Η Καμπύλη της Μεταπολίτευσης 1974-2024: Τα πρακτικά του συνεδρίου του Κύκλου Ιδεών σε ένα βιβλίο

Το συνέδριο «Η Καμπύλη της Μεταπολίτευσης 1974-2024» που διοργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών, σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, στις 12,13 και 14 Μαΐου 2024, στην Αθήνα (και μάλιστα στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία που γιορτάζει φέτος την επέτειο των 150 ετών από την έναρξη της λειτουργίας του) ήταν μια πολυφωνική προσέγγιση όλων των πτυχών της Μεταπολίτευσης.

Η Μεταπολίτευση εξετάστηκε ως η στιγμή της μετάβασης από τη δικτατορία στην κοινοβουλευτική δημοκρατία αλλά και ως περίοδος που αρχίζει το 1974 και διαρκεί έως σήμερα παρά τις σημαντικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνεται μια τομή ιστορικά εφάμιλλη του καταγωγικού γεγονότος του 1974. Αυτήν την ιδιότητα δεν τη διέθετε ούτε η οικονομική κρίση η οποία παρά τη σημαντική επίδρασή της στη διαστρωμάτωση και τις συμπεριφορές της ελληνικής κοινωνίας και στο κομματικό σύστημα, εντέλει επιβεβαίωσε τις θεμελιώδεις επιλογές της Μεταπολίτευσης, τη συμμετοχή στην ΕΕ και την ευρωζώνη και κατά βάθος το κεκτημένο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Ήδη κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Επίκεντρο ο ομότιτλος τόμος με τα πλήρη πρακτικά του συνεδρίου. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται όλες οι εισηγήσεις, οι παρεμβάσεις και συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν ανα ενότητα, καθώς και φωτογραφικό υλικό. Για κάθε ενότητα- κύκλο συζήτησης το σχετικό QR CODE οδηγεί στο video της συζήτησης αλλά και των πολιτιστικών γεγονότων που είχαν ενταχθεί στο πρόγραμμα του συνεδρίου.

Κύκλος Ιδεών - «Η Καμπύλη της Μεταπολίτευσης 1974-2024»: Ο πρόλογος του Ευάγγελου Βενιζέλου στον συλλογικό τόμο

«Η Καμπύλη της Μεταπολίτευσης» ήταν το γενικό θέμα του συνεδρίου που διοργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών, σε συνεργασία με το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, στις 12,13 και 14 Μαΐου 2024, τιμώντας την επέτειο των πενήντα ετών από τη Μεταπολίτευση /της Μεταπολίτευσης. Το συνέδριο διεξήχθη στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία που γιορτάζει φέτος την επέτειο των 150 ετών από την έναρξη της λειτουργίας του.

Η Μεταπολίτευση εξετάστηκε ως η στιγμή της μετάβασης από τη δικτατορία στην κοινοβουλευτική δημοκρατία αλλά και ως κατάσταση, ως περίοδος που αρχίζει το 1974 και διαρκεί έως σήμερα παρά τις σημαντικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνεται μια τομή ιστορικά εφάμιλλη του καταγωγικού γεγονότος του 1974. Αυτήν την ιδιότητα δεν τη διέθετε ούτε η οικονομική κρίση η οποία παρά τη σημαντική επίδρασή της στη διαστρωμάτωση και τις συμπεριφορές της ελληνικής κοινωνίας και στο κομματικό σύστημα, εν τέλει επιβεβαίωσε τις θεμελιώδεις επιλογές της Μεταπολίτευσης, τη συμμετοχή στην ΕΕ και την ευρωζώνη και κατά βάθος το κεκτημένο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Την πρώτη ημέρα, Κυριακή 12 Μαΐου, μετά από την εναρκτήρια θεατρική έκπληξη που μας προσέφερε ο Βασίλης Παπαβασιλείου με την περσόνα του Φωκίωνα Καπνίδη, έλαβε τον λόγο ως πρώτη ουσιαστικά ομιλήτρια του συνεδρίου η ελληνική κοινωνία, για την ακρίβεια η «κοινή γνώμη». Υπό τον τίτλο «Η Μεταπολίτευση ως στιγμή και ως κατάσταση: η καμπύλη της αυτοσυνειδησίας της ελληνικής κοινωνίας» παρουσιάστηκε έρευνα που διεξήγαγε η Metron Analysis σε συνεργασία με τον Κύκλο Ιδεών για τον τρόπο με τον οποίο η κοινή γνώμη προσλαμβάνει τη Μεταπολίτευση και τοποθετείται απέναντι στο «κεκτημένο» της με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Τον σχολιασμό της έρευνας ακολούθησε μια σειρά σημαντικών μαρτυριών για τη Μεταπολίτευση που συνδύασαν τα βιώματα της δικτατορίας και της φάσης της μετάβασης στη δημοκρατία με την αξιολόγηση της πεντηκονταετίας.

Η δεύτερη ημέρα, Δευτέρα 13 Μαΐου, ήταν αφιερωμένη στην ιστορική, θεσμική, διεθνοπολιτική και κοινωνιολογική προσέγγιση της Μεταπολίτευσης. Η πρώτη θεματική είχε ως αντικείμενο τις τομές και τις συνέχειες της Μεταπολιτευτικής περιόδου και κατά τη συζήτηση αξιολογήθηκαν τα διεθνή και εγχώρια ορόσημα που τέμνουν την πεντηκονταετία. Η δεύτερη θεματική είχε ως αντικείμενο το ερώτημα αν εξακολουθεί να ισχύει το θεσμικό θεμέλιο της Μεταπολίτευσης που δεν εξαντλείται στα γεγονότα του 1974 και στη θέσπιση του Συντάγματος του 1975 αλλά περιλαμβάνει και πολλές άλλες πτυχές που φτάνουν μέχρι και το δημοψήφισμα του 2015. Η τρίτη θεματική αφορούσε στο «καταγωγικό τραύμα» της Μεταπολίτευσης που είναι προφανώς η στρατιωτική ήττα στην Κύπρο και κατά τη συζήτηση εξετάστηκε πώς αυτό επηρεάζει μέχρι σήμερα την εθνική στρατηγική. Η τέταρτη θεματική αφορούσε την αναζήτηση του «πολιτικού γονιδιώματος» της Μεταπολίτευσης, τις μνήμες, τα σύνδρομα, τους μύθους, τα στερεότυπα, τις αλληλεπιδράσεις που χαρακτηρίζουν την περίοδο και συνεπώς την ελληνική κοινωνία και την εθνική ταυτότητα. Η δεύτερη ημέρα έκλεισε με μια συζήτηση για το ελληνικό τραγούδι ως «σώμα» στο οποίο αποτυπώνεται η πεντηκονταετία της Μεταπολίτευσης. Ο Μανώλης Μητσιάς πέρα από τη μαρτυρία του προσέφερε την κατανυκτική εμπειρία της πρόθυμης a cappella ερμηνείας εμβληματικών τραγουδιών της περιόδου.

Η πρώτη θεματική της τρίτης ημέρας, Τρίτη 14 Μαΐου, ήταν αφιερωμένη στη συνολική επισκόπηση της ελληνικής οικονομίας που έζησε μια πρώτη Μεταπολίτευση το 1974 και μια δεύτερη «Μεταπολίτευση» με την οικονομική κρίση. Ακούστηκαν βαρύνουσας σημασίας εκτιμήσεις για την κατάσταση και τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Αμέσως μετά εκπρόσωποι της γενιάς Z διατύπωσαν με ζωντάνια και εντυπωσιακή ακρίβεια και σοβαρότητα την άποψη της για τη Μεταπολίτευση. Ακολούθησαν τρεις πολιτιστικές θεματικές. Η πρώτη είχε ως αντικείμενο τις αφηγήσεις, η δεύτερη την αισθητική και η τρίτη τη σκηνή και τις αναπαραστάσεις της Μεταπολίτευσης. Ακολούθησε η συζήτηση που είχαμε με τον Διονύση Σαββόπουλο στο έργο του οποίου συμπυκνώνεται μουσικά αλλά και ποιητικά η καμπύλη της Μεταπολίτευσης. Στη συζήτηση που κάναμε με τον Αλέξη Παπαχελά επιχειρήσαμε να συγκεφαλαιώσουμε την πεντηκονταετία με άξονα τα στερεότυπα που κυριάρχησαν στη διάρκεια της και λειτουργούν τώρα ως οιωνοί, ενίοτε θετικοί αλλά συνήθως αρνητικοί για το μέλλον. Το συνέδριο έκλεισε όμως μουσικά με τη «μπαλάντα της Μεταπολίτευσης», μια σύνθεση του Νίκου Κυπουργού που αναζητά τον ήχο της Μεταπολίτευσης.

Εκφράζω τις θερμές ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου στις / στους περίπου 80 εισηγητές και συντονιστές, στους σημαντικούς καλλιτέχνες που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας, προφανώς στους χορηγούς, στη Wave και τον Χαράλαμπο Λιόντη που ανέλαβαν και πάλι την τεχνική υποστήριξη. Ο σταθερός εταίρος μας, το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών και ο Συμεών Τσομώκος προσωπικά, λειτουργούν ως εγγύηση κύρους και ποιότητας. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Κύκλου Ιδεών και τα στελέχη του με κεντρικό πρόσωπο τη Γενική Γραμματέα Αφροδίτη Αλ Σάλεχ σήκωσαν ένα μεγάλο διπλό βάρος, όλες τις πτυχές της προετοιμασίας ενός πολύπλοκου και φιλόδοξου γεγονότος και τη δυσκολία της συνεννόησης μαζί μου. Κυρίως ευχαριστώ όσες και όσους παρακολούθησαν το συνέδριο με φυσική παρουσία ή διαδικτυακά και μας βοήθησαν να συγκροτήσουμε μια σχέση επικοινωνίας μεταξύ μας και με την «καμπύλη της Μεταπολίτευσης» ως ατμόσφαιρα.

Είμαι εντυπωσιασμένος και ευτυχής γιατί σε πολύ σύντομο χρόνο εκδίδονται τα πλήρη πρακτικά του συνεδρίου που τίθενται κατά τον τρόπο αυτό στην διάθεση αλλά και στον έλεγχο των ενδιαφερομένων. Ο Χριστός Σιμάτος και η Μαριάννα Πόγκα, φρόντισαν για τη μορφοποίηση του ανά χείρας τόμου την έκδοση του οποίου ανέλαβαν πρόθυμα οι εκδόσεις «Επίκεντρο» με τη φροντίδα του Πέτρου Παπασαραντόπουλου και της Δήμητρας Ασημακοπούλου. Τους ευχαριστώ από καρδιάς.

Αθήνα, 19 Ιουνίου 2024
Ευάγγελος Βενιζέλος