Ηλεκτρονικό εμπόριο: Know your risks!

Έντονη ανησυχία έχει προκαλέσει η πρόσφατη αποκάλυψη της είδησης σχετικά με τις άκρως επιβλαβείς για την υγεία ουσίες που εντοπίστηκαν σε είδη ρουχισμού και υπόδησης ενηλίκων και παιδιών που πωλούνται μέσω πολύ γνωστής κινεζικής πλατφόρμας ηλεκτρονικών αγορών στον χώρο του online fashion retailing με τεράστια πελατειακή βάση ανά τον κόσμο: Περισσότεροι από 110 εκατομμύρια Ευρωπαίοι καταναλωτές, ανάμεσά τους και πολλοί Έλληνες, εκτιμάται ότι πραγματοποιούν αγορές κάθε μήνα από το συγκεκριμένο κατάστημα, Ομοίως, υπολογίζεται ότι το 40% των καταναλωτών στις ΗΠΑ έχουν ψωνίσει κάποια στιγμή μέσα στον τελευταίο χρόνο.

Η εισπρακτική επιτυχία της εταιρείας οφείλεται στην εφαρμογή ενός επιχειρηματικού μοντέλου που στηρίζεται στον συνδυασμό απεριόριστης ποικιλίας, καταιγιστικής διαφήμισης και συμπιεσμένων τιμών (οι οποίες, σύμφωνα με σχετική έρευνα, είναι κατά 40-60% σημαντικά φθηνότερες από τον ανταγωνισμό), χωρίς όμως κατά τα φαινόμενα, να δίνεται ανάλογη έμφαση και στην κατασκευαστική ποιότητα των πωλούμενων προϊόντων, όπως ευθέως προκύπτει από τις αποκαλύψεις περί χρήσης επικίνδυνων πρώτων υλών. Στην πραγματικότητα, βέβαια, αυτές οι αποκαλύψεις ήρθαν απλώς να δώσουν ονοματεπώνυμο σε κάτι που λίγο-πολύ όλοι γνωρίζαμε και ήταν οφθαλμοφανές: Ότι, δηλαδή, προϊόντα τόσο χαμηλής αξίας και αμφίβολης ποιότητας είναι, συνήθως, για μία-δύο χρήσεις το πολύ («Κυριακής χαρά, Δευτέρας λύπη», κατά το αλλιώς λεγόμενο…).

Σίγουρα, η επιδεινωμένη οικονομική κατάσταση των περισσοτέρων πολιτών δεν επιτρέπει την πολυτέλεια της πραγματοποίησης ακριβών αγορών και μας οδηγεί συχνά-πυκνά στη λύση του φθηνού. Όμως, φθηνό από φθηνό έχει διαφορά και όσο κι αν κάπου-κάπου κάνουμε εν γνώσει μας κάποιες παραχωρήσεις στην ποιότητα προκειμένου να καλύψουμε ευκολότερα τις άμεσες ανάγκες μας, θα πρέπει να θέτουμε σε ένα σημείο και μία αξεπέραστη κόκκινη γραμμή, που δεν θα επιτρέπει να υποκύπτουμε στην ικανοποίηση της καταναλωτικής μας μανίας με κάθε τίμημα.

Δεν είναι λίγες οι φορές, για παράδειγμα, που στον Συνήγορο του Καταναλωτή ή στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας έχουν υποβληθεί αναφορές από πολίτες που παραπονιούνται ότι παρέλαβαν απομιμητικά προϊόντα. Σε μία χαρακτηριστική περίπτωση, το πρόβλημα αφορούσε στη διαδικτυακή αγορά δύο ζευγαριών γυαλιών ηλίου γνωστής αμερικανικής εταιρείας που φημίζεται για τους aviator style σκελετούς της, σε συνολική τιμή υποτιθέμενης προσφοράς 40 ευρώ. Και αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν κάποιος, όσο ανυποψίαστος κι αν είναι, να περιμένει λογικά ότι με τα 20 ευρώ που αντιστοιχούν στο ένα ζευγάρι θα αγοράσει γνήσιο προϊόν μιας εταιρείας, που το φθηνότερό της υπό οιεσδήποτε συνθήκες (ακόμα και σε περίοδο εκπτώσεων ή προσφορών στην ελληνική ή διεθνή αγορά τύπου Black Friday ή Cyber Monday) δεν κοστίζει ποτέ κάτω από 40-50 ευρώ.

Επιτήδειοι που εμφανίζονται πειστικά ως δήθεν επαγγελματίες έμποροι, ενώ στην πραγματικότητα διακινούν παρανόμως απομιμητικά ή λαθραία προϊόντα, χωρίς μάλιστα να είναι εύκολος ο εντοπισμός τους από τις αρμόδιες Αρχές, είναι από τις μεγαλύτερες μάστιγες του σύγχρονου ηλεκτρονικού εμπορίου.

Υπό αυτή την έννοια, οι υπερβολικά χαμηλές τιμές, ιδίως όταν το εύρος τους βρίσκεται αρκετά μακριά από τον συνήθη ανταγωνισμό για παρεμφερή προϊόντα ή όταν πρόκειται για διαφημιστικές καταχωρήσεις προϊόντων αποκλειστικά σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα πρέπει να κρούουν καμπανάκια περί πιθανής απόπειρας εξαπάτησης. Όταν, μάλιστα, την ίδια στιγμή δεν τηρούνται ορισμένα αυτονόητα μέτρα αυτοπροστασίας ή δεν επιδεικνύεται ένα μίνιμουμ σύνεσης από τους καταναλωτές, το να καταλήξει κάποιος με ένα ευτελούς ποιότητας ή απομιμητικό προϊόν δεν θα πρέπει να αποτελεί μεγάλη έκπληξη.

Όσο κι αν η τιμή αποτελεί, αναμφίβολα, πρωταγωνιστική παράμετρο μιας καταναλωτικής συναλλαγής, δεν θα πρέπει να είναι το μοναδικό κριτήριο αγοράς. Οι καταναλωτές θα πρέπει συνδυαστικά να αξιοποιούν τη γνώση και τα διδάγματα της κοινής πείρας, προκειμένου να αξιολογούν παράλληλα το κύρος και την αξιοπιστία ενός ηλεκτρονικού καταστήματος, με το οποίο πρόκειται να συναλλαχθούν.

Για παράδειγμα, να βεβαιώνονται ότι η ιστοσελίδα του καταστήματος περιλαμβάνει πλήρη και αληθή στοιχεία φυσικής έδρας, δεν περιέχει «νεκρές» εξωτερικές συνδέσεις, δεν διακινεί προϊόντα σε ασυνήθιστα για το είδος και την ποιότητά τους χαμηλές τιμές, δεν περιλαμβάνει μαρτυρίες δήθεν ικανοποιημένων πελατών που «βγάζουν μάτι» ότι είναι fake, οι όροι χρήσης δεν έχουν ασύντακτο ή ασυνάρτητο περιεχόμενο, η επικοινωνία με τους καταναλωτές δεν δρομολογείται αποκλειστικά μέσω social media ή chat apps, καθώς και ότι προσφέρεται ποικιλία εναλλακτικών τρόπων πληρωμής, συμπεριλαμβανόμενης οπωσδήποτε της χρήσης ηλεκτρονικών μέσων, τα οποία δίνουν την εκ των υστέρων δυνατότητα αμφισβήτησης μιας ηλεκτρονικής συναλλαγής, εάν τυχόν προκύψει προβληματική. Επίσης, η κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό, εάν παρουσιάζεται ως αποκλειστικός τρόπος πληρωμής και συνδυάζεται ταυτόχρονα με την απαίτηση του εμπόρου για προεξόφληση όλου του ποσού μιας αγοράς, θα πρέπει να προβληματίζει ιδιαιτέρως και να μας καθιστά εξαιρετικά επιφυλακτικούς, σε σημείο αποφυγής ολοκλήρωσης της αγοράς.

Δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οι συναλλαγές με νόμιμα ηλεκτρονικά καταστήματα είναι πλήρως απαλλαγμένες από προβλήματα. Όμως, αυτά κατά κανόνα είναι αποδείξιμης συμβατικής φύσης (π.χ. θέματα υπαναχώρησης, μη συμμόρφωσης με την παραγγελία, τήρησης εγγυήσεων, κ.λπ.) και επιδέχονται, συνήθως, συμβιβαστικής διευθέτησης μέσω του θεσμού της εξωδικαστικής επίλυσης (π.χ. Συνήγορος του Καταναλωτή για τις εγχώριες ή Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας για τις διασυνοριακές καταναλωτικές διαφορές), ο οποίος συμβάλλει ώστε τα δικαιώματα των καταναλωτών να αποκτούν μεγαλύτερη αξία και να εξασφαλίζονται στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Στο τέλος της ημέρας, όταν οι καταναλωτές αισθάνονται υπερβολικά άβολα ή έντονα ανασφαλείς με την πραγματοποίηση μιας συναλλαγής, είναι προτιμότερο να αγνοήσουν τον πειρασμό της χαμηλής τιμής, παρά να διακινδυνεύσουν να υποστούν τις αρνητικές συνέπειες και να αναλάβουν το ρίσκο μιας επιλογής, που εκ των υστέρων ίσως αποδειχθεί ατυχής.