ΠΑΣΟΚ: Άνθρωποι και αριθμοί

Σύμφωνα με την πυθαγόρεια αντίληψη των πραγμάτων, «Πάντα κατ’ αριθμόν γίγνονται, oι αριθμοί ίσως είναι μια ασφαλής αφετηρία για να εξετάσει κανείς τη σημασία των εξελίξεων στο ΠΑΣΟΚ, το οποίο πρόσφατα έκλεισε πενήντα χρόνια παρουσίας στην πολιτική ζωή του τόπου. Πρόκειται για ένα κόμμα που αναδεικνύεται σε πραγματικό survivor της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας, διαψεύδοντας όσους προέβλεπαν την εξαφάνισή του, εφόσον, μέσα σε πεντέμισι χρόνια, καταβαραθρώθηκε από 43,92% σε μόλις 4,66% των ψήφων.

Ενδιαφέροντα στοιχεία γύρω από το ΠΑΣΟΚ και μερικά συμπεράσματα

Σήμερα, παραμονές μιας εκλογικής αναμέτρησης (της τρίτης από το 2015) για την ανάδειξη προέδρου του κόμματος, θα άξιζε να δούμε τα στοιχεία σε σύγκριση με αντίστοιχες διαδικασίες στα δύο κόμματα που κυβέρνησαν μετά το 2015 και προσέφυγαν σε άμεση εκλογή αρχηγού από τη «βάση» (πρακτική που πρώτο εισήγαγε το ΠΑΣΟΚ, το 2004). Πρόκειται για τον αριθμό των πολιτών που έκριναν την ανάδειξη κομματικής ηγεσίας τόσο ενδιαφέρουσα, ώστε να θυσιάσουν μια ή δύο Κυριακές και να στηθούν στην ουρά για να ψηφίσουν, καταβάλλοντας και το σχετικό αντίτιμο. Οι αριθμοί του πίνακα αφορούν τον πρώτο (ή μόνο) γύρο κάθε αναμέτρησης. Μέσα σε παρένθεση δίνονται οι αριθμοί ψήφων που κάθε κόμμα είχε κερδίσει στις πιο πρόσφατες εθνικές εκλογές (σε χιλιάδες):

Παρατηρούμε ότι οι εκλογές του ΠΑΣΟΚ προσελκύουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον με κριτήριο τη συμμετοχή ως ποσοστό του αριθμού ψήφων που έλαβε κάθε κόμμα στις αμέσως προηγούμενες εθνικές εκλογές: Για το ΠΑΣΟΚ, η αναλογία κυμαίνεται μεταξύ 18% (στα χαμηλά του Ιουνίου 2015) έως 62% (τον Νοέμβριο του 2017). Για τη Νέα Δημοκρατία, το ποσοστό για τον α΄ γύρο του Δεκεμβρίου 2015 ήταν 26,5%, και για τον ΣΥΡΙΖΑ κυμάνθηκε μεταξύ 8,5% (2022) και 16% (2023). Αλλά και σε απόλυτους αριθμούς, η συμμετοχή στις «αρχαιρεσίες» του ΠΑΣΟΚ είναι απολύτως συγκρίσιμη με την αντίστοιχη που ανέδειξε τον Κυριάκο Μητσοτάκη αρχηγό (270.00 έναντι 404.000), σε μια εποχή που το εκλογικό ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας ήταν υπερτετραπλάσιο του ΠΑΣΟΚ.

Οι αριθμοί αυτοί επιτρέπουν την εξαγωγή ορισμένων συμπερασμάτων:

(α) Το ΠΑΣΟΚ (αντιπαρέρχομαι τις διακυμάνσεις στον επίσημο τίτλο του κόμματος-κινήματος) διαθέτει κοινωνικές ρίζες, συγκρίσιμες με εκείνες της Νέας Δημοκρατίας και σαφώς βαθύτερες από ό,τι μπόρεσε να θρέψει ο ΣΥΡΙΖΑ.

(β) Οι πολίτες αυτοί έμειναν πιστοί ή, τουλάχιστον, ενδιαφερόμενοι για το ΠΑΣΟΚ ακόμα και στην πιο σκοτεινή του ώρα. Η αυξανόμενη συμμετοχή τους στην εκλογή αρχηγού δείχνει ότι προσδοκούν την ανάδειξη ηγεσίας ικανής να «αναστήσει» το κόμμα που κυβέρνησε τη χώρα επί 21 χρόνια. Δείχνει, επίσης, ότι η αναζήτηση συνεχίζεται και μετά την εκλογή τής ή τού εκάστοτε αρχηγού.

(γ) Οι αριθμοί δεν αποκαλύπτουν τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες των συμμετεχόντων. Άλλωστε, το ΠΑΣΟΚ υπήρξε πάντοτε πολυσυλλεκτικό, συγκεντρώνοντας στους κόλπους του αντιδυτικούς «πατριώτες» και φιλοευρωπαίους «εκσυγχρονιστές», κρατικοδίαιτους «πελάτες» και «δαιμόνιους» επιχειρηματίες. Δείχνουν, όμως, ότι υπάρχει μία βάση, πάνω στην οποία μπορεί να ανασυγκροτηθεί ο δεύτερος πόλος του πολιτικού συστήματος της χώρας. Βάση, η οποία δύο φορές, το 2015 και το 2017, έδωσε κυριολεκτικά φιλί της ζωής στο ΠΑΣΟΚ απέναντι στις αρπακτικές διαθέσεις του ΣΥΡΙΖΑ.

Μετά από τις εκλογές του 2019, το πολιτικό σύστημα της χώρας κατ’ ουσίαν λειτουργεί με έναν ισχυρό πόλο, τη Νέα Δημοκρατία του Κυριάκου, αφενός, και μια κατακερματισμένη αντιπολίτευση, αφετέρου. Η τελευταία αποδεικνύεται ανίκανη να αρθρώσει πειστική εναλλακτική κυβερνητική. Προσωρινά, ο τόπος μπορεί να πορεύεται χωρίς δεύτερο πόλο εξουσίας. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να διαρκέσει επ’ άπειρον. Σύμφωνα με την αποδιδόμενη στον Αριστοτέλη ρήση, η φύση απεχθάνεται το κενό.

Το ερώτημα, λοιπόν, είναι ποιος σχηματισμός θα αναδειχθεί σε εναλλακτικό πόλο εξουσίας απέναντι στη σημερινή κυβέρνηση (που δείχνει σαφή σημάδια κόπωσης, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία). Θα προέλθει από την Αριστερά; Ο ΣΥΡΙΖΑ διαλύεται στα εξ ων συνετέθη. Το ΚΚΕ παραμένει γραφειοκρατικός μηχανισμός που ενδιαφέρεται κυρίως για την αναπαραγωγή του. Θα προέλθει από την πέραν της ΝΔ Δεξιά; Εκεί επικρατεί κατακερματισμός και, για την ώρα, απουσιάζει μια ηγετική προσωπικότητα.

Ηγετική προσωπικότητα απουσιάζει, εδώ και χρόνια, και από το ΠΑΣΟΚ (για να μη κρυβόμαστε). Το ενδιαφέρον είναι ότι δύο υποψήφιοι εμφανίζουν ηγετικά χαρακτηριστικά. Αν εξαιρέσουμε τη θητεία τους στον χώρο της Παιδείας, δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικοί μεταξύ τους. Ο ένας, θήτευσε ως καθηγητής στην Ανώτατη Παιδεία και, αν και outsider, πέτυχε να εκλεγεί δήμαρχος Αθηναίων. Η άλλη θήτευσε στο Υπουργείο Παιδείας, διαθέτει πολυετή κυβερνητική εμπειρία, καρποφόρα θητεία στην Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ενεργό παρουσία στην (άνιση) μάχη των ιδεών που διεξήχθη στα «πέτρινα χρόνια» της κρίσης. Ο ένας, κλείνει το μάτι στο ΠΑΣΟΚ που επανειλημμένα συγκινήθηκε από τις σειρήνες του λαϊκισμού (πρώτα υπό τον Ανδρέα, έπειτα με τον Αλέξη). Η άλλη διαλέγεται με τη μερίδα εκείνη που έβαλε το ΠΑΣΟΚ στον αστερισμό της σοσιαλδημοκρατίας, τη δεκαετία του 1990, και δεν θεωρεί τις μεταρρυθμίσεις ανάθεμα.

Η τελική έκβαση θα κριθεί από το ύψος και τη σύνθεση της συμμετοχής. Το αποτέλεσμα θα κρίνει όχι μόνο το μέλλον του ΠΑΣΟΚ αλλά και τη στατικότητα, θα λέγαμε, του πολιτικού μας συστήματος. Για καλό ή για κακό.