάλες εταιρείες οι οποίες αποκτούν τεράστια ισχύ περιορίζοντας τον ανταγωνισμό και την καινοτομία, κι ότι, προπάντων, τα social media διαστρέφουν το νόημα της ελευθερίας του λόγου. H ελευθερία του λόγου διαφέρει από τον ενισχυμένο, τον amplified, λόγο, ο οποίος διατυπώνεται μέσω πληρωμένων μεγαφώνων. Αν και η δημόσια έκφραση κακότεχνων θεωριών συνωμοσίας εντάσσεται στην ελευθερία του λόγου, το να τις μεγεθύνεις εκκωφαντικά και να πείθεις δισεκατομμύρια ανθρώπους με ένα γιγάντιο ψηφιακό μεγάφωνο δεν είναι ελευθερία του λόγου· είναι χειραγώγηση.

Η εγκατάλειψη του X δεν είναι σαν το μποϊκοτάζ μιας μάρκας μπίρας, επειδή, για παράδειγμα, μια διαφήμισή της είναι μισογυνική ή ρατσιστική. Σε αντίθεση με την μπίρα, το πρόβλημα με το Χ είναι το ίδιο το Χ. Κάθε φορά που δημοσιεύουμε στο X, χρησιμοποιούμε και ενθαρρύνουμε ένα εργαλείο που οι ιδιοκτήτες του κατευθύνουν εναντίον της δημοκρατίας σαν όπλο. Από την άλλη πλευρά, μια ενδεχόμενη κυβερνητική δράση θα ήταν αρκετά προβληματική από την άποψη των πολιτικών ελευθεριών —άρα, υπάρχει μόνο μία λύση, η ατομική αποχώρηση σε μεγάλους αριθμούς.

Την ημέρα μετά την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, περίπου 115.000 Αμερικανοί απενεργοποίησαν τους λογαριασμούς τους στο Χ. Αν και δεν ήσαν λίγοι όσοι αντιλήφθηκαν τον ρόλο του Ήλον Μασκ στην επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία, η μείωση των χρηστών τον τελευταίο χρόνο φαίνεται να μην ξεπερνά το 6% —πράγμα που αποδεικνύει ότι είμαστε ένα κοπάδι πρόβατα. Σύμφωνα με μια πιο αισιόδοξη ανάλυση των Financial Times, οι αριθμοί των χρηστών X μειώθηκαν σχεδόν κατά ένα τρίτο στο Ηνωμένο Βασίλειο και σχεδόν κατά ένα πέμπτο στις ΗΠΑ από τον Σεπτέμβριο του 2023 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2024. Μια πιο προσεκτική ματιά στα δεδομένα έδειξε ότι οι αριθμοί χρηστών έχουν μειωθεί σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες εκτός από τη Γερμανία και τη Φινλανδία: τι σκέφτονται άραγε οι Γερμανοί και οι Φινλανδοί; Τίποτα δεν σκέφτονται. Τέλος, η βρετανική εφημερίδα αναρωτιέται πού διοχετεύονται οι αποχωρούντες του Χ: στη Bluesky, στη Mastodon; Αλλά γιατί που να με πάρει η ευχή πρέπει σώνει και καλά να χαζολογάει κανείς σε μια πλατφόρμα; Από τη ροή άχρηστων ειδήσεων και μη ειδικών απόψεων δεν έχει περισσότερη σπουδαιότητα η προστασία της ιδιωτικής ζωής, η σοβαρότητα, η διατήρηση του ήθους;