50 χρόνια ΠΑΣΟΚ: Νέα συνάντηση με την κοινωνία

Συμπληρώνονται σήμερα 50 χρόνια από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, του πολιτικού και κοινωνικού κινήματος που προσδιόρισε καταλυτικά τον προοδευτικό χώρο, οδηγώντας σε ρηξικέλευθο μετασχηματισμό την ελληνική κοινωνία. H εκλογή του Ανδρέα Παπανδρέου το 1981, ταυτίστηκε με ένα πρωτόγνωρο αίσθημα ελευθερίας, φέρνοντας ένα κύμα κοινωνικής κινητικότητας, που κατέστησε δυνατή την υπέρβαση των φραγμών του παρελθόντος στην πορεία για μια καλύτερη ζωή.

50 χρόνια μετά, με συνέπεια στην ιστορική διαδρομή του, το ΠΑΣΟΚ καλείται ξανά να διαδραματίσει ρόλο πρωταγωνιστικό, σε μια μάλιστα κρίσιμη συγκυρία, που οι αντιδραστικές φωνές πληθαίνουν και το προοδευτικό αφήγημα μοιάζει να ατονεί.

50 χρόνια ΠΑΣΟΚ - Από τον Ανδρέα Παπανδρέου στο σήμερα

Το αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών εκλογών που έφερε τα δύο κύρια κόμματα του προοδευτικού χώρου σχεδόν σε ισοδυναμία, επανέφερε στο προσκήνιο το εντεινόμενο αίτημα συγκρότησης εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης απέναντι στην παθογένεια της εξουσίας που αντιμετωπίζει το κράτος στην ιδιοκτησιακή λογική της διευθέτησης συμφερόντων, υπονομεύει συνειδητά κάθε τι δημόσιο και οξύνει τις ανισότητες.

Η πρόταση δυσπιστίας που το ΠΑΣΟΚ κατέθεσε για το δυστύχημα των Τεμπών τον Μάρτιο, πέτυχε για πρώτη φορά τη συσπείρωση των προοδευτικών κομμάτων και ανέδειξε την υπολογίσιμη δυναμική τους, που συντονισμένα μπορεί να πλήξει το επίπλαστο αφήγημα της κυβερνητικής «παντοδυναμίας», αποδομώντας το δήθεν «φιλελεύθερο», «εκσυγχρονιστικό» της προφίλ.

Η πρωτοβουλία αυτή –σε συνδυασμό με τη συμπαγή αντιπολιτευτική παρουσία του ΠΑΣΟΚ σε ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητα, όπως το στεγαστικό και η ακρίβεια– ενδυνάμωσε τον κυρίαρχο ρόλο του στην άσκηση υπεύθυνης και αξιόπιστης αντιπολίτευσης. Αυτό επισφραγίστηκε και εκλογικά, καθώς το ΠΑΣΟΚ σε μια παραδοσιακά «χαλαρή» κάλπη και με υψηλότατη αποχή –τα αίτια της οποίας είναι σύνθετα και αφορούν στη μακροχρόνια γενικευμένη δυσπιστία– κατάφερε όχι μόνο να συγκρατήσει δυνάμεις, αλλά και να ανέλθει σε πολλούς νομούς ως δεύτερη δύναμη. Η συνεπής πορεία του αποτυπώνεται μάλιστα και στις πιο πρόσφατες έρευνες, αφού παρά την τρέχουσα διαδικασία εκλογής προέδρου δεν φαίνεται να περιδινείται σε εσωστρέφεια, σε αντίθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ που καταγράφει διαρκή φθορά.

Ωστόσο, για να κλείσει ο κύκλος της συντηρητικής διακυβέρνησης χρειάζεται η συγκρότηση ενός ισχυρού πλειοψηφικού ρεύματος. Για την υπέρβαση του πολυκερματισμού και για να καταστεί ο αντίκτυπος των πολιτικών πρωτοβουλιών του προοδευτικού χώρου μονιμότερος, προϋπόθεση είναι οι εκφραστές του να συναντηθούν εκ νέου γύρω από τις κοινές ιδεολογικές και αξιακές τους αφετηρίες, αναζητώντας μία κοινή δοσολογία, έναν κοινό κώδικα, μία κοινή αισθητική. Το ΠΑΣΟΚ μπορεί και οφείλει να ηγηθεί αυτής της προσπάθειας.

Όλοι συμφωνούμε ότι ο προοδευτικός χώρος χρειάζεται να απαντήσει σε σειρά ζητημάτων που ανακύπτουν από τις παγκόσμιες προκλήσεις, διαμορφώνουν το μέλλον και ήδη επηρεάζουν τις κοινωνίες 

Τα τελευταία χρόνια, στον δημόσιο λόγο είθισται να αναφερόμαστε, κάπως αφηρημένα, σε «προοδευτικές» δυνάμεις, έχοντας σχεδόν εγκαταλείψει τις αναφορές στο σχήμα που παραδοσιακά όριζε τις πολιτικές κατευθύνσεις «Αριστερά» και «Δεξιά». Όλοι συμφωνούμε ότι ο προοδευτικός χώρος –που είθισται να τοποθετείται στη συνείδησή μας από το κέντρο και προς τα Αριστερά, με την Κεντροαριστερά να αποτελεί τον βασικό κορμό του– χρειάζεται να απαντήσει σε σειρά ζητημάτων που ανακύπτουν από τις παγκόσμιες προκλήσεις, διαμορφώνουν το μέλλον και ήδη επηρεάζουν τις κοινωνίες (συγκέντρωση πλούτου, ατομικισμός μέσα από τη στροφή στην ιδιώτευση, κλιματική αλλαγή, βιώσιμη ανάπτυξη, αυξανόμενη μετανάστευση κ.ά.). Για παράδειγμα, τη στιγμή που ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να σημειώσει αλματώδη αύξηση μέσα στον 21ο αιώνα, αγγίζοντας σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη τα 11 δις το 2100, η χώρα μας ήδη παρουσιάζει σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα. Πώς θα σταθεί απέναντι στη μεγάλη αυτή πρόκληση; Υπάρχει ευρύτερη πολιτική συναίνεση που να υπερβαίνει την πολιτική συγκυρία και να υπηρετεί ένα μακρόπνοο σχέδιο; Το ΠΑΣΟΚ έχει αναδείξει ήδη από το 2018 το ζήτημα, όμως είναι βέβαιο ότι τα επόμενα χρόνια θα κληθούμε να δώσουμε συλλογικές απαντήσεις σε πολλά ανάλογα ζητήματα, να βρούμε κοινή συνισταμένη, να συνδιαμορφώσουμε αποτελεσματικές πολιτικές. Σημαντικό, όμως, είναι υπό ποιο πρίσμα θα διαθλώνται κάθε φορά οι πολιτικές μας.

Όσο λοιπόν ο προοδευτικός χώρος εμφανίζει αδυναμία ανάκαμψης, σε Ελλάδα και Ευρώπη, το ερώτημα επανέρχεται επιτακτικά: έχει νόημα να μιλάμε για Αριστερά και Δεξιά; Είναι η διάκριση Αριστερά - Δεξιάς – που συνοδεύει την πολιτική πραγματικότητα του δυτικού κόσμου από τη Γαλλική Επανάσταση παρωχημένη, όπως υποστηρίζουν οι ολοένα αυξημένοι αμφισβητίες της ή είναι οι έννοιες που χρειάζεται να επανέλθουν εμφατικά και επίκαιρα στο προσκήνιο; Μπορεί η διάκριση Αριστεράς - Δεξιάς να προσδιορίσει εκ νέου την ταυτότητα του προοδευτικού χώρου δίνοντάς του νέα δυναμική;

Πάντως, η διεθνής βιβλιογραφία δείχνει ότι μέχρι σήμερα οι πολίτες κατατάσσουν τα πολιτικά κόμματα στη συνείδησή τους κυρίως στον άξονα Αριστεράς - Δεξιάς, αποκωδικοποιώντας σωστά τις βασικές αρχές που περικλείονται στις επιμέρους θέσεις του και δεν μεταβάλλονται στον πυρήνα τους στην πάροδο του χρόνου.

Συνοψίζοντας, ο όρος «προοδευτικές δυνάμεις» –τον οποίον όμως άλλοτε διεκδικούν και άλλοτε σφετερίζονται ακόμη και οι παραδοσιακά συντηρητικοί– είναι αναμφισβήτητα χρήσιμος καθ’ ότι υποδηλώνει τη δυνατότητα συνεργασίας όμορων χώρων γύρω από κεντρικές πολιτικές κατευθύνσεις. Ωστόσο, όταν δεν συνοδεύεται από τον ταυτοτικό προσδιορισμό στο δίπολο Αριστεράς - Δεξιάς, γίνεται σταδιακά «παγίδα», που καλλιεργεί σύγχυση, καθώς αποστερεί το ταξικό κριτήριο από τη συζήτηση. Δηλαδή ποιους υπηρετούν κάθε φορά οι πολιτικές.

Όπως υπογράμμισε ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης στην Κεντρική Επιτροπή της 30ης Ιουνίου οφείλουμε να γίνουμε «το λιμάνι όλων των αδύναμων ανθρώπων της πατρίδας», οφείλουμε δηλαδή να «συναντηθούμε» ξανά με τα κοινωνικά στρώματα που εκπροσωπούμε. Με νέο πολιτικό ήθος που θα αποκαταστήσει στη συνείδηση των πολιτών τη χαμένη αξιοπιστία του χώρου, που επλήγη από λάθη του παρελθόντος. Με συνεπή και έντιμη ηγεσία, με βλέμμα στραμμένο στην κοινωνία. Αυτές τις πολιτικές αρετές έχει εκφράσει μέχρι σήμερα ο Νίκος Ανδρουλάκης, πιστεύοντας έμπρακτα στη νέα γενιά, φέρνοντάς την στο προσκήνιο και επαναφέροντας το ΠΑΣΟΚ σε ρόλο πρωταγωνιστή. Με αυτές τις πολιτικές αρετές μπορεί να προχωρήσει στις νίκες του μέλλοντος. Και να συγκροτήσει μαζί με την κοινωνία το νέο όραμα για την Ελλάδα της επόμενης δεκαετίας.