Άκης Σκέρτσος: Ο χαιρετισμός του στη συνεδρίαση των 23 εθνικών επιτροπών βιοηθικής και τεχνοηθικής στην Αθήνα
«Η δημιουργία ισορροπίας σε έναν φυσικό κόσμο γεμάτο χάος, ανισότητα και εντροπία είναι τελικά το καθήκον μας», ανέφερε ο Άκης Σκέρτσος στον χαιρετισμό του κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης των 23 εθνικών επιτροπών βιοηθικής και τεχνοηθικής στην Αθήνα την Πέμπτη.
«Έχουμε ανάγκη να ξαναφανταστούμε έναν κόσμο με αξιοκρατία, έναν κόσμο με αξίες και ευπρέπεια. Κι όταν αναφέρομαι σε αξίες και ευπρέπεια εννοώ ένα καθολικό σύνολο αξιών που θα μας βοηθήσει να θυμηθούμε γιατί δημιουργήθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός εξ αρχής: για να μας βγάλει από έναν φυσικό κόσμο χωρίς νόημα, γεμάτο σκληρότητα και αδικία. Έναν κόσμο όπου επικρατούσε μόνο το δίκαιο του πιο ισχυρού», είπε ο Άκης Σκέρτσος και πρόσθεσε:
«Να είμαστε συμπονετικοί και ευγενικοί προς τους άλλους, να δείχνουμε αλληλεγγύη και σεβασμό, να συνδυάζουμε την ελευθερία με την ισότητα, την ασφάλεια με τη δικαιοσύνη, να προστατεύουμε τους πιο ευάλωτους και να φροντίζουμε να μην μείνει κανείς πίσω σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, έναν κόσμο γεμάτο νέες κρίσεις, να προστατεύουμε το κοινό μας σπίτι, το φυσικό περιβάλλον, από την καταχρηστική οικονομική εκμετάλλευση, να εφαρμόζουμε τις αρχές της βιωσιμότητας, να δείχνουμε μέτρο αλλά και αποφασιστικότητα. Όλες αυτές οι αξίες είναι αρκετά παλιές, αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά επίκαιρες για τα ολοένα αυξανόμενα και σύνθετα σύγχρονα προβλήματα.
» Ποιο είναι το ηθικό μας καθήκον σε έναν ολοένα και πιο σύνθετο κόσμο; Κατά την ταπεινή μου άποψη, το καθήκον μας είναι να διαπαιδαγωγούμε, να εκπαιδεύουμε και να διαμορφώνουμε άξιους, έντιμους ανθρώπους, ανθρώπους με ακεραιότητα και αρετή, ανθρώπους αρκετά σταθερούς για να αντέξουν τις δυσκολίες της ζωής, να προχωρήσουν μπροστά και να φέρουν χωρίς αποκλεισμούς πρόοδο, χωρίς να αφήσουν κανέναν πίσω και χωρίς να σβήσουν, να ακυρώσουν ή να παραμελήσουν μακροχρόνιες παραδόσεις και αξίες που έχουν αντέξει στον χρόνο, ακριβώς λόγω της εγγενούς τους αξίας. Η δημιουργία ισορροπίας σε έναν φυσικό κόσμο γεμάτο χάος, ανισότητα και εντροπία είναι τελικά το καθήκον μας».
Προσωπικά, πιστεύω βαθιά ότι η ηθική και ένας ηθικός τρόπος ζωής μπορούν να παράγουν πλούτο. Υλικό πλούτο αλλά και πνευματικό πλούτο. Μια αίσθηση νοήματος, αλλά κυρίως μια αίσθηση του “ανήκειν” σε μια μεγαλύτερη κοινότητα. Κάτι όλο και πιο σημαντικό σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο κατακερματισμένος και πολωμένος. Έναν κόσμο της “μετά-αλήθειας”.
Αντίθετα, ένας ανήθικος τρόπος ζωής μπορεί να φέρει βραχυπρόθεσμα οφέλη, αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δεν είναι μόνο καταστροφικός, είναι αυτοκτονικός.
Είναι πραγματικά πολύ θετική εξέλιξη ότι οι εθνικές επιτροπές ηθικής στην ΕΕ συνεργάζονται ήδη στενά, προωθώντας την εναρμόνιση των συστάσεών τους σε συγκεκριμένα εθνικά και παγκόσμια προβλήματα. Και αυτός είναι ο λόγος που ως κυβέρνηση έχουμε επενδύσει και εκτιμούμε τη δική μας Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, η οποία διοργανώνει και φιλοξενεί τη συνάντησή σας σήμερα και αύριο εδώ στην Αθήνα.
Έχουμε ανάγκη να ξαναφανταστούμε έναν κόσμο με αξιοκρατία, έναν κόσμο με αξίες και ευπρέπεια. Κι όταν αναφέρομαι σε αξίες και ευπρέπεια εννοώ ένα καθολικό σύνολο αξιών που θα μας βοηθήσει να θυμηθούμε γιατί δημιουργήθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός εξ αρχής: για να μας βγάλει από έναν φυσικό κόσμο χωρίς νόημα, γεμάτο σκληρότητα και αδικία. Έναν κόσμο όπου επικρατούσε μόνο το δίκαιο του πιο ισχυρού.
Να είμαστε συμπονετικοί και ευγενικοί προς τους άλλους, να δείχνουμε αλληλεγγύη και σεβασμό, να συνδυάζουμε την ελευθερία με την ισότητα, την ασφάλεια με τη δικαιοσύνη, να προστατεύουμε τους πιο ευάλωτους και να φροντίζουμε να μην μείνει κανείς πίσω σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, έναν κόσμο γεμάτο νέες κρίσεις, να προστατεύουμε το κοινό μας σπίτι, το φυσικό περιβάλλον, από την καταχρηστική οικονομική εκμετάλλευση, να εφαρμόζουμε τις αρχές της βιωσιμότητας, να δείχνουμε μέτρο αλλά και αποφασιστικότητα.
Όλες αυτές οι αξίες είναι αρκετά παλιές, αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά επίκαιρες για τα ολοένα αυξανόμενα και σύνθετα σύγχρονα προβλήματα.
Προσωπικά, προσπαθώ καθημερινά να βρίσκω νόημα στη ζωή. Έναν ουσιαστικό τρόπο ζωής και να προσφέρω αυτόν τον δρόμο, πρώτα και κύρια, στην οικογένειά μου, στον 14χρονο γιο μου, στους φίλους μου, στους συνεργάτες μου.
Δεν είναι εύκολο να το κάνεις, ιδιαίτερα όταν έχεις νεότερες γενιές που εύλογα προβάλλουν τα δικά τους επιχειρήματα, μεγαλωμένες να πιστεύουν ότι σχεδόν όλα είναι εφικτά, χωρίς πολύ κόπο, με ένα άγγιγμα στην οθόνη. Ωστόσο, τίποτα δεν είναι τόσο αθώο ούτε τόσο εύκολο.
Ψεύτικες ταυτότητες και ψεύτικες ειδήσεις, ακυρωμένες ζωές και όνειρα, η επιδίωξη άμεσης ικανοποίησης – όλα αυτά είναι νέες πραγματικότητες που γίνονται ολοένα και πιο εγγενείς στον σύγχρονο τρόπο ζωής, αλλά με υψηλό τίμημα: τη διάρρηξη της εμπιστοσύνης σε όλες τις κοινές αξίες και πρακτικές που μας κρατούν ενωμένους ως κοινωνία και μας κάνουν πιο ανθρώπινους.
Και χωρίς αυτή την εμπιστοσύνη, απλά δεν υπάρχει «εμείς».
Ποιο είναι το ηθικό μας καθήκον σε έναν ολοένα και πιο σύνθετο κόσμο;
Κατά την ταπεινή μου άποψη, το καθήκον μας είναι να διαπαιδαγωγούμε, να εκπαιδεύουμε και να διαμορφώνουμε άξιους, έντιμους ανθρώπους, ανθρώπους με ακεραιότητα και αρετή, ανθρώπους αρκετά σταθερούς για να αντέξουν τις δυσκολίες της ζωής, να προχωρήσουν μπροστά και να φέρουν χωρίς αποκλεισμούς πρόοδο, χωρίς να αφήσουν κανέναν πίσω και χωρίς να σβήσουν, να ακυρώσουν ή να παραμελήσουν μακροχρόνιες παραδόσεις και αξίες που έχουν αντέξει στον χρόνο, ακριβώς λόγω της εγγενούς τους αξίας.
Η δημιουργία ισορροπίας σε έναν φυσικό κόσμο γεμάτο χάος, ανισότητα και εντροπία είναι τελικά το καθήκον μας.
Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης του ανθρώπινου πολιτισμού: να βάζει τάξη στο χάος.
Έτσι, όταν δημιουργούμε ισορροπία και βιωσιμότητα, θα έλεγα ότι πετυχαίνουμε την αποστολή μας, αλλά όταν συμβαίνει το αντίθετο, επιταχύνουμε το χάος, την αταξία και την ανισότητα. Και αποτυγχάνουμε στη βασική μας αποστολή.
Προσωπικά, εργαζόμενος στο κέντρο της ελληνικής κυβέρνησης για 5,5 χρόνια, έχω βρεθεί αντιμέτωπος με ηθικά διλήμματα, ειδικά σε περιόδους κρίσεων: κατά τη διάρκεια της πανδημίας, της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης, της συνεχούς κλιματικής κρίσης ή της κρίσης ψυχικής υγείας που σχετίζεται με την υπερέκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις ψηφιακές τεχνολογίες.
Θα έπρεπε να επιβάλουμε υποχρεωτικούς εμβολιασμούς κατά του Covid στις πιο ευάλωτες ηλικιακές ομάδες των ηλικιωμένων ή όχι, ειδικά σε χώρες με δραματική δημογραφική κατάσταση όπως η Ελλάδα; Το κάναμε.
Θα έπρεπε να επιβάλουμε έκτακτους φόρους στις ενεργειακές εταιρείες λόγω υπερκερδών κατά την ενεργειακή κρίση ώστε να αναδιανείμουμε αυτά κέρδη στους καταναλωτές; Το κάναμε.
Θα έπρεπε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από την υπερβολική χρήση κινητών τηλεφώνων στις τάξεις και να επιβάλουμε περιορισμούς στη χρήση; Το κάναμε και εξετάζουμε και όρια ηλικίας στα κοινωνικά δίκτυα λόγω των αυξανόμενων στοιχείων για τις συνέπειες στην ψυχική υγεία των εφήβων.
Θα έπρεπε να επιβάλουμε πρόστιμα σε άτομα που κατέχουν ακίνητα κοντά σε δάση, αλλά δεν καθαρίζουν τις αυλές τους και δεν δηλώνουν αυτή την πράξη σε ψηφιακή πλατφόρμα κατά την αντιπυρική περίοδο για λόγους πρόληψης; Το κάναμε.
Όντας συνειδητά φιλελεύθερος, αλλά όχι δογματικός, και πιστεύοντας στον αυτοέλεγχο και την προσωπική ευθύνη, θα έβρισκα αυτά τα διλήμματα, αν δεν ήμουν στην κυβέρνηση, ως αντιφατικά προς τις πεποιθήσεις μου.
Σε όλα αυτά τα ηθικά διλήμματα, ωστόσο, όλα καταλήγουν τελικά στην ισορροπία ή την ανισορροπία που θα επιφέρει ο περιορισμός ή η κατάχρηση μιας προσωπικής ελευθερίας στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Κατά την άποψή μου, ο ασφαλέστερος δρόμος είναι πάντα να αναζητούμε την ισορροπία και αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν «μέτρον άριστον».
Αποφεύγοντας τα άκρα, υποστηρίζοντας το μέτρο και την ισορροπία σε όλες τις πτυχές της ζωής, της οικονομίας, της επιστήμης, της πολιτικής, της κοινωνίας ή των ανθρώπινων σχέσεων.
Η αναζήτηση νοήματος μέσω της ισορροπίας. Αυτό είναι το ερώτημα.
