Οι αγωνιστές της «Αλληλεγγύης» στην κομμουνιστική Πολωνία το ήξεραν καλά: η αλλαγή δεν είναι μόνο μια εξωτερική μεταβολή αλλά και μια εσωτερική αναγέννηση. Μέλημά τους δεν ήταν μόνο ο αγώνας κατά του ολοκληρωτικού καθεστώτος αλλά και η απαλλαγή από το φόβο που ενέπνεε το καθεστώς. Αν το άτομο δεν καταφέρει να αλλάξει τον τρόπο που σχετίζεται με τον εαυτό του και τον κόσμο, η πολιτική αλλαγή είναι επιφανειακή και ατελής.
Αν μας έκανε κάτι καλό η εθνική χρεοκοπία είναι ότι δημιούργησε τις συνθήκες για να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε την ηθικο-πολιτική ευθύνη μας για την κατάντια της χώρας. Χρεοκοπήσαμε γιατί μας έπνιξε ο φαύλος κύκλος της πελατειακής σχέσης. Θα καταλάβουμε τι μας συνέβη αν δούμε τη μεγάλη εικόνα. Θα ανακτήσουμε την αξιοπρέπειά μας αν σταθούμε κριτικά στον πρότερο εαυτό μας. Θα εμπιστευθούμε τους πολιτικούς αν μας πουν τη δυσάρεστη αλήθεια.
Ποια είναι η μεγάλη εικόνα; Στους δύο πόλους του φαύλου κύκλου βρίσκονται ο φαύλος πολιτικός και ο εκμαυλισμένος πολίτης. Δείτε τι γίνεται: αν ξέρεις ότι για να βρεις δουλειά πρέπει να απευθυνθείς στον πολιτικό, πιθανότατα θα το κάνεις. Κάνοντάς το, όμως, απαξιώνεσαι ηθικά, χάνεις την αξιοπρέπειά σου. Στο βάθος το ξέρεις αυτό, αλλά δεν το ομολογείς ούτε στον εαυτό σου, γιατί δεν θα μπορούσες να ζήσεις εύκολα με τις συνέπειες μιας τέτοιας ομολογίας. Οι συνέπειες της χρεοκοπίας που βιώνεις καλά στο πετσί σου σήμερα, σου ανοίγουν τα μάτια: σε κάνουν να βλέπεις πράγματα που γνώριζες αλλά τα προσπερνούσες αδιάφορα. «Αφού όλοι το κάνουν γιατί να μην το κάνω κι εγώ;», έλεγες και αδρανοποιούσες τη συνείδησή σου. Τώρα, μετά από χρόνια, βλέπεις τα αποτελέσματα των πράξεών σου και των αντίστοιχων πράξεων των συμπολιτών σου – η χώρα φαλίρισε, η σύνταξή σου πετσοκόπηκε, το παιδί σου είναι άνεργο. Συνειδητοποιώντας τώρα τη συμμετοχή σου στο φαύλο κύκλο έχεις μια ευκαιρία να ανακτήσεις την αξιοπρέπεια που θυσίασες. Αν δεν έρθεις σε ρήξη με τον προηγούμενο εαυτό σου, αν δεν σταθείς κριτικά απέναντι στις μέχρι τώρα επιλογές σου, θα παραμένεις παγιδευμένος και θα ζητάς απλώς να αντικαταστήσεις τον χθεσινό γαλαζοπράσινο ρουσφετολόγο με τον σημερινό κόκκινο λαϊκιστή. Θα αλλάξεις την πολιτική σου επιλογή (θα αντικαταστήσεις λ.χ. το φαύλο ΠΑΣΟΚ με το λαϊκιστικό ΣΥΡΙΖΑ) για να μην αναγκαστείς να αλλάξεις ο ίδιος. Η αυθεντική αλλαγή προϋποθέτει ρήξη με τις συνήθειές μας! Η χώρα θα αλλάξει αν ξεκινήσουμε την αλλαγή, εδώ και τώρα, βλέποντας κριτικά τις προηγούμενες επιλογές μας.
Ως ηγέτες που εκ των πραγμάτων είναι, οι πολιτικοί οφείλουν να πουν την αλήθεια στο λαό. Ζούμε σε μια πτωχευμένη χώρα, ζούμε με δανεικά, λεφτά δεν υπάρχουν, δεν θα δούμε αισθητά καλύτερες μέρες τα επόμενα χρόνια. Θα χρειαστούν κόπος, δάκρυα και ιδρώτας για να σταθούμε στα πόδια μας ξανά.
Για να το κάνουμε χρειαζόμαστε ελπίδα και προοπτική. «Οι άνθρωποι θα κάνουν τα πάντα αν τους δοθεί ένα γιατί» γράφει ο Νίτσε. Το «γιατί» είναι δουλειά των πολιτικών. Δουλειά των πολιτικών είναι να εμπνεύσουν τους πολίτες. Τα οικονομικά ερείπια θα τα ξαναχτίσουμε, αν βρούμε την ελπίδα. Αυτό είναι δική μας, εσωτερική υπόθεση. Δεν θα μας δώσουν την ελπίδα οι ξένοι. Τη σπίθα της ελπίδας θα την παράξει η πολιτική μας ζωή. Η σπίθα θα γίνει φλόγα δημιουργίας αν εμείς, ως πολιτική κοινότητα, αναγεννηθούμε.
Το πρόβλημά μας μπορεί τώρα να είναι πιεστικά οικονομικό, αλλά στη ρίζα του είναι βαθιά πολιτικό. Πήραμε, πολιτικά, τη ζωή μας λάθος. Θα σωθούμε αν το συνειδητοποιήσουμε. Δίχως πολιτική αναγέννηση η χώρα δεν σώζεται. Πρέπει να αλλάξουμε τη χώρα χωρίς να τηn γκρεμίσουμε. Δεν καλώ του πολίτες απλώς να ψηφίσουν «Το Ποτάμι». Τους καλώ να κάνουν κάτι πολύ πιο απαιτητικό: να υπερβούν τις συνήθειές τους, να συνειδητοποιήσουν τις ευθύνες τους και να συμβάλουν στην πολιτική αναγέννηση τη χώρας. Αν το θέλουμε πολύ, αν είμαστε πολλοί, αν γίνουμε ένα ποτάμι αλλαγής, θα το καταφέρουμε. Τα καταφέραμε ως έθνος και άλλοτε. Γιατί όχι, τώρα; Αν όχι τώρα, πότε;
Ο Χ.Τ. (htsoukas.blogspot.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick, και υποψήφιος με το Ποτάμι στο νομό Ευρυτανίας
5°
