Δεν είναι σαφές αν και με ποιο τρόπο μια κρίση στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ θα βοηθήσει την Ελλάδα. Για την ακρίβεια θα μπορούσε να λειτουργήσει αντίστροφα
Πώς η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, με τη νέα κυβέρνηση Τραμπ, μπορεί να επηρεάσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Όταν ο αιφνιδιασμένος Ιωαννίδης έμαθε ότι η Τουρκία κάνει απόβαση στην Κύπρο, απείλησε ότι θα κηρύξει πόλεμο και θα βρεθεί σε τρεις μέρες στην Κωνσταντινούπολη. «Θα είσαι σε τρεις μέρες στην Κωνσταντινούπολη ως αιχμάλωτος πολέμου»ήταν η άμεση αντίδραση του πράκτορα της CIA στις κομπορρημοσύνες του Ιωαννίδη.
Πρόκειται για μια από τις πιο αξιομνημόνευτες στιγμές του εξαιρετικού ντοκιμαντέρ του Αλέξη Παπαχελά για την δεκαετία 1964-1974. Δείχνει πολύ χαρακτηριστικά τις εγκληματικές ευθύνες της Χούντας που είχε αφήσει τη χώρα γυμνή αμυντικά. Αποτελεί όμως ταυτόχρονα και μια προειδοποίηση, να μη βρεθεί η Ελλάδα ποτέ ξανά σε μια τέτοια θέση απόλυτης αδυναμίας.
Φυσικά την αγνοήσαμε. Στη δεκαετία της κρίσης ήμασταν ξανά σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση και μάλιστα σε μια περίοδο αυξημένης έντασης στο Αιγαίο. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι πλησιάσαμε τόσο πολύ σε ένα θερμό επεισόδιο, το οποίο ωστόσο ήταν και η καμπάνα που οδήγησε στο σημερινό πρόγραμμα των εξοπλισμών. Όσο και αν είναι επώδυνο για μια καθημαγμένη οικονομία, λίγοι μπορούν να αμφισβητήσουν την αναγκαιότητά του. Μέχρι εκεί όμως. Λειτουργεί αποτρεπτικά σε όσους ενδεχομένως θα έμπαιναν στον πειρασμό. Οι εξοπλισμοί ωστόσο δεν θα λύσουν κανένα πρόβλημα της εξωτερικής μας πολιτικής. Δεν υπάρχει στρατιωτική λύση. Αντιθέτως μια θερμή αναμέτρηση, ακόμα και αν αποκτήσουμε τον περίφημο «θόλο», θα είναι καταστροφική. Κατ’ αρχήν για την οικονομία, είτε κρατήσει ένα 24ωρο είτε πολύ περισσότερο αν τραβήξει. Γιατί να το πούμε κι αυτό, η εκτίμηση, όπως μας ενημέρωσαν τα σχετικά ρεπορτάζ, είναι πως όλα θα κριθούν την πρώτη ημέρα. Η εμπειρία ωστόσο δείχνει πως οι περισσότερες σύντομες αναμετρήσεις μόνο σύντομες δεν αποδείχτηκαν. Πέρα από τι οικονομικές επιπτώσεις όμως είναι σαφές ότι η Ελλάδα δεν μπορεί ποτέ να προστατέψει αποτελεσματικά 3.000 νησιά. Και μια βραχονησίδα αρκεί για να συρθούμε στις διαπραγματεύσεις που τόσο δεν θέλουμε. Πόσο μάλλον ένα μικρό απομακρυσμένο νησί.
Αντίθετα από τους εξοπλισμούς και τις αλλαγές στις ΗΠΑ, ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει υποχωρήσει στο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Έτσι κι αλλιώς αντιμετωπίζεται με στερεότυπα καθώς ο φόβος του πολιτικού κόστους κλείνει τα στόματα. Είναι ο λόγος όμως που βρήκα εξαιρετικά διασκεδαστική αλλά και διαφωτιστική, τη συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα ο Άγγελος Συρίγος στον Άρη Πορτοσάλτε. Έχει ενδιαφέρον επειδή ο βουλευτής της ΝΔ έχει διατελέσει υφυπουργός εξωτερικών και βέβαια είναι ειδικός στις διεθνείς σχέσεις. Ξεκίνησε υποστηρίζοντας την «εθνική» θέση ότι το μόνο θέμα προς διαπραγμάτευση είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Γρήγορα ωστόσο μπήκε το ζήτημα των 12 μιλίων. Αφορμή ήταν σχετική επισήμανση του κ. Παύλου Αποστολίδη ο οποίος ήταν εκπρόσωπος της Ελλάδας σε προηγούμενο κύκλο διαπραγματεύσεων. Όπως είπε σε συνέντευξή του στον Παύλο Παπαδόπουλο, αν τα χωρικά ύδατα πάνε στα 12 μίλια τότε θα μείνει προς διαμοιρασμό μόλις το 5% της υφαλοκρηπίδας. Με άλλα λόγια το πρόβλημα θα λυνόταν αυτόματα υπέρ της Ελλάδας. Προφανώς αυτό δεν θεωρείται ρεαλιστικό κι έτσι ο κ. Συρίγος αναγνώρισε ότι θα μπορούσαν να γίνουν ορισμένες διευθετήσεις υπέρ της Τουρκίας, ιδίως στην περιοχή της Σμύρνης όπου η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων θα προκαλούσε πρόβλημα στην τουρκική ναυσιπλοΐα. Αυτό όμως, συνέχισε ο βουλευτής της ΝΔ, αποτελεί μια ελληνική παραχώρηση. Θα πρέπει κατά συνέπεια να υπάρξει ανάλογη κίνηση και από την Τουρκία. Για παράδειγμα, είπε ο κ. Συρίγος, με την εγκατάλειψη του αιτήματος για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Κι έτσι από μια διαπραγμάτευση υποτίθεται μόνο για την υφαλοκρηπίδα, υποστήριξε ουσιαστικά μια συνολική διαπραγμάτευση για όλες τις διμερείς εκκρεμότητες: η Ελλάδα να παραιτηθεί έστω και εν μέρει από τα 12 μίλια και η Τουρκία από την αμφισβήτηση των νησιών. Προφανώς έχει δίκιο. Αυτός άλλωστε είναι και ο πραγματικός στόχος αλλά και η προϋπόθεση μιας συμφωνίας για την υφαλοκρηπίδα: να κλείσει όλα τα θέματα με την Τουρκία.
Ο κ. Συρίγος είπε και άλλα ενδιαφέροντα. Επεσήμανε ότι η αναζήτησή υδρογονανθράκων στο Αιγαίο έχει εγκαταλειφθεί. Το ενδιαφέρον έχει επικεντρωθεί στην Ανατολική Μεσόγειο όπου βέβαια το αγκάθι είναι η επήρεια του Καστελόριζου. Εκτίμηση η οποία ενδεχομένως συνδέεται με τις πληροφορίες ότι η Τουρκία, στις πρόσφατες επαφές, έχει επικεντρώσει εκεί τις διεκδικήσεις της, εμφανιζόμενη πολύ πιο διαλλακτική και θετική για μια συμφωνία στο Αιγαίο.
Μπαίνουν πράγματι αυτά τα ζητήματα στις σημερινές διαπραγματεύσεις; Επισήμως η απάντηση είναι αρνητική. Θα ήταν εξαιρετικά περίεργο ωστόσο αν δεν τα συζητάνε οι δύο πλευρές. Η τουρκική ένσταση ότι πρέπει πρώτα να μετρήσουμε το οικόπεδο, έχει λογική. Αυτό θα μπορούσε να γίνει και δια της αποσιώπησης, η προσφυγή στη Χάγη δηλαδή να συμφωνηθεί με το σημερινό εύρος των 6 μιλίων. Σε αυτή την περίπτωση η επέκταση θα έχανε τη σημασία της μια και θα γινόταν μετά την οριοθέτηση τη υφαλοκρηπίδας. Σε προηγούμενους γύρους διαπραγματεύσεων, τα θέματα αυτά είχαν συζητηθεί εκτενώς. Το 2004 μάλιστα φαίνεται ότι είχε βρεθεί και φόρμουλα συμφωνίας. Τελικά προτιμήθηκαν οι κουμπαριές.
Είναι πολύ πιθανό ότι και αυτή τη φορά οι συζητήσεις θα έχουν την ίδια κατάληξη. Έτσι κι αλλιώς είναι εξαιρετικά δύσκολες. Ένας πρόσθετος λόγος ωστόσο είναι και η υποκρισία. Η εμμονή στο ότι συζητάμε ένα μόνο θέμα, η οποία δημιουργεί και το ανάλογο κλίμα στην κοινή γνώμη. Με αυτή την προσέγγιση, όποια λύση και αν δοθεί θα θεωρηθεί υποχώρηση. Γι’ αυτό και το πιο πιθανό είναι πως καμιά κυβέρνηση, ούτε η σημερινή, θα τολμήσει να την κάνει.
Δεν είναι σαφές αν και με ποιο τρόπο μια κρίση στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ θα βοηθήσει την Ελλάδα. Για την ακρίβεια θα μπορούσε να λειτουργήσει αντίστροφα
14°
