Τα F-35 του Φερδινάνδου

Τι να έπιασε άραγε τον Άδωνι Γεωργιάδη και δήλωσε ξαφνικά ότι αν η Ελλάδα θέλει, μπορεί να πάει μια νύχτα στην Άγκυρα με τα (ακόμα δεν τα πήραμε) F-35 και να τα κάνει «γης μαδιάμ»; Σίγουρα δεν προσέφερε καλές υπηρεσίες στη χώρα. Την επόμενη φορά που ο Μητσοτάκης θα διαμαρτυρηθεί στην Ευρώπη για επιθετικές δηλώσεις της Τουρκίας, όλο και κάποιος θα βρεθεί να του πει «μα κι εσείς τα ίδια λέτε». Βέβαια έχει πάντα τη δυνατότητα να απαντήσει «ο Άδωνις τα λέει, δεν έχουν καμία σημασία». Αυτή τουλάχιστον ήταν η στάση τής άλλης πλευράς. Όταν ρωτήθηκε σχετικά ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, περιορίστηκε να επισημάνει ότι φέτος περιμένουν 60 εκατομμύρια τουρίστες, θα χαρούν να υποδεχθούν ανάμεσα τους και τον Άδωνι. Με άλλα λόγια τον πήραν στο ψιλό. Τουλάχιστον τον Δένδια τον βρίζουν.

Άδωνις Γεωργιάδης: Θα είναι επιζήμια για τη χώρα η δήλωσή του για τα F-35;

Δεν ξέρω αν στεναχωρήθηκε ο Άδωνις. Έχει το κοινό του το οποίο ηδονίζεται με τέτοιους παλικαρισμούς και σ’ αυτούς απευθύνεται. Άλλωστε και στα περισσότερα μέσα ενημέρωσης ανάλογο κλίμα επικρατεί. Το επιβάρυναν φυσικά και οι απέναντι, στις πανηγυρικές τους εκδηλώσεις για τα 50 χρόνια από την εισβολή στην Κύπρο. Είναι μια επέτειος που εμάς τους Έλληνες μας πληγώνει κάθε χρόνο, μας θυμίζει τα εγκληματικά λάθη που έχουμε κάνει και βέβαια, για ορισμένους τουλάχιστον, αποτελεί αφορμή για προβληματισμό.

Αυτές τις ημέρες όμως έχουμε και μια άλλη επέτειο, τα 110 χρόνια από το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Περνά φυσικά, όπως είναι λογικό, τελείως απαρατήρητη. Είναι τόσο μακριά μας κι έχουν αλλάξει τόσο πολύ οι συνθήκες. Οι αυτοκρατορίες έχουν πεθάνει κι η Ευρώπη πήρε το μάθημά της, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αποτελούν την καλύτερη διασφάλιση της ειρήνης. Από την άλλη πλευρά ωστόσο οι εθνικισμοί, ιδίως στη γειτονιά μας, παραμένουν το ίδιο ισχυροί. Έχουν ήδη πυροδοτήσει έναν πόλεμο και δηλητηριάζουν τις σχέσεις των χωρών της περιοχής. Ζητήματα που θεωρούσαμε ότι είχαν κλείσει, ανοίγουν ξανά. Ορισμένοι θέτουν ακόμα και ζήτημα συνόρων. Και βέβαια ακόμα και σήμερα, οι πολιτικές όλων των κρατών, τόσο στο εσωτερικό τους όσο και στις διεθνείς τους σχέσεις, μόνο υπό το πρίσμα αυτών των εθνικισμών μπορεί να γίνουν κατανοητές.

Με αυτήν την έννοια η επέτειος αυτού του πολέμου προσφέρει πολλά στοιχεία προβληματισμού. Το πιο απλό είναι ίσως ο καθοριστικός παράγοντας ενός τυχαίου γεγονότος το οποίο μπορεί να πυροδοτήσει απρόβλεπτες εξελίξεις. Τότε ήταν ο φόνος του Φερδινάνδου, χάρη σε μια λάθος στροφή που πήρε ο οδηγός του. Στα δικά μας, τα παραδείγματα είναι πολλά, με πιο χαρακτηριστικό ίσως την υπόθεση Οτσαλάν. Τον έφεραν στα κρυφά κάποιοι ακραίοι εθνικιστές και το αποτέλεσμα ήταν μια πρωτοφανής κρίση με την Τουρκία, η οποία εύκολα θα μπορούσε πάρει άλλες διστάσεις, αλλά και μια παταγώδης διπλωματική ήττα για την Ελλάδα. Για καλή μας τύχη υπάρχει κι η αντίθετη όψη, οι σεισμοί οι οποίοι διευκόλυναν την προσέγγιση των δύο χωρών. Στην τελευταία κρίση στην Κάσο, είδαμε πόσο ευεργετικά λειτούργησαν οι δίαυλοι επικοινωνίας που έχουν καθιερωθεί.

Προφανώς το τυχαίο λειτουργεί μέσα σε ένα ήδη διαμορφωμένο πλαίσιο αντιλήψεων κι εδώ η επέτειος του Πρώτου Πολέμου έχει και πάλι πολλά για να μας θυμίσει. Όπως έχουν δείξει οι ιστορικοί, ο πόλεμος ήταν κάτι το οποίο κανείς σχεδόν από τους πρωταγωνιστές δεν ήθελε. Οδηγήθηκαν εκεί σαν «υπνοβάτες», όπως είναι και ο τίτλος του εξαιρετικού βιβλίου του Κρίστοφερ Κλαρκ, χάρη σε ένα πλέγμα παρεξηγήσεων, λανθασμένων υπολογισμών, προκατειλημμένων απόψεων για τις επιδιώξεις και τις συμπεριφορές των άλλων και βέβαια διαδεδομένων αντιλήψεων για την τιμή και την αξιοπρέπεια του έθνους ή για ιστορικές προσβολές που οδηγούσαν στη λογική του «ως εδώ».

Μας αφορούν αυτά σήμερα; Σε μεγάλο βαθμό ναι, παρά τα βήματα που έχουν γίνει. Ο δημόσιος διάλογος διεξάγεται με στερεότυπα, κοινοτυπίες εκλαμβάνονται ως ρεαλισμός, γίνονται εκτιμήσεις που θυμίζουν αυτοεκπληρούμενες προφητείες και βέβαια σχολιαστές και πολιτικοί επιδίδονται σε νταηλίκια και επιδείξεις αδιαλλαξίας που εκλαμβάνονται ως πατριωτισμός. Η κοινή γνώμη τροφοδοτείται συνεχώς από μια τοξική ρητορική που δεν αφήνει περιθώρια κατανόησης και προσέγγισης. Αν κάποια στιγμή ξεκινήσει μια σοβαρή προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αυτό μπορεί να αποδειχθεί το μεγαλύτερο εμπόδιο. Θα το χρωστάμε και στον Άδωνι.