Τζάστιν Τριντό: Το προδιαγεγραμμένο τέλος ενός πολιτικού φαινομένου

Σε έναν ουδέτερο πολιτικό χρόνο, οι πολιτικές εξελίξεις στον Καναδά θα ενδιέφεραν ελάχιστους πολίτες σε διεθνές επίπεδο, καθώς παρά το γεγονός πως η καναδική οικονομία συγκαταλέγεται σε εκείνες του G7, εντούτοις το γεωπολιτικό αποτύπωμα της χώρας, αλλά και παραδοσιακή προσέγγιση σε ό,τι αφορά την καναδική εξωτερική πολιτική, σπανίως δημιουργεί ευρύτερες διεθνείς αναταράξεις. Ωστόσο, η διαφαινόμενη παραίτηση του Καναδού πρωθυπουργού, Τζάστιν Τριντό, μετά από μια δεκαετία στο αξίωμά του, αποτελεί ήδη μία εκ των σημαντικότερων διεθνών εξελίξεων του 2025, λόγω των πρακτικών επιπτώσεών της διεθνώς.

Από τη στιγμή που εξελέγη για πρώτη φορά πρωθυπουργός, από το 2015 μέχρι και σήμερα, ο Τζάστιν Τριντό αποτελεί επί της ουσίας το πρόσωπο του Καναδά προς τον έξω κόσμο. Ο ίδιος, καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του, επιχείρησε να προσωποποιήσει -και να εμποτίσει στην πολιτική ζωή της χώρας- τις αξίες της ανεκτικότητας και συμπεριληπτικότητας, τόσο σε ένα επικοινωνιακό και ρητορικό επίπεδο όσο και στην πράξη, καθώς προχώρησε σε μια σειρά σχετικών πολιτικών πρωτοβουλιών· ακριβώς αυτή του η προσήλωση ήταν εν τέλει και εκείνη που του κόστισε την πρωθυπουργία. Παράλληλα, η αναμενόμενη κυβερνητική αλλαγή στον Καναδά ουσιαστικά συμπίπτει με την ανάληψη της αμερικανικής προεδρίας από τον Ντόναλντ Τραμπ, συμπληρώνοντας ένα πρωτοφανές παζλ πλήρους αναδιανομής στη διεθνή ισορροπία των ιδεολογικών δυνάμεων στη Βόρεια Αμερική και διεθνώς.

Πώς ο Τζάστιν Τριντό απώλεσε την εμπιστοσύνη των Καναδών

Θέτοντας το απλοϊκά, για αρχή, ο Τριντό δεν έχει άλλη επιλογή από την παραίτηση από την καναδική πρωθυπουργία, λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων, οι οποίοι δεν του επιτρέπουν σε καμία περίπτωση να συνεχίσει. Η πρώτη πολιτική προειδοποίηση για τον απερχόμενο Καναδό πρωθυπουργό ήταν το αποτέλεσμα των καναδικών ομοσπονδιακών εκλογών του 2021, όπου το Φιλελεύθερο Κόμμα (LPC) του Τριντό ηττήθηκε από τους Συντηρητικούς (CPC), καθώς τερμάτισε στη δεύτερη θέση, συγκεντρώνοντας το 32.6% των ψήφων, έναντι του 33.74% των αντιπάλων του. Αντίστοιχη ήταν και η δυναμική η οποία είχε διαμορφωθεί και στις πρόωρες εκλογές του 2019, όπου ξανά το CPC είχε επικρατήσει οριακά του κόμματος του LPC, με τον Τριντό, ωστόσο, να επιτυγχάνει και τις δύο φορές να παραμείνει πρωθυπουργός, τόσο λόγω των ιδιαιτεροτήτων τού καναδικού εκλογικού νόμου, οι οποίες ευνοούν το LPC σε ό,τι αφορά την κατανομή των εδρών εντός του Καναδικού Κοινοβουλίου, όσο και λόγω της διμερούς συμφωνίας με το αριστερόστροφο κόμμα τού καναδικού πολιτικού συστήματος, New Democratic Party (NDP), ώστε να ενισχύσει το LPC σε δύο κυβερνήσεις μειοψηφίας. Με άλλα λόγια, πλην του εκλογικού θριάμβου, τον οποίο είχε καταγράψει στις ομοσπονδιακές εκλογές του 2015, συγκεντρώνοντας σχεδόν το 40% των καταμετρημένων ψήφων, ο Τριντό κατάφερε από το 2019 μέχρι και σήμερα να παραμείνει πρωθυπουργός, χωρίς να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης ενός πλειοψηφικού ρεύματος εντός του καναδικού εκλογικού σώματος.

Δεδομένα, οι λεπτομέρειες σε ό,τι αφορά την ιδιοσυγκρασία και τις ιδιαιτερότητες της καναδικής πολιτικής σκηνής, αποτελούν ένα μάλλον αδιάφορο μυστήριο για τη διεθνή κοινότητα, ωστόσο η αποκωδικοποίηση της πολιτικής πτώσης του Τριντό είναι μάλλον αρκετά εύκολη. Από τη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Τριντό κατέβαλε μια απολύτως προσηλωμένη και συνειδητή προσπάθεια ώστε η κυβέρνησή του να αποτελέσει έναν εκ των ισχυρότερων εκφραστών της λεγόμενης woke κουλτούρας σε διεθνές επίπεδο, γεγονός το οποίο σίγουρα συσπείρωσε γύρω από το πρόσωπό του τη συντριπτική πλειοψηφία των κοινωνικά προοδευτικών Καναδών ψηφοφόρων, ωστόσο παράλληλα συνέβαλε καθοριστικά στη συσπείρωση ενός αμιγώς προσωποκεντρικού αντιπολιτευτικού αφηγήματος εκ μέρους σχεδόν σύσσωμης της καναδικής αντιπολίτευσης. Σε πρακτικό επίπεδο, η πλέον προφανής πολιτική πρωτοβουλία στην οποία προχώρησε ο Τριντό, έτσι ώστε να εξυπηρετήσει τον φιλοσοφικό προσανατολισμό της κυβέρνησής του, ήταν η υιοθέτηση μιας εξαιρετικά φιλελεύθερης μεταναστευτικής πολιτικής· ήδη από την πρώτη τριετία της διακυβέρνησής του, ο αριθμός των νέων μεταναστών στον Καναδά ξεπέρασε, για πρώτη φορά, τις 300.000 ανά έτος, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια ο σχετικός δείκτης έχει αγγίξει τις 500.000. Η συγκεκριμένη τομή, την οποία σχεδίασε και εφάρμοσε ο Τριντό, μπορεί να έδωσε σε εκατομμύρια μεταναστών τη δυνατότητα να αποκτήσουν σαφώς ανώτερες επαγγελματικές και προσωπικές προοπτικές στον Καναδά, και να ήταν καλοδεχούμενη στα καναδικά αστικά κέντρα, ωστόσο παράλληλα προκάλεσε την αντίδραση των γηγενών, οι οποίοι κατοικούν στις λιγότερο προνομιούχες καναδικές πολιτείες της Alberta και της Saskatchewan.

Eπιλέγοντας να ανακηρύξει εαυτόν σε προφήτη της πολιτικής ορθότητας διεθνώς, ο Τριντό προχώρησε σε μια σειρά κοινωνικών παρεμβάσεων 

Παράλληλα, ο Τριντό προχώρησε και σε άλλες νομοθετικές παρεμβάσεις, οι οποίες εξακολουθούν να διχάζουν το καναδικό εκλογικό σώμα. Επί παραδείγματι, η υιοθέτηση μιας σειράς μέτρων προς την προστασία του περιβάλλοντος προκάλεσε ξανά την έντονη αντίδραση των πολιτών, οι οποίοι απασχολούνται στον -παραδοσιακά πανίσχυρο- καναδικό αγροτικό και βιομηχανικό τομέα, ενώ η εξαιρετικά αυστηρή εφαρμογή των μέτρων κατά της εξάπλωσης της πανδημίας του Covid-19 προκάλεσε με τη σειρά της αντιδράσεις, όπως εκείνες που παρατηρήθηκαν στις συντηρητικές αμερικανικές πολιτείες, φέρνοντας ξανά στο προσκήνιο μια σχεδόν φιλοσοφική συζήτηση σε ό,τι αφορά τα όρια της παρέμβασης του κράτους στην ιδιωτική ζωή των πολιτών. Πάνω απ’ όλα,  επιλέγοντας να ανακηρύξει εαυτόν σε προφήτη της πολιτικής ορθότητας διεθνώς, ο Τριντό προχώρησε σε μια σειρά κοινωνικών παρεμβάσεων σε ό,τι αφορά την εκπαιδευτική πολιτική, τα δικαιώματα της κοινότητας LGBTQ+, αλλά και την εφαρμογή κανόνων λογοκρισίας -επί της ουσίας- μέσω του περίφημου, πλέον, νομοσχεδίου Bill-C16, το οποίο έθετε εξαιρετικά ανελαστικούς κανόνες για τον ορισμό της «ρητορικής μίσους»· ο ξακουστός πλέον πρώην ακαδημαϊκός και κλινικός ψυχολόγος, Τζόρνταν Πίτερσον, οφείλει την παγκόσμια αναγνωρισιμότητα που απολαμβάνει στην εναντίωσή του στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο, αλλά και στον Τριντό προσωπικά.

Το κόστος ζωής, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο επαναπροσδιορισμός του καναδικού συντηρητισμού

Σε κάθε περίπτωση, και παρότι ο Τριντό αποτελούσε ανέκαθεν μια διχαστική πολιτική προσωπικότητα, κατόρθωνε και επιβίωνε πολιτικά, χωρίς καν να μετριάζει το ιδεολογικό πρόσημο των πολιτικών παρεμβάσεων των τριών κυβερνήσεων των οποίων ηγήθηκε. Ωστόσο, η ραγδαία αύξηση του κόστους ζωής για τον μέσο Kαναδό πολίτη και οι παρατεταμένες πληθωριστικές πιέσεις στην καναδική οικονομία, αύξησαν κατακόρυφα την πίεση προς την καναδική συγκυβέρνηση μεταξύ του LPC και του NDP, τη στιγμή που το συντηρητικό CPC πέτυχε -μετά από σχεδόν δέκα χρόνια εσωκομματικών ιδεολογικών και προσωπικών διαξιφισμών- να επαναπροσδιορίσει το ιδεολογικό του αποτύπωμα εντός του καναδικού πολιτικού συστήματος, πραγματοποιώντας μια σαφής στροφή προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη στην οποία ο Τριντό επιχείρησε να στρέψει τον Καναδά κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών. Αναλυτικότερα, ο νέος επικεφαλής του CPC, Πιέρ Πολιέβρ, προσωποποιεί την υιοθέτηση ενός soft εθνοκεντρικού αφηγήγματος εκ μέρους των Καναδών Συντηρητικών, το οποίο προτεραιοποιεί τη μείωση του κράτους -και του επιπέδου της κρατικής παρέμβασης στην ιδιωτικότητα των πολιτών- και τη μείωση της φορολογίας, την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής, την αυστηροποίηση των ποινών ως μηχανισμό αντιμετώπισης της εγκληματικότητας, και -πάνω απ’ όλα- τη μείωση του κόστους ζωής. Παρότι οι πληθωριστικές πιέσεις της διετίας 2022-2023 έχουν αποκλιμακωθεί σε σημαντικό βαθμό, η πρακτική επιρροή τους στην καναδική οικονομία εξακολουθεί να ταλαιπωρεί τους Καναδούς πολίτες, γεγονός που αυτομάτως καθιστά το πολιτικό μήνυμά του CPC εξαιρετικά ευήκοο, σε αντίθεση με εκείνο του LPC, το οποίο αποτελεί την κυβερνώσα παράταση από 2015.

Στην ουσία, ένας καθοριστικός λόγος στον οποίο οφείλεται η παραίτηση του Τριντό είναι και το γεγονός πως, πλέον, το CPC έχει ανασυνταχθεί πολιτικά και ιδεολογικά υπό την ηγεσία του Πολιέβρ, ο οποίος σε αντίθεση με τους περισσότερους προκατόχους του, έχει ένα ιδιαίτερο επικοινωνιακό χάρισμα, το οποίο συμπληρώνεται από το γεγονός πως είναι μόλις σαράντα πέντε ετών. Αν οι αντιδράσεις απέναντι στις πολιτικές του Τριντό θόλωσαν την πολιτική λάμψη του απερχόμενου πρωθυπουργού, ο νέος αντίπαλός του πλέον μπορεί να τον αντιμετωπίσει και σε επίπεδο πολιτικής επικοινωνίας. Σημαντικότερα, ο Πολιέβρ θεωρείται απείρως ικανότερος ώστε να ηγηθεί του Καναδά στον επόμενο θεσμικό κύκλο των ΗΠΑ, που ξεκινά στις 20 Ιανουαρίου, με την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, καθώς το καναδικό εκλογικό σώμα και μια σειρά ανώτατων κομματικών στελεχών του LPC κατηγορούν των Τριντό πως δεν έχει πράξει τα δέοντα ώστε να προστατέψει την καναδική οικονομία από την πιθανή επιβολή εμπορικών δασμών εκ μέρους της επόμενης αμερικανικής κυβέρνησης. Αυτοί οι παράγοντες θα αποτελέσουν ένα ακόμα ισχυρό -αν όχι συντριπτικό- πλήγμα για μια σειρά παραγωγικών τομέων της χώρας. Κατά κάποιον τρόπο, ο πολιτικός βίος του απερχόμενου Καναδού πρωθυπουργού είναι παράλληλος με εκείνον του επόμενου Αμερικάνου προέδρου, καθώς ο μεν Τριντό εξελέγη πρώτη φορά το 2015, ενώ ο Τραμπ το 2016· παρά την παρένθεση της τετραετίας του Τζο Μπάιντεν, η ιδεολογική επιρροή τού Τραμπ στον σύγχρονο αμερικανικό συντηρητισμό εξακολουθούσε να αποτελεί μια αρχετυπική ιδεολογική αντιδιαστολή με τον προοδευτισμό του Τριντό. Η ισορροπία των ιδεολογικών δυνάμεων μεταξύ τους φαίνεται πως αναδεικνύει ως αδιαμφησβήτητο νικητή τον 47ο Αμερικάνο Πρόεδρο, ο οποίος πέτυχε να επαναπροσδιορίσει το πολιτικό του αφήγημα ενόψει της νέας διεκδίκησης του Λευκού Οίκου, σε αντίθεση με τον Καναδό πρωθυπουργό.

Η επόμενη μέρα στον Καναδά

Στην παρούσα φάση, ακόμα δεν έχει γίνει σαφές αν ο Τριντό θα παραιτηθεί από το αξίωμά του, παραμένοντας πρωθυπουργός μέχρι και την πραγματοποίηση πρόωρων εκλογών στη χώρα· σε κάθε περίπτωση, η εκλογική διαδικασία θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου, ενώ σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, το CPC του Πολιέβρ αναμένεται να καταγράψει έναν πρωτοφανή εκλογικό θρίαμβο, καθώς σε δημοσκοπικό επίπεδο κινείται λίγο χαμηλότερα από το 50% – με το LPC του Τριντό να περιορίζεται μόλις στο 17%. Έτσι, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως, πλην της περίπτωσης κάποιου εξαιρετικά απροσδόκητου γεγονότος, η πολιτική καριέρα του Τριντό οδεύει προς το άδοξο τέλος της. Ίσως και ο ίδιος να μην κατάλαβε πώς αποκόπηκε πλήρως από το θυμικό της καναδικής κοινωνίας, όμως είναι πλέον σαφές πως δεν έχει τον χρόνο ώστε να επαναπροσεγγίσει εκείνους τους πολίτες οι οποίοι του έδωσαν τη δυνατότητα να ηγηθεί μιας εκ των ισχυρότερων οικονομιών του κόσμου για εννέα συνεχόμενα χρόνια.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ύβρις του Τριντό ήταν η βαθιά του πεποίθηση πως μόνο εκείνος αποτελούσε τον πραγματικό εκφραστή των καναδικών αξιών, αλλά και την προσωποποίηση της ηθικής εντός του καναδικού πολιτικού συστήματος· η νέμεσίς του είναι πως σύντομα θα τον διαδεχθεί ένας ορκισμένος πολιτικός του αντίπαλος, ο οποίος έχει σαφώς περισσότερα κοινά με τον Τραμπ, εναντίον του οποίου ο Τριντό επιχείρησε να αναδειχθεί σε ισότιμο ιδεολογικό αντίπαλο. Μετά τις ΗΠΑ, και ο Καναδάς αναμένεται να πραγματοποιήσει μια σαφή ιδεολογική στροφή προς τον κοινωνικό συντηρητισμό. “Those who never change their minds, never change anything” έλεγε ο Γουίνστον Τσώρτσιλ, και ποιος να το έλεγε πως οι συντηρητικές βόρειο-αμερικανικές δυνάμεις, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον Καναδά, θα αποδείκνυαν τελικά πως αντιλαμβάνονται το σχετικό δίδαγμα του ιστορικού Βρετανού πρωθυπουργού σαφώς καλύτερα από τους προοδευτικούς κοινωνικούς τους αντιπάλους.