Το 1983 το Πάντειο Πανεπιστήμιο έκανε επίτιμο διδάκτορά του τον Φρανσουά Μιτεράν. Κατά την τελετή απονομής η ηγέτιδα τάξη της χώρας είχε γεμίσει την αίθουσα. Ο πρόεδρος της Γαλλίας έκανε μια εκτενή αναφορά στον «Επιτάφιο» του Περικλή, η οποία όμως ήταν φανερό ότι δεν άγγιζε τις βαθύτερες χορδές του εκλεκτού του ακροατηρίου – εάν κρίνει κανείς από τις βαριεστημένες, για να μην πω αμήχανες, εκφράσεις τους.
Και δεν είναι απορίας άξιο, αν θυμηθούμε ότι στις πρώτες σειρές βρισκόταν επιφανές μέλος του τότε καθεστώτος το οποίο θεωρούσε τα λεγόμενα «σκυλάδικα» ιδρύματα πολιτισμού και κάποια χρόνια αργότερα θα διέπρεπε ως φλογερός δημεγέρτης σε τηλεοπτικό δίαυλο που ειδικευόταν στην αχαλίνωτη χυδαιολογία και τη συκοφαντία. Από την ίδια πηγή οργανώθηκε –ελπίζω να μην το έχουμε ξεχάσει– μια αηδής επίθεση κατά του Μάνου Χατζηδάκι, την οποία αρνήθηκαν να καταδικάσουν στο όνομα της «ελευθερίας του Τύπου» (!) προβεβλημένα κυβερνητικά στελέχη με μακροχρόνιες προσωπικές και καλλιτεχνικές σχέσεις με το μεγάλο συνθέτη.
Από την εποχή εκείνη είχε, λοιπόν, αρχίσει ένας ηθικός ευτελισμός που σε κάθε τομέα της ζωής αποσάθρωσε τις βασικές αξίες και θεσμούς του δημοκρατικού βίου. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα γιγαντώθηκε η διαφθορά υπό «προοδευτικό» προσωπείο. Και καλλιεργήθηκε ένας μανιακός αντιευρωπαϊσμός, υπό τη στέγη του οποίου επωάσθηκαν τα γνωστά φίδια της σημερινής συγκυρίας.
Τις έσχατες συνέπειες της κατρακύλας αυτής τις εκπροσώπησε επάξια η Βουλή του 2012. Σ’ αυτήν κυριάρχησαν πρόσωπα απαίδευτα και ανεύθυνα, εκφραστές του εθνικολαϊκιστικού πρωτογονισμού με διάφορα «πρόσημα». Δεν είναι τυχαίο ότι η Bουλή αυτή εξέπνευσε μέσα σε ένα τοξικό νέφος αναίσχυντης διαβολής, ενορχηστρωμένης από τα ίδια τα παλιά εκείνα κέντρα της αντιδημοκρατικής ανωμαλίας.
Κάποτε μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο διέπρεπαν προσωπικότητες πρώτου παιδευτικού διαμετρήματος, ριζωμένες στις αξίες του ευρωπαϊκού πνεύματος, όποια κι αν ήταν η πολιτική τους τοποθέτηση. Την αποχή του από την πολιτική ζωή από το 1920 έως το 1928 ο Ε. Βενιζέλος την αξιοποίησε μεταφράζοντας την Iστορία του Θουκυδίδη. Ο Δ. Γληνός χρησιμοποίησε τη γερμανική φιλοσοφική του παιδεία για τη μνημειώδη κριτική έκδοση του «Σοφιστή» του Πλάτωνα, όπου ανίχνευε τις ρίζες της διαλεκτικής. Ο Η. Ηλιού μετέφρασε παραδειγματικά τη «Ρητορική» του Αριστοτέλη. Ο Π. Κανελλόπουλος και ο Δ. Τσάτσος υπήρξαν επιφανείς εκπρόσωποι του νεοκαντιανισμού στη χώρα μας. Η κοινοβουλευτική ρητορεία του Γ. Παπανδρέου όρισε το μέτρο του δημόσιου λόγου.
Όλοι αυτοί εξέφραζαν μια κοινωνία που, παρ’ όλες τις τραγικές της ανεπάρκειες, τιμούσε την αξία της παιδείας και κατανοούσε τον εαυτό της ως συμμέτοχο στο ευρωπαϊκό πολιτιστικό γίγνεσθαι – ή, εν πάση περιπτώσει, φιλοδοξούσε να είναι. Η σημερινή κατάντια των θεσμών μας, ιδίως των εκπαιδευτικών, μονάχα απελπισία προκαλεί σε σύγκριση με αυτό το παρελθόν.
Πιστεύω ότι το κύριο διακύβευμα των εκλογών της Κυριακής είναι να αποκλειστούν από την εθνική αντιπροσωπεία οι τυχάρπαστοι και αμαθείς αγύρτες που απαξίωσαν την κοινοβουλευτική διαδικασία. Από όλα τα δημοκρατικά κόμματα οι εκλογείς οφείλουν να επιλέξουν εκείνους που εκφράζουν το καλύτερο κομμάτι τους, δηλ. την εντιμότητα, το σεβασμό του αντιπάλου, τη μετριοπάθεια και τη δέσμευση στο συλλογικό καλό. Εκείνους που κατανοούν ότι η Ευρώπη είναι μια κοινότητα αξιών ισοπολιτείας, δικαιοσύνης και κριτικής σκέψης, και ότι η Ελλάδα δεν έχει μέλλον παρά ως συνειδητός συμμέτοχος και αγωνιστής στο εγχείρημα αυτό.
Είναι ενδεχομένως ουτοπικό το αίτημα αυτό. Αλλά εάν δεν γίνει ένα, μικρό έστω, βήμα στην κατεύθυνση αυτή τώρα, δεν υπάρχει ελπίδα για τη χώρα.
* Ο Π.Σ.Β είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
12°
