Σκέψεις ενός απλού πολίτη για την Ελλάδα, το ΠΑΣΟΚ και την Άννα

Οι εκλογές για νέο αρχηγό του ΠΑΣΟΚ συμπίπτουν με την επέτειο των 50 χρόνων της μεταπολίτευσης. Μιας περιόδου πρωτόγνωρης για τα ιστορικά δεδομένα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών και οικονομικής ανάπτυξης. Μία περίοδος που ταυτίζεται με, και καθορίζεται από, την ενσωμάτωσή μας στην ΕΕ και η οποία φορτίζεται αναμφισβήτητα με τα ονόματα δύο οραματιστών πολιτικών, του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Κώστα Σημίτη. Ταυτόχρονα, είναι η περίοδος που η ελληνική κοινωνία βιώνει την υλοποίηση αιτημάτων και διεκδικήσεων πολύχρονων αγώνων για κοινωνική ισότητα, δημόσια Παιδεία και Υγεία, κατακτήσεις που αναμφισβήτητα φορτίζονται με το όνομα Ανδρέας Παπανδρέου.

Βέβαια, όπως κάθε τι στην ανθρώπινη ιστορία, η πορεία δεν ήταν ούτε γραμμική ούτε δεδομένη και πάνω απ’ όλα δεν ήταν απαλλαγμένη από λάθη, αγκυλώσεις και στρεβλώσεις που κληρονομήσαμε, αλλά και τις οποίες επιλέξαμε να «διαφυλάξουμε» (πολλές φορές αυτάρεσκα), από την ιστορική μας διαδρομή. Το πελατειακό αντιαναπτυξιακό κράτος, οι μικροκομματικές σκοπιμότητες, ο συντεχνιακός συνδικαλισμός, η διαφθορά και οι κομματικοί ημέτεροι παρέμειναν καθοριστικές συνιστώσες και χρωμάτιζαν τις εκάστοτε πολιτικές επιλογές. Η πορεία δεν ήταν απαλλαγμένη ούτε από πολιτικά πάθη, αλλά ούτε και από ένα ιδιότυπο κοινωνικό DNA. Αυτό που περιστρέφεται γύρω από έναν εγωκεντρισμό και γέρνει περισσότερο στο «μικροσυμφέρον» παρά στην κοινωνική διάσταση της «υποχρέωσης», ένα είδος διαχρονικού «δικαιωματισμού». Μία «περήφανη» ελληνική καχυποψία προς τους «έξω», που στη συνέχεια μετατρέπονταν σε στάση «δουλοπρεπούς» ευκολίας να τους αναζητάμε για τη βοήθειά τους, ήταν επίσης μία παράμετρος που σφράγισε το αποτύπωμα της διαδρομής.

Και κάπου εκεί, στο 2010, η νέα παγκόσμια ιστορική πραγματικότητα (σκληρή, πράγματι, αλλά πραγματικότητα) που είχε προβάλει μια δυο δεκαετίες πριν, δεν χώραγε πια τις στρεβλώσεις της ελληνικής «ιδιαιτερότητας». Το απόστημα έσπασε, με τα καταστροφικά αποτελέσματα που όλοι γνωρίζουμε και βιώσαμε, και άγγιξε κυρίως τους πιο αδύναμους οικονομικά.

Σε πείσμα όσων μιλούσαν για το τέλος της Ιστορίας, η Ιστορία «επέστρεψε» και μαζί με αυτήν «επέστρεψε» και η πολιτική. Η κρίση ήταν η ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε πολιτικά τις αναχρονιστικές μας αγκυλώσεις, που πια ήταν σε πλήρη αναντιστοιχία με τις νέες παγκόσμιες απαιτήσεις και προκλήσεις. Οι ανταγωνισμοί έχουν οξυνθεί, η κλιματική κρίση απαιτεί λύσεις και τεράστιες επενδύσεις, η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση επιβάλλει νέες αναπτυξιακές πολιτικές, γενναίες μεταρρυθμίσεις και χρηματοδοτήσεις στην Παιδεία, στην έρευνα, στην υιοθέτηση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου και μαζική προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων, σε ένα έντονα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα έχει δημιουργήσει έναν ασταθή κόσμο, ιδιαίτερα στην ευαίσθητη περιοχή της μεσογείου και της μέσης ανατολής, που απαιτεί επενδύσεις στην άμυνα και ταυτόχρονα ανάπτυξη ισχυρών συμμαχιών και ευέλικτων, χωρίς ιδεοληψίες, δημιουργικών διπλωματικών σχέσεων, σ’ έναν πολυπαραμετρικό και κατακερματισμένο διεθνή περίγυρο συμφερόντων.

Το μεταναστευτικό, που όλο θα οξύνεται στο μέλλον, απαιτεί γενναίες αποφάσεις, πέρα κι έξω από εθνικιστικές και κάθε είδους ιδεοληπτικές «κορώνες». Ο χειρισμός του απαιτεί πολιτικές με φαντασία.

Σε όλα αυτές τις προκλήσεις προστίθενται και οι ελληνικές ιδιαιτερότητες, με την υπογεννητικότητα, και μείωση του εργατικού δυναμικού, που με τη σειρά τους εγείρουν θέματα βιώσιμων πολιτικών για κοινωνικές δαπάνες, το συνταξιοδοτικό, αλλά και για ένα επαρκές και λειτουργικό σύστημα Δημόσιας Υγείας, που θα παρέχουν το απαραίτητο αίσθημα και δίχτυ ασφαλείας στην κοινωνία – προϋπόθεση για τη συμμετοχή και κινητοποίησή της για την αντιμετώπιση των προκλήσεων. Το μεταναστευτικό, που όλο θα οξύνεται στο μέλλον, απαιτεί γενναίες αποφάσεις, πέρα κι έξω από εθνικιστικές και κάθε είδους ιδεοληπτικές «κορώνες». Ο χειρισμός του απαιτεί πολιτικές με φαντασία για να αντιμετωπίσουμε την έλλειψη εργατικών χεριών και παράλληλα να υπηρετήσουμε αγόγγυστα τις ανθρωπιστικές μας υποχρεώσεις. Ταυτόχρονα, απαιτείται εγρήγορση στην αντιμετώπιση ακροδεξιών αντανακλαστικών των κοινωνιών, αλλά και στις πολιτικές διάβρωσης και υπονόμευσης των δημοκρατιών της Δύσης, οι οποίες εξυφαίνονται από εξτρεμιστικά ισλαμικά καθεστώτα και τους κάθε είδους αυταρχικούς συμμάχους τους. Στη νέα πραγματικότητα, οι ισορροπίες είναι λεπτές κι ευαίσθητες, η Δημοκρατία δεν είναι δεδομένη, αλλά αναδύεται για μία ακόμη φορά ως πολύτιμο διακύβευμα που οφείλουμε να διαφυλάξουμε και να θωρακίσουμε.

Δυστυχώς, τα χρόνια που ακολούθησαν την κρίση εθελοτυφλώντας αποστρέψαμε το βλέμμα μας απ’ όλες αυτές τις προκλήσεις. Μια ακόμη ευκαιρία χάθηκε. Η πολιτική υποβιβάστηκε και (σχεδόν) εξαντλήθηκε σε τοξικότητα και σε αναβίωση διχαστικών εμφυλιοπολεμικών παθών. Αναχρονιστικές ιδεοληπτικές αναπολήσεις πολιτικών της εποχής των «παχιών αγελάδων» έγιναν της «μόδας». Ο όρος εκσυγχρονισμός δαιμονοποιήθηκε και άξιοι εκπρόσωποί του εξοστρακίστηκαν από το προσκήνιο της πολιτικής σκηνής. Η κοινωνία, πληγωμένη, αναδιπλώθηκε φοβικά γύρω από αντιδραστικές εθνικιστικές φαντασιώσεις από τη μια, και από ιστορικά ξοφλημένες βερμπαλιστικές επαναστατικές ονειρώξεις από την άλλη. Η ιστορική ειρωνεία είναι ότι σε κάποιο σημείο οι δύο αυτές μορφές αντίδρασης, επιφανειακά αντίθετες, συναντήθηκαν, συγκατοίκησαν, αλληλοσυμπληρώθηκαν με συνεκτικό δεσμό έναν έντονο και εθνικά επικίνδυνο λαϊκισμό.

Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έδειξε ότι θέλει να εκσυγχρονιστεί, να γίνει συνδιαμορφωτής και ενεργός συμμέτοχος στο νέο παγκόσμιο γίγνεσθαι

Το 2019, την πρώτη τετραετία, η Νέα Δημοκρατία έδειξε στοιχεία δυναμισμού και διάθεση μεταρρυθμίσεων. Η πρωτοφανής διαφορά των 20 μονάδων το 2023 ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα μιας κοινωνίας που είχε πια κουραστεί από την τοξικότητα, είχε πάψει πια να κολακεύεται με χιλιοειπωμένα και κούφια συνθήματα, τα οποία απλώς της θύμιζαν παλιές εποχές που μας είχαν οδηγήσει εκεί που μας οδήγησαν. Ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας έδειξε ότι θέλει να εκσυγχρονιστεί, να γίνει συνδιαμορφωτής και ενεργός συμμέτοχος στο νέο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Όχι ως ζήτουλας, όχι ως επαίτης που θα σύρεται στη νέα εποχή και κάθε λίγο θα ζητά μια απομείωση ενός κάποιου χρέους, αλλά ως παίχτης που πιστεύει στις δικές του δυνάμεις και ενεργοποιεί όλο το νέο δημιουργικό του δυναμικό, ένα δυναμικό που εναγωνίως αναζητά να εκφραστεί πολιτικά και που, συχνά, αναγκάζεται να ξενιτευτεί. Η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης δίνει τη δυνατότητα ακόμη και σε μικρές χώρες να μπουν μπροστά στο άρμα των τεχνολογικών εξελίξεων.

Δυστυχώς, τη δεύτερη τετραετία, παρά τον αέρα και τη δυναμική του 20%, η Νέα Δημοκρατία φαίνεται πως δείλιασε μπροστά στις αναγκαίες εκείνες μεταρρυθμίσεις που απαιτούν συγκρούσεις και δημιουργική φαντασία. Το συντηρητικό της DNA επικράτησε. Αρκέστηκε σε κάποια μεταρρυθμιστικά νομοθετήματα που όμως δεν είχε το θάρρος, αλλά και δεν πίστευε ότι θα υλοποιήσει. Δεν συγκρούστηκε για να θέσει σε κίνηση (τίποτε δεν λύνεται σε μία μέρα) τη μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό του κράτους, νομοθέτησε αλλά δεν συγκρούστηκε με τα βαρίδια στην Παιδεία, δεν συγκρούστηκε, αν δεν τα ευνόησε, με τα μονοπωλιακά συμφέροντα για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Οι βαθιές τομές που απαιτεί ένα σύγχρονο σύστημα Υγείας έμειναν στα αζήτητα. Δεν δρομολόγησε, με έργα κι όχι λόγια και χαρτιά, το νέο παραγωγικό μοντέλο που απαιτούν οι νέες συνθήκες. Πάντα δρα πυροσβεστικά, εδώ κι εκεί, για να κλείνει τρύπες, να δίνει πρόσκαιρες λύσεις στα εκάστοτε προβλήματα που αναδύονται. Η Νέα Δημοκρατία της δεύτερης τετραετίας δεν εμψύχωσε τις πραγματικές προοδευτικές δυνάμεις του τόπου αυτού. Αντίθετα, τις απογοήτευσε.

Είναι η ώρα για το ΠΑΣΟΚ που θα μιλήσει για τις νέες προκλήσεις, ανοικτά και χωρίς ωραιοποιήσεις. Για το ΠΑΣΟΚ που θα προτείνει και θα χαράξει πολιτικές που θα έχουν ορίζοντα το μέλλον και δεν θα απηχούν το παρελθόν. 

Τη στιγμή αυτή το ΠΑΣΟΚ καλείται να παίξει, για τρίτη φορά, έναν ιστορικό ρόλο. Από τη μια η αποδυναμωμένη Νέα Δημοκρατία, ανήμπορη να προχωρήσει στις πιεστικές από το χρόνο και τις εξελίξεις μεταρρυθμίσεις, και από την άλλη μια κατακερματισμένη, κενή πολιτικής, αναχρονιστική αυτοαποκαλούμενη «αριστερά». Μια καρικατούρα που κυνικά γελοιοποιεί την ιστορική Αριστερά περασμένων δεκαετιών, και μας θυμίζει το πραγματικό πολιτικό DNA των χρόνων 2015-2019. Το ΠΑΣΟΚ αυτόνομο, και έχοντας μάθει από τα παλιά του λάθη, καλείται να παίξει με εθνική ευθύνη έναν νέο ιστορικό ρόλο που θα μιλήσει ανοικτά για όλα τα παραπάνω. Δεν θα δώσει υποσχέσεις με γενικόλογα που θα αναδύονται από την πηγή του λαϊκισμού, περί δήθεν αξιών, δήθεν προοδευτικότητας, περί δήθεν δημοκρατικότητας. Είναι η ώρα για το ΠΑΣΟΚ που θα μιλήσει για τις νέες προκλήσεις, ανοικτά και χωρίς ωραιοποιήσεις. Για το ΠΑΣΟΚ που θα προτείνει και θα χαράξει πολιτικές που θα έχουν ορίζοντα το μέλλον και δεν θα απηχούν το παρελθόν. Το νέο ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να δημιουργεί ευρύτερες συγκλίσεις και συναινέσεις, για ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα δημιουργεί πλούτο που θα αναδιανέμεται στην κοινωνία θεσμικά, ορθολογικά και αναπτυξιακά. Με άλλα λόγια, ήλθε η ώρα για ένα νέο ΠΑΣΟΚ της ανάπτυξης με κοινωνικό πρόσωπο. Ήλθε η ώρα για το ΠΑΣΟΚ να δημιουργήσει ένα νέο όραμα Εθνικής ανασυγκρότησης για το μέλλον που θα πείσει και θα κινητοποιήσει το σύνολο της κοινωνίας για βαθιές μεταρρυθμίσεις που η νέα εποχή αδήριτα επιβάλει. Και πάνω απ’ όλα, το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει σανίδα σωτηρίας κανενός. Αυτό, αφενός, θα ήταν προσβολή στη μνήμη του Ανδρέα κι, αφετέρου, αυτοκαταστροφικό. Ένα δημοκρατικό κόμμα δεν μπορεί να έχει σχέση ούτε με παρακολουθήσεις αλλά ούτε και με σταλινικού τύπου «κρεμάσματα» των πολιτικών του αντιπάλων.

Τα παραπάνω είναι σκέψεις ενός απλού πολίτη, ενός από αυτούς που οι προαναφερθέντες προβληματισμοί τον οδήγησαν και αποφάσισε να στηρίξει την Άννα για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ. Η Άννα είναι η Κυρία με την διεθνή καταξίωση που συνεχώς αποδεικνύει πως δεν φοβάται τις συγκρούσεις, είναι η Κυρία που έχει αποδείξει, με έργο και όχι λόγια, πως πιστεύει σε μεταρρυθμίσεις, είναι η Κυρία που έχει αποδείξει πως πιστεύει και δεν φοβάται συναινέσεις, είναι η Κυρία που πιστεύει στη σοσιαλδημοκρατία του 21ου αιώνα. Η Άννα έχει όραμα, το όραμα της δημιουργικής προοδευτικής Ελλάδας της εποχής της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Είναι η Κυρία που μπορεί να ξαναδώσει ελπίδες στις προοδευτικές δημιουργικές δυνάμεις αυτού του τόπου.