Εκλογές ΗΠΑ 2024: ο θρίαμβος του Ντόναλντ Τραμπ, και η μεγάλη ώρα της Ευρώπης

Οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2024 αποτελούν πλέον παρελθόν, με τον Ντόναλντ Τραμπ να επικρατεί της Δημοκρατικής Αντιπροέδρου, Κάμαλα Χάρις, και να επιστρέφει ως ο απόλυτος θριαμβευτής στο Λευκό Οίκο για τη δεύτερη και μη συνεχόμενη θητεία του. Στην πραγματικότητα, η νίκη του Τραμπ αποτελεί έναν – αντικειμενικά – αξιοθαύμαστο πολιτικό και προσωπικό θρίαμβο, ο οποίος αποτυπώνεται  περίτρανα από το γεγονός πως ο ίδιος τελικά επικράτησε και στις επτά μεταβαλλόμενες πολιτείες.

Αδιαμφισβήτητα, η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο θα ταυτιστεί με μια ριζική αναπροσαρμογή των πολιτικών προτεραιοτήτων της Ουάσιγκτον τόσο σε ό,τι αφορά το εσωτερικό των ΗΠΑ, όσο και σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Δεδομένα, η ισχυροποίηση του δόγματος του κοινωνικού συντηρητισμού – περιορίζοντας, για παράδειγμα, ακόμα περισσότερο το δικαίωμα στην έκτρωση – θα αποτελέσει μια εξαιρετικά αρνητική σημειολογική εξέλιξη για τη Δύση, στην πραγματικότητα ωστόσο η μονή πραγματική πηγή ανησυχίας και προβληματισμού για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η δεδομένη αποστροφή του νέου Αμερικανού προέδρου προς την περαιτέρω σύσφιξη των διατλαντικών σχέσεων· αυτή είναι και η μεγάλη μας ευκαιρία.

Εκλογές ΗΠΑ 2024: Τι εξηγεί, μέσες-άκρες, τον θρίαμβο του Ντόναλντ Τραμπ

Τις τελευταίες ώρες αμέτρητες αναλύσεις έχουν δημοσιευτεί με σκοπό να εξηγηθεί με κάποιο τρόπο τόσο η νίκη του Τραμπ, όσο και το εντυπωσιακό της εύρος. Ωστόσο οι παράμετροι οι οποίες συνετέλεσαν στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα είναι αρκετά πολύπλοκες και σίγουρα χρήζουν βαθιάς μελέτης. Σε κάθε περίπτωση, αποδείχθηκε πως η βαθιά πεποίθηση της πλειοψηφίας του αμερικανικού εκλογικού σώματος ότι ο Τραμπ αποτελεί έναν απείρως ικανότερο διαχειριστή της αμερικανικής οικονομίας συγκριτικά με τη Χάρις, φαίνεται πως ήταν και εκείνη που αποτέλεσε την καθοριστικότερη παράμετρο όλων.

Σε αυτό το πλαίσιο, μια πρώτη ανάγνωση του αποτελέσματος μας επιτρέπει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως, παρά τις όποιες ανησυχίες και τους όποιους ενδοιασμούς σχετικά με την προσωπική ιδιοσυγκρασία του Τραμπ, αλλά και την ροπή του προς τον πολιτικό αυταρχισμό, η ανησυχία των μέσων Αμερικανών σχετικά με την οικονομική κατάσταση τόσο της χώρας τους, όσο και της οικογένειάς τους ή της κοινότητάς τους, λειτούργησε ως άτυπο πολιτικό συγχωροχάρτι μπροστά στο ενδεχόμενο μιας επιστροφής σε ταχείς αναπτυξιακούς ρυθμούς. Πράγματι το γεγονός πως κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του στο Λευκό Οίκο, ο Τραμπ απήλαυσε σχετικά χαμηλές πληθωριστικές πιέσεις συνετέλεσε και στην απόλυτη αντίθεση με εκείνες που δοκίμασαν την αμερικανική οικονομία κατά τη διάρκεια της θητείας του Τζο Μπάιντεν.

Θέτοντάς το διαφορετικά φαίνεται πως η αποστροφή του διάσημου συμβούλου του Μπιλ Κλίντον, Τζέιμς Κάρβιλ, στο πλαίσιο των εκλογών του 1992 “it’s the economy, stupid” έκρυβε μέσα της πολλή περισσότερη – και διαχρονική – αλήθεια από όσο ίσως θα περίμενε και ο ίδιος. Παράλληλα, η εξαιρετικά αυστηρή ρητορική την οποία υιοθέτησε ο Τραμπ σε ότι αφορά τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης φαίνεται πως του απέδωσε σε απόλυτο βαθμό· η επικράτησή του στην Αριζόνα και τη Νεβάδα, αλλά και το εύρος της νίκης του στο Τέξας και τη Φλόριντα αποτελούν τις ισχυρότερες ενδείξεις σχετικά με την απήχηση του αντί-μεταναστευτικού του πολιτικού μηνύματος.

Προφανώς στον πολιτικό θρίαμβο του Τραμπ συνετέλεσε και ένας συνδυασμός λοιπών –αλλά εξαιρετικά σημαντικών– παραγόντων

Προφανώς στον πολιτικό θρίαμβο του Τραμπ συνετέλεσε και ένας συνδυασμός λοιπών –αλλά εξαιρετικά σημαντικών– παραγόντων, όπως για παράδειγμα η αδικαιολόγητα καθυστερημένη απόφαση των δημοκρατικών ώστε να πιέσουν τον Μπάιντεν να παραιτηθεί, το γεγονός πως η Χάρις, παρά το επικοινωνιακό της χάρισμα και την ελκυστική της προσωπικότητα, δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί μια πολιτικά αδύναμη υποψήφια, αλλά και η μακρόχρονη πλέον έμφαση –αν όχι η υστερία– των Δημοκρατικών σε μια σειρά κοινωνικών ζητημάτων, τα οποία έχουν επιλέξει να εξετάζουν σχεδόν αποκλειστικά υπό το πρίσμα της woke κουλτούρας. Αν μπορεί να εξαχθεί έστω ένα βασικό συμπέρασμα από τις αμερικανικές εκλογές τόσο νωρίς μετά την ανακοίνωση του τελικού αποτελέσματος είναι πως η πλειοψηφία του αμερικανικού εκλογικού σώματος προτεραιοποιεί –χωρίς δεύτερη σκέψη– την επιστροφή ενός θετικού οικονομικού κλίματος, σε συνδυασμό με την ισχυροποίηση ενός αισθήματος ασφάλειας, μπροστά σε οποιαδήποτε συζήτηση σχετικά με τη σημασία της συμπεριληπτικότητας ή της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η επιρροή του νεο-απομονωτισμού και η επόμενη μέρα

Παρότι οι φετινές αμερικανικές εκλογές διεξήχθησαν σε ένα πολιτικό χρόνο ο οποίος χαρακτηρίζεται από την παράλληλη διεξαγωγή δύο περιφερειακών συγκρούσεων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, και παρά το γεγονός πως και οι δύο υποψήφιοι προέβαλαν δύο εκ διαμέτρου αντίθετες προσεγγίσεις σε ότι αφορά το μέλλον της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η νίκη του Τραμπ προήλθε –κυρίως– λόγω της υπεροχής του στα δύο κρίσιμα ζητήματα που αναλύσαμε. Ωστόσο, η επιστροφή του Τραμπ στην αμερικανική προεδρία δεδομένα θα ταυτιστεί και με την επιστροφή του δόγματος του νέο-απομονωτισμού σε γεωπολιτικό, και του προστατευτισμού σε εμπορικό επίπεδο, όπως ακριβώς τα ασπάστηκε ο ίδιος κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας. Σε αυτό το πλαίσιο, η υποβάθμιση των διατλαντικών σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Βρυξελλών – με την πρωτοβουλία της πρώτης – θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Προφανώς, η Ευρώπη δεν είναι πλέον απροετοίμαστη καθώς τα πεπραγμένα της πρώτης θητείας του Τραμπ είναι γνωστά· τίποτα όμως δεν προμηνύει πώς είναι και ικανή ώστε να ανταποκριθεί άμεσα στα νέα δεδομένα τα οποία αναμένονται να διαμορφωθούν από τον Ιανουάριο – όταν και ο Τραμπ θα αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του – και μετά. Επί της ουσίας η νίκη του Τραμπ στις ΗΠΑ καλεί την Ευρωπαϊκή Κομισιόν να περάσει από τη θεωρία στην πράξη.

Είναι η σειρά της Ευρώπης να αναρωτηθεί αν μπορεί να σχηματίσει έναν ιδεολογικό πυρήνα, που θα αποτελέσει τον άξονα της μεταμορφώσής της σε γεωπολιτική υπερδύναμη

Αν υποθέσουμε πως η κινητήριος δύναμη του φαινομένου το οποίο προσωποποιεί ο νέος Αμερικάνος Πρόεδρος δεν είναι άλλη από την κληρονομιά ενός –έστω και παρωχημένου– αμερικανικού εξαιρετισμού, είναι η σειρά της Ευρώπης να αναρωτηθεί αν μπορεί να σχηματίσει και εκείνη με τη σειρά της έναν όσο το δυνατόν σαφέστερο ιδεολογικό πυρήνα, ο οποίος θα αποτελέσει και τον άξονα της μεταμορφώσής της σε μια πραγματική γεωπολιτική υπερδύναμη. Μπορεί η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού να αποτελεί μια απεγνωσμένη ρομαντική φαντασίωση, ωστόσο η ενίσχυση της ευρωπαϊκής στρατηγικής και αμυντικής αυτονομίας καθίσταται πλέον ως η απόλυτη υπαρξιακή αναγκαιότητα. Εξάλλου, η ίδια η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υποστήριξε πως η ενίσχυση του γεωπολιτικού αποτυπώματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αποτελέσει την προτεραιότητα του νέου θεσμικού της κύκλου, και η επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Κάμαλα Χάρις μπορεί μόνο να επισπεύσει όλες τις απαραίτητες κινήσεις έτσι ώστε το συγκεκριμένο – και αντικειμενικά μεγαλεπήβολο – όραμα να ξεκινήσει σταδιακά να υλοποιείται.

Ξανά, το πώς ακριβώς θα επιτευχθεί η ενίσχυση της στρατηγικής και αμυντικής αυτονομίας της Ευρώπης αποτελεί ίσως το πιο σύνθετο ζήτημα στο οποίο έχει κληθεί ποτέ να ανταπεξέλθει η «πολιτική Ευρώπη» από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και σήμερα. Με μια πρώτη ανάγνωση, θα έλεγε κανείς πως η απογοητευτική αποδυνάμωση του πάλαι ποτέ κραταιού γάλλο-γερμανικού άξονα – με δεδομένο το συρρικνωμένο πολιτικό κεφάλαιο τόσο του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν, όσο και της γερμανικής τρικομματικής κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον Καγκελάριο Όλαφ Σολτς – αποδεικνύει πως η μετάβαση σε ένα νέο πολιτικό χρόνο για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική θα πρέπει να βασιστεί στην κοινή θέληση όλων των κρατών μελών, τόσο ώστε να συμμετέχουν, όσο και ώστε να συμβάλλουν σε αυτή, και σε οικονομικό, όσο κυρίως και σε ιδεολογικό επίπεδο.

 Ένας κόσμος που αλλάζει άβολα

Στο τέλος της ημέρας αναρωτιέται κανείς για ποιο λόγο το αποτέλεσμα μιας εκλογικής διαδικασίας σε μια τρίτη χώρα –έστω και αν αυτή είναι υπερδύναμη– έχει προκαλέσει αυτομάτως τόση δυσφορία στην Ευρώπη, αλλά και στους υπόλοιπους δυτικούς εταίρους των ΗΠΑ· η λέξη-κλειδί δεν είναι άλλη από τη «διάψευση.» Στην πραγματικότητα, η σημαντικότερη επίπτωση της νίκης του Τραμπ είναι η συνειδητοποίηση πως η πραγματικότητα όχι απλώς μπορεί να μεταλλάσσεται, αλλά και να καθίσταται πολύ περισσότερο αδυσώπητη από όσο θα τη θέλαμε.

Σε αμερικανικό επίπεδο, το γεγονός πως στην επικράτηση του Τραμπ συνέβαλε καθοριστικά η υπεροχή του στον τομέα της οικονομίας και η απήχηση του εξαιρετικά αυστηρού του μεταναστευτικού μηνύματος διαψεύδει την πεποίθηση πώς η προάσπιση του αμερικανικού Συντάγματος, ή η ροπή προς τον πολιτικό αυταρχισμό, θα ήταν αρκετές ώστε να υπερκεράσουν πεζές ανησυχίες οι οποίες μετρώνται σε ποιοτικά στατιστικά στοιχεία, όπως είναι το ύψος του πληθωρισμού, ο ρυθμός της προσθήκης νέων θέσεων εργασίας, ή ο αριθμός παράνομων μεταναστών, οι οποίοι πλέον θα έρθουν αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο απέλασης. Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι απέδειξαν πώς για εκείνους αυτά τα ζητήματα μόνο πεζά δεν είναι.

Ο θρίαμβος του Τραμπ είναι δύσπεπτος για την Ευρώπη καθώς διαψεύδει –με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο– μια σειρά από σταθερές

Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, ο θρίαμβος του Τραμπ είναι δύσπεπτος για την Ευρώπη καθώς διαψεύδει –με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο– μια σειρά από σταθερές πάνω στις οποίες είχε δομηθεί όχι απλώς το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αλλά και το διεθνές σύστημα στο σύνολό του, ειδικά κατά τη διάρκεια της μεταψυχροπολεμικής περιόδου. Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα αν, εν τέλει, το Τέλος της Ιστορίας έχει όντως τελειώσει· ο ίδιος ο Τραμπ φαίνεται πως το πιστεύει ακόμα και αν δεν ξέρει τι ακριβώς σημαίνει αυτό.

Σε κάθε περίπτωση, μπροστά στις διαψεύσεις τις οποίες προσωποποιεί ο νέος Αμερικάνος πρόεδρος, η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να επιλέξει αν θα παραμείνει απλώς μια οικονομικά πανίσχυρη – αλλά πολιτικά αδύναμη –διακρατική συνομοσπονδία, ή θα εξαντλήσει κάθε πιθανότητα έτσι ώστε να διασφαλίσει ότι εκείνη θα αποτελέσει την ηγέτιδα υπερδύναμη της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας, ανεξαρτήτως τον πολιτικών επιλογών και του ιδεολογικού προσήμου του εκάστοτε Αμερικάνου Προέδρου. Μένει να φανεί αν η μεγάλη ώρα του Ντόναλτ Τραμπ απροσδόκητα θα είναι και η μεγάλη ώρα της Ευρώπης.