ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ: Στο φως άγνωστα παρασκήνια του δράματος του 2015 από Βούτση, Παπαδημούλη και Στουρνάρα
Αγνωστα παρασκήνια της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ αποκαλύπτουν κορυφαία τότε στελέχη Δημήτρης Παπαδημούλης και Νίκος Βούτσης, όπως και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας. Ξεχωρίζουν οι διαφωνίες εντός ΣΥΡΙΖΑ για την τοποθέτηση Βαρουφάκη ως υπουργού Οικονομικών και το γεγονός ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να ανοίξει κανάλι δανεισμού από την Κίνα ενώ απευθύνθηκε και στους BRICS χωρίς επιτυχία.
«Τον Δεκέμβριο του 2014, ένα μήνα πριν τις εκλογές που κέρδισε ο ΣΥΡΙΖΑ στις 25 Ιανουαρίου, είχα την ευκαιρία σε μια εκ βαθέων συζήτηση με τον Αλέξη Τσίπρα να του εκφράσω την διαφωνία μου με την σκέψη του να κάνει, την οποία μου εκμυστηρεύτηκε, να κάνει τον Γιάννη Βαρουφάκη υπουργό Οικονομικών. Η δική μου πρόταση βέβαια όπως είχε την ευθύνη και σωστά της επιλογής των υπουργών του ήταν να γινόταν υπουργός Οικονομικών ένας άνθρωπος, όπως για παράδειγμα ο Γιάννης Δραγασάκης, από το οικονομικό επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ με καλή γνώση των πραγμάτων, με εμπειρία. Η εικόνα που είχα για τον Γιάννη Βαρουφάκη, με βάση όσα ήξερα για αυτόν, ήταν ότι δεν θα μπορούσε να υπηρετήσει τις ανάγκες αυτού του ρόλου, έχοντας μια καλή σχέση εμπιστοσύνης με τον πρωθυπουργό της χώρας...», σημειώσε ο πρώην ευρωβουλευτής. «Η διαπραγμάτευση δεν ήταν εύκολη γιατί δεν θέλανε μια εύκολη διαπραγμάτευση, αλλά η γνώμη μου είναι ότι έχοντας απουσία εναλλακτικής για τη δανειοδότηση της χώρας από άλλες πηγές, πέραν των Ευρωπαίων δανειστών και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, χρησιμοποιώντας τη δύναμη που μας έδωσε ο ελληνικός λαός έπρεπε να επιδιώξουμε μια όσο το δυνατό καλύτερη βελτίωση αυτής της συμφωνίας χωρίς μεγάλες καθυστερήσεις οι οποίες είχαν και οικονομικό και κοινωνικό και πολιτικό κόστος για τη χώρα».
Νίκος Βούτσης: Προσπάθεια για χρηματοδότηση από άλλες πηγές
«ΓΙνόταν κάθε προσπάθεια, επίσης έχουν καταγραφεί αυτά, για να υπάρξει μια ενίσχυση της χώρας για ένα μεταβατικό διάστημα έξω, σε άλλες πηγές, δηλαδή στην πρωτογενή αγορά ομολόγων από την Κίνα -τότε διαμορφωνόταν η τράπεζα των BRICS και αν δεχόταν μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή γινόντουσαν συζητήσεις οι οποίες θα έδιναν μια ανάσα ελευθερίας μέσα από απολύτως νόμιμες διεθνείς οικονομικές πράξεις στην προσπάθεια η οποία εξελισσόταν. Αυτό το γνώριζα, είναι προφανές ότι δεν απέδωσε καρπούς σε καμία περίπτωση από όλες τις διερευνήσεις που γίνανε», ανέφερε ο Νίκος Βούτσης, πρώην πρόεδρος της Βουλής.
Δεν υπήρχε μια ενιαία στρατηγική. Έχουμε ουσιαστικά δύο στρατηγικές. Η μια στρατηγική είναι η στρατηγική που εκφράζει κατ' εξοχήν ο υπουργός Οικονομικών, αλλά όχι μόνο ο ίδιος. Προφανώς υπάρχουν αρκετά στελέχη του υπουργικού Συμβουλίου που τη συμμερίζονται. Στόχος της οποίας είναι η αναδιάρθρωση του χρέους, το ονομαστικό κούρεμα του χρέους και μέσο για να το πετύχει είναι η απειλή της χρεοκοπίας της χώρας.
Κατά τη γνώμη μου ήταν μία λάθος στρατηγική για πολλούς λόγους. Ο πρώτος λόγος ήταν ότι απειλούσε την υπόλοιπη Ευρώπη με τον κίνδυνο της εξόδου της χώρας από το ευρώ, της άτακτης χρεοκοπίας και κατά συνέπεια της εξόδου της χώρας από το ευρώ, τη στιγμή που η υπόλοιπη Ευρωζώνη είχε θωρακιστεί απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο από το 2012.
Είναι ενδεικτικό ότι την επόμενη της ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος, τη Δευτέρα δηλαδή, που ξημέρωσε με κλειστές τράπεζες ενώ το κόστος δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου εκτοξεύθηκε, το κόστος δανεισμού άλλων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας δεν μεταβλήθηκε καθόλου, ακόμη και της Κύπρου. Πολύ περισσότερο της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Δηλαδή, ο κίνδυνος μετάδοσης ήταν σχεδόν μηδενικός. Ακριβώς επειδή η Ευρωπαϊκή Τράπεζα είχε δεσμευτεί ότι θα κάνει ό,τι χρειάζεται για να προστατεύσει την Ευρωζώνη από τη μετάδοση μιας τέτοιας κρίσης.
Το δεύτερο στοιχείο αφορά στην επιθυμία μέρους της ελίτ της Ευρωζώνης, την οποία εκφράζει περισσότερο πολιτικά το υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας, ότι η ίδια επιδίωκε, επιθυμούσε τουλάχιστον, την έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη. Απειλούσες δηλαδή την Ευρωζώνη με έξοδο της χώρας, άτακτη χρεοκοπία και έξοδο της χώρας, τη στιγμή που μέρος της ελίτ της Ευρωζώνης, κυρίως το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, το επιθυμούσε.
Ένα τρίτο στοιχείο αφορά στο γεγονός ότι μια νέα κυβέρνηση που δεν είναι ακόμα γνωστή στην Ευρώπη, το πρώτο εμπόδιο που έχει να αντιμετωπίσει είναι το θέμα της αξιοπιστίας. Πρέπει δηλαδή να αποδείξει ότι είναι αξιόπιστος διαχειριστής των δημοσίων οικονομικών, ότι είναι ικανή να υλοποιήσει μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για τη χώρα. Το θέμα της αξιοπιστίας και της σημασίας που είχε υποτιμήθηκε ιδιαίτερα από τη στρατηγική αυτή.
Η εναλλακτική στρατηγική ξεκινούσε από την εξής αφετηρία. Είχαν προηγηθεί δύο προγράμματα προσαρμογής, δύο προγράμματα διάσωσης της χώρας. Παρά την προσπάθεια που είχε γίνει, είχαν αποτύχει, με την έννοια ότι η χώρα δεν είχε καταφέρει να επιστρέψει στις διεθνείς αγορές. Και έπρεπε οπωσδήποτε να αντλήσουμε μαθήματα για τους λόγους για τους οποίους απέτυχε το πρώτο και το δεύτερο πρόγραμμα, ώστε να τα λάβουμε υπόψη μας στον σχεδιασμό ενός τρίτου προγράμματος προσαρμογής. Αυτό που πολύ συνοπτικά λεγόταν ένας έντιμος συμβιβασμός
Το δεύτερο στοιχείο αυτής της δεύτερης προσέγγισης ήταν ότι η χώρα χρειαζόταν επειγόντως ρευστότητα. Δεν είχε πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, τα ταμεία ήταν άδεια, οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες έτρεχαν, η χώρα χρειαζόταν ρευστό. Άρα ο χρόνος δεν ήταν με το μέρος της.
«Την επόμενη του δημοψηφίσματος με κάλεσε ο πρωθυπουργός στη σύσκεψη με τον νέο υπουργό Οικονομικών, τον Ευκλείδη Τσακαλώτο, στο γραφείο του, στο Μέγαρο Μαξίμου. Συμφώνησα να συνοδεύσω τον Ευκλείδη την επόμενη μέρα στο Euroworking Group και στο Eurogroup.
Μιλάμε για την Τρίτη, 7 Ιουλίου. Βρεθήκαμε, λοιπόν, στο Euroworking Group και στο Eurogroup με εντολή του Πρωθυπουργού να ολοκληρώσουμε το ταχύτερο δυνατό μια νέα δανειακή συμφωνία. Το κλίμα στο Euroworking Group καταρχάς και αργότερα στο Eurogroup ήταν πολύ πιο θετικό πια. Σε δύο μέρες, συναντηθήκαμε με τη μεσολάβηση της γαλλικής πλευράς στα γραφεία της μόνιμης γαλλικής αντιπροσωπείας στις Βρυξέλλες με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πιάσαμε το νήμα της διαπραγμάτευσης εκεί που είχε μείνει τις τελευταίες ημέρες του Ιουνίου. Τα σημεία που παρέμειναν ανοιχτά ήταν πραγματικά λίγα. Ήταν επώδυνα μέτρα, αλλά ήταν συγκεκριμένα μέτρα που εκκρεμούσαν, λίγα μέτρα που εκκρεμούσαν και καταφέραμε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, δύο ημερών ουσιαστικά, να συμφωνήσουμε στα μέτρα αυτά από τη δική μας πλευρά και από την πλευρά των πιστωτών, με τη διαμεσολάβηση των Γάλλων, να υπάρχει ρητή αναφορά στην ανάγκη περαιτέρω αναδιάρθρωσης του χρέους με την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος.
Είναι ακριβώς αυτή η συμφωνία που κατατέθηκε στην ελληνική Βουλή, αν δεν κάνω λάθος, Σάββατο 11 Ιουλίου, ψηφίστηκε στην ελληνική Βουλή και επέτρεψε στον πρωθυπουργό να ανέβει την επόμενη στη Σύνοδο Κορυφής για να κλείσει συμφωνία. Αυτό που μεσολάβησε είναι ότι, κατά τη γνώμη μου, οι Γερμανοί και ειδικά το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών δεν περίμεναν την εξέλιξη αυτή, θεωρούσαν προφανώς ότι η πορεία της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ είχε δρομολογηθεί. Παραμονές του Euro Working Group της 11ης Ιουλίου, η γερμανική πλευρά κυκλοφορεί ένα non paper που δεν κοινοποιείται στην Ελλάδα και με το οποίο ζητάει από άλλες χώρες να απορρίψουν τη συμφωνία των Θεσμών με την ελληνική κυβέρνηση.
Είναι κάτι που δεν είχε ξαναγίνει ποτέ σε προηγούμενο πλαίσιο διαπραγμάτευσης της ελληνικής πλευράς με τους θεσμούς. Συνήθως, όταν οι θεσμοί δέχονται το πλαίσιο συμφωνίας, το Euro Group το επικυρώνει. Στην περίπτωση αυτή, η Γερμανία αντέδρασε.
Αντέδρασε τιμωρητικά. Κατά τη γνώμη μου, επεδίωξε… Έπαιξε το τελευταίο του χαρτί, αν θέλετε. Και δεν αναφέρομαι στο σύνολο, προφανώς, της γερμανικής κυβέρνησης. Αναφέρομαι κυρίως στο υπουργείο Οικονομικών και στην επιδίωξη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να βγάλει την Ελλάδα από το ευρώ. Ο Σόιμπλε είναι σίγουρο ότι πίστευε ότι μία ευρωζώνη χωρίς την Ελλάδα θα είχε πολύ μεγαλύτερη αξιοπιστία.
Ήταν ένα εξαιρετικά δύσκολο Euro Working Group, ένα ακόμα πιο δύσκολο Eurogroup, που κράτησε πάρα πολλές ώρες. Ολοκληρώθηκε, αν δεν κάνω λάθος, στις πρώτες πρωινές ώρες της 11ης Ιουλίου και μετέφερε ένα συγκεκριμένο ανοιχτό θέμα που δεν κατάφερε να το κλείσει το Eurogroup στη Σύνοδο Κορυφής. Και το θέμα προφανώς αυτό ήταν το θέμα του Υπερταμείου.
Αυτά προφανώς άλλαξαν και τελικά διαμορφώθηκε κάτι που ήταν πολύ πιο κοντά σε ένα σχήμα αντίστοιχο με τα sovereign wealth funds άλλων χωρών. Όπου περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου αξιοποιούνται, μεταρρυθμίζονται και αξιοποιούνται για τη δημιουργία επιπλέον πλούτου. Μέρος του οποίου προφανώς πηγαίνει στην αποπληρωμή του χρέους και μέρος του πηγαίνει στην επένδυση.
Γιάννης Στουρνάρας: Βεβαίως θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί τα capital controls
Εκείνη την Παρασκευή είχαμε σύνοδο των διοικητών των κεντρικών τραπεζών στη Βασιλεία. Θυμάμαι όταν προσγειώθηκα στο αεροδρόμιο με πήρε τηλέφωνο ο Γιώργος Χουλιαράκης και μου είπε ότι θα σας πάρει ο αντιπρόεδρος ο κ. Δραγασάκης να σας ανακοινώσει ένα νέο. Εγώ το φαντάστηκα. Μου λέει θα πάρει εσάς και τον κ. Ντράγκι. Λέω εντάξει, περιμένω. Με παίρνει στο τηλέφωνο ο κ. Δραγασάκης και μου ανακοινώνει ότι θα γίνει το δημοψήφισμα. Του λέω αυτό βέβαια όπως καταλαβαίνετε θα έχει πολύ μεγάλες συνέπειες. Θα οδηγήσει, όταν το πείτε, σε μεγάλη εκροή χρημάτων από τις τράπεζες. Σε εκροή κεφαλαίων. Και θα πρέπει να βάλουμε κεφαλαιακούς περιορισμούς. Μου λέει καλά, θα το κουβεντιάσουμε. Όχι λέω, δεν θα κουβεντιάσουμε τίποτα. Δεν πιστεύω ότι μπορεί να γίνει κάτι άλλο. Πρέπει την Κυριακή το αργότερο να μπουν κεφαλαιακοί περιορισμοί. Πράγματι λοιπόν σε λίγη ώρα με παίρνει τηλέφωνο ο Ντράγκι και μου λέει ότι πήρε ο Δραγασάκης. «Όπως καταλαβαίνεις, θα μας ενημερώσεις αύριο το πρωί και θα φύγεις αμέσως μετά από τη Βασιλεία». Και έτσι έγινε. Κάθισα το βράδυ, σκέφτηκα, το πρωί του Σαββάτου στη Σύνοδο μου ζήτησαν να τους κάνω μια ενημέρωση, έκανα μια ενημέρωση και σηκώνομαι και φεύγω και μου λέει ο Ντράγκι θα τα ξαναπούμε Κυριακή βράδυ, πρέπει οπωσδήποτε να μην ανοίξουν οι τράπεζες τη Δευτέρα, διότι θα έχουμε πολύ σημαντικά ζητήματα και θα πρέπει να πείσεις την κυβέρνηση ότι θα πρέπει να μπουν κεφαλαιακοί περιορισμοί.
Πράγματι λοιπόν γύρισα στις τράπεζες. Ζήτησα τη σύγκληση του Συμβουλίου Συστημικής Ευστάθειας. Εμείς ήμαστε έτοιμοι, είχαμε φτιάξει σχέδιο, ήταν ένα από τα σενάρια που δουλεύαμε στην Τράπεζα της Ελλάδος για capital controls. Πράγματι, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος τότε ήταν υφυπουργός ή υπουργός αναπληρωτής Εξωτερικών υπεύθυνος για την οικονομία, αν θυμάμαι, μου είπε θα το κάνουμε, παρότι ο υπουργός Οικονομικών μπορεί να μην το θέλει, ο πρωθυπουργός όμως μια και το ζητάς θα το κάνει. Πράγματι λοιπόν το μεσημέρι, αργά της Κυριακής, συγκαλείται το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας, νομίζω όμως φωνάξαμε και στελέχη τραπεζών, αν δεν κάνω λάθος, και εκεί η Τράπεζα της Ελλάδος με μένα και τους διευθυντές κάναμε τη βασική εισήγηση ότι πρέπει να μπουν capital controls, ότι πρέπει να μπουν περιορισμοί στα πόσα χρήματα μπορεί κάποιος να σηκώσει από κατάθεση.
«Βεβαίως ήταν παρών (σ.σ. ο Γ. Βαρουφάκης), βεβαίως ήταν παρών, ακούστηκε εισήγηση, ακούστηκαν απόψεις, αλλά η βασική εισήγηση όμως δεν αμφισβητήθηκε από κανέναν, υπήρχαν αντιρρήσεις, αλλά όμως τελικά το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας αποφάσισε ότι έπρεπε να μπουν capital controls. Εγώ είπα ότι πρέπει να βγει ΦΕΚ πριν τις 12, διότι στις 12 η ώρα έχουμε conference call με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με όλους τους διοικητές, γιατί έπρεπε να δούμε τι θα κάνουμε. Η απόφαση είχε ληφθεί στη Φρανκφούρτη ότι οι τράπεζες δεν πρέπει να ανοίξουν τη Δευτέρα.
Διότι αυτό θα είχε συγκλονιστικές συνέπειες. Μέχρι όμως τις 11.30 το βράδυ δεν είχε βγει ακόμα το ΦΕΚ. Και παίρνω τότε τον γραμματέα της κυβέρνησης, τον κύριο Σαγιά και του λέω ότι, αν δεν βγει, τότε φοβάμαι ότι θα αναγκαστούμε να επέμβουμε, γιατί όπως καταλαβαίνεις το να ανοίξουν οι τράπεζες θα είναι μία εντελώς ανεύθυνη απόφαση. Το να ανοίξουν οι τράπεζες, με απόφαση δημοψηφίσματος.
Ο κόσμος θα σπεύσει να πάρει τα λεφτά του. Θα γίνει bank run. Δεν μπορεί να γίνει αυτό.
Ο Σαγιάς μου είπε παλεύω για αυτό. Υπάρχουν όμως αντιδράσεις. Είχε ήδη ξεκινήσει το conference call. Τους είπα περιμένετε. Δώδεκα παρά πέντε, επαναλαμβάνω στο Σαγιά και μου λέει θα βγει από λεπτό σε λεπτό. Δώδεκα ακριβώς το είχα το ΦΕΚ.
Οπότε με το που ξεκινάει το conference call ενημερώνω τους συναδέλφους ότι δεν θα ανοίξουν οι τράπεζες. Ακούστηκαν πραγματικά σχόλια πολύ θετικά. Δεν το περίμεναν ότι τελικά θα μπορούσα να πείσω την κυβέρνηση να το κάνει αυτό.
(Για το ενδεχόμενο λειτουργίας των τραπεζών αν δεν υπήρχε ΦΕΚ) Μα όχι, είχαμε πάρει την απόφαση. Θα αφαιρούσαμε τις άδειες. Βέβαια. Δεν υπήρχε περίπτωση η Τράπεζα της Ελλάδας να συναινούσε στο άνοιγμα των τραπεζών. Όχι μόνο η Τράπεζα της Ελλάδας, και η Φρανκφούρτη και η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Τράπεζα. Θα ήταν μια πράξη απόλυτης ανευθυνότητας. Θα γινόταν αιματοχυσία.
Βεβαίως θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί τα capital controls. Δεν ήταν το βασικό μας σενάριο. Το είχαμε βέβαια, αλλά δεν ήταν όμως και το βασικό σενάριο. Κάτι τελευταίο. Ελπίζαμε όταν συναντηθήκαμε με τον κύριο Δραγασάκη -είχε έρθει στο γραφείο μου ο κύριος Χουλιαράκης τότε μαζί με μία άλλη κυρία σύμβουλο του κυρίου Τσίπρα- τους είχα εξηγήσει ότι εάν δεν υπάρξει συμφωνία στο Eurogroup θα μπουν capital controls και μάλιστα τους έδωσα και ένα σχετικό manual. Το είχαμε ετοιμάσει… Δώσαμε το manual και τους λέμε εάν δεν υπάρχει συμφωνία στο Eurogroup θα πρέπει, επειδή προβλέπουμε σοβαρές εκροές κεφαλαίων, θα πρέπει να μπουν capital controls και θα γίνουν με αυτόν τον τρόπο.
Και θα έχουν αυτές τις συνέπειες. Το πήρε ο κ. Δραγασάκης δεν μου είπε κάτι, μάλιστα κάτω κάναμε δηλώσεις μαζί αισιόδοξες για την ελληνική οικονομία γιατί πίστευα ότι μετά από αυτή την επίσκεψη και μετά την ενημέρωση που είχα κάνει ότι θα το αποφεύγαμε τελικά ότι θα υπήρχε συμφωνία στο Eurogroup. Δεν υπήρξε όμως.
Οι εκτιμήσεις των αναλυτών των θεσμικών παραγόντων θα σας έλεγα ότι έδιναν μια πιθανότητα 80% ότι θα βγαίναμε από το ευρώ.
9°
