Άνγκελα Μέρκελ: Τα απομνημονεύματα της πρώην Καγκελαρίου της Γερμανίας και οι παθογένειες της Ελλάδας.
Η πρώην καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ αναδείχτηκε σε μια ισχυρή πολιτική προσωπικότητα που κράτησε στα χέρια της το τιμόνι της Γερμανίας για περισσότερο από 16 χρόνια. Η ιστορία θα την αναφέρει ως μία από τις πιο δυναμικές μορφές της γενιάς των Ευρωπαίων πολιτικών που διαδέχτηκαν τους μεγάλους ηγέτες-πρωτεργάτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε μια κρίσιμη περίοδο για την πορεία της ΕΕ, σε συνθήκες βαθιάς οικονομικής κρίσης αλλά και στην περίοδο της παρουσίας του αλλοπρόσαλλου Τραμπ στον Λευκό Οίκο, κράτησε ζωντανή την προοπτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης έστω και αν η αυστηρή προσήλωσή της, όπως και του Σόιμπλε, στην σκληρή δημοσιονομική πειθαρχία των χωρών μελών οδήγησε στις υπερβολές και τα λάθη των μνημονίων που κόστισαν ακριβά στη χώρα μας.
Στο βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τα απομνημονεύματά της, η Άνγκελα Μέρκελ αναφέρει τα γεγονότα που διέτρεξαν μια προσωπική διαδρομή 7 περίπου δεκαετιών (1954-2021) αποτυπώνοντας τις προσωπικές της εμπειρίες, την κριτική της σκέψη και τα συμπεράσματά της. Οι ιστορικοί έχουν πλέον στη διάθεσή τους ένα ακόμα πολύτιμο εγχειρίδιο γραμμένο από μια σημαντική μορφή της σύγχρονης Γερμανίας η οποία διαδραμάτισε ταυτόχρονα και αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της σημερινής Ευρώπης. Το αυτοβιογραφικό «FREEDOM» της πρώην καγκελαρίου είναι η πολιτική της κληρονομιά ως μια τελευταία ουσιαστική συμβολή στην κατανόηση των δραματικών μεταπολεμικών εξελίξεων στη χώρα της και στον κόσμο.
Η υποδοχή των απομνημονευμάτων της Μέρκελ στη χώρα μας δεν ξέφυγε από τον παραδοσιακό τρόπο ανάγνωσης ιστορικών πολιτικών ντοκουμέντων. Το βιβλίο της πρώην καγκελαρίου της Γερμανίας αντιμετωπίστηκε ως μια καλή ευκαιρία νέας αντιπαράθεσης και αλληλοεπίρριψης ευθυνών για την κρίση και τα μνημόνια. Ειδικά, τα όσα αναφέρει η Μέρκελ σχετικά με τις εντυπώσεις της από τις συναντήσεις και τις διαπραγματεύσεις με τις διαδοχικές ηγεσίες των Ελληνικών κυβερνήσεων, αποτέλεσαν αφορμή για - αναδρομική έστω - «δικαίωση» πολιτικών συμπεριφορών που έχουν καταδικαστεί επανειλημμένα από τους Έλληνες ψηφοφόρους με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο. Οι θεωρητικά πιο φανατικοί πολέμιοι της Μέρκελ περηφανεύονται τώρα ότι ο αρχηγός τους είχε κερδίσει τη συμπάθειά της.
Επί της ουσίας -και πέραν της ιστορικής αξίας που έχουν οι σχετικές αναφορές του βιβλίου- δεν γίναμε σοφότεροι διαβάζοντας τα αποσπάσματα που αφορούν τους πρωθυπουργούς που διαπραγματεύτηκαν με τη Μέρκελ στα χρόνια των μνημονίων. Βιώσαμε με δραματικό τρόπο και από πρώτο χέρι την ύψωση του λάβαρου του αντιμνημονιακού αγώνα από τον Αντώνη Σαμαρά στα Ζάππεια. Η διαπίστωση της Μέρκελ ότι «Ο Αντώνης Σαμαράς είχε αποτύχει να εφαρμόσει πλήρως τις μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης» δεν προξενούν καμιά εντύπωση αφού ο πρωθυπουργός του δεύτερου μνημονίου ήταν ουσιαστικά απέναντι στα μνημόνια.
Η παρουσία του Βαγγέλη Βενιζέλου τόσο στην κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου ως Αντιπροέδρου και Υπουργού Οικονομικών οπότε πέτυχε τη μεγάλη μείωση του χρέους, όσο και στην κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά ως Αντιπροέδρου και Υπουργού Εξωτερικών οπότε εξασφάλισε την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη, αποδείχθηκε καθοριστική στη μάχη για τη διάσωση της χώρας. Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στα δικά του απομνημονεύματα.
Το σχόλιο των απομνημονευμάτων για τον Γιώργο Παπανδρέου «Δεν υπήρχε σημείο συνεννόησης με τον Γιώργο Παπανδρέου, σε βαθμό εκνευρισμού» ανταποκρίνεται επίσης στην πραγματικότητα των κρίσιμων ημερών του ‘11, τότε που ο τότε πρωθυπουργός αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την απόφαση της συνόδου κορυφής της ΕΕ τον Οκτώβριο του 2011, όταν η κατάσταση της οικονομίας ήταν απελπιστική και ο Έλληνας πρωθυπουργός καθυστερούσε να παρουσιάσει τις δικές του προτάσεις. Τα όσα τραγελαφικά έγιναν στη σύνοδο των Καννών στην οποία προσκλήθηκαν εκτάκτως Παπανδρέου και Βενιζέλος είναι χαρακτηριστικά του εκνευρισμού που επικρατούσε μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών. Η ακύρωση του δημοψηφίσματος με δήλωση του Βαγγέλη Βενιζέλου αμέσως μετά την επιστροφή από τις Κάννες, αποσυμπίεσε την ένταση.
Όλα όσα προηγήθηκαν των εθνικών εκλογών του 2015 προετοίμασαν το έδαφος για την εκλογή Τσίπρα σε Ελλάδα και Ευρώπη. Άλλωστε αυτός ήταν και ο λόγος που η Μέρκελ δεν έκλεισε νέα συμφωνία με τον Σαμαρά, προσδοκώντας μεγαλύτερη κατανόηση από τον πρωθυπουργό της Αριστεράς. Η προσδοκία αυτή εξελίχθηκε σε συμπάθεια μόλις η καγκελάριος διαπίστωσε την προθυμία του νέου Έλληνα πρωθυπουργού να ανταποκριθεί στα σχέδιά της με μια μικρή πίστωση χρόνου ώστε να τηρήσει ορισμένα «φιλολαϊκά» προσχήματα. Το δημοψήφισμα και οι εκλογές του 2015 επέτρεψαν στον Αλέξη Τσίπρα να επικυρώσει στην κάλπη την κωλοτούμπα του και, ταυτόχρονα, να απαλλαγεί από τα εσωκομματικά του βαρίδια (Λαφαζάνης, Κωνσταντοπούλου, Βαρουφάκης).
Στο πρόσφατο συνέδριο της «Νέας Αριστεράς» συζητήθηκε το θέμα του μνημονίου του ΣΥΡΙΖΑ και οι σύνεδροι κλήθηκαν να επιλέξουν με ψηφοφορία ανάμεσα στον χαρακτηρισμό της υπογραφής του ως «ήττας» ή ως «αναγκαίου συμβιβασμού». Όπως αποδεικνύεται και από τις σχετικές αναφορές της Μέρκελ, και οι δύο χαρακτηρισμοί ήταν εκτός πραγματικότητας. Στην ουσία η υπογραφή του τρίτου μνημονίου ήταν προαποφασισμένη από τον πρωθυπουργό της «Πρώτη φορά Αριστερά» που περίμενε απλά την κατάλληλη χρονική στιγμή, ώστε να φανεί προς τα έξω ως δήθεν αναγκαίος συμβιβασμός.
Ωστόσο, η αναμονή της «κατάλληλης» αυτής στιγμής είχε ως αποτέλεσμα μια πολύμηνη καθυστέρηση που συσσώρευσε πολλά δις στο ήδη βεβαρυμμένο δημόσιο χρέος. Η Μέρκελ ήταν αυτή τη φορά διατεθειμένη να περιμένει και η έξοδος από τα μνημόνια πήρε μια ακόμα επώδυνη τετραετή παράταση. Η Ελλάδα πλήρωσε ακριβά, για μια ακόμα φορά, τις μεταπολιτευτικές παθογένειες του πολιτικού συστήματος. Αν σε κάτι χρησιμεύουν τα απομνημονεύματα της Μέρκελ σε ότι αφορά τη χώρα μας, είναι στο να ξαναφρεσκάρουν τα πραγματικά γεγονότα της περιόδου της κρίσης σε όσους εξακολουθούν συνειδητά να έχουν επιλεκτική μνήμη.
Το ύστατο «χαίρε» στον Κώστα Σημίτη απηύθυναν σήμερα η οικογένειά του, ο πολιτικός κόσμος της χώρας, εκπρόσωποι ξένων αντιπροσωπειών και απλοί πολίτες.
14°
