Έκκληση για τις ευρωεκλογές

Πριν από λίγα χρόνια είχα μεταφράσει δύο κείμενα του Στέφαν Τσβάιχ για την Ευρώπη, για τον κοινό ευρωπαϊκό μας πολιτισμό και για τις ομοιότητες που υπερβαίνουν κατά πολύ τις διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών: το βιβλιαράκι είχε τίτλο «Έκκληση προς τους Ευρωπαίους». Ο Στέφαν Τσβάιχ ήταν ένας από τους πιονιέρους της ευρωπαϊκής ιδέας: στο «Ο κόσμος του χθες» περιέγραφε πώς είχε ζήσει τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την άνοδο των ολοκληρωτισμών στην Ευρώπη σαν μια προσωπική τραγωδία. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, εξόριστος στην Αγγλία, παρακολουθούσε, με φρίκη, τον καταποντισμό αυτής της ευρωπαϊκής ιδέας• η ενωμένη Ευρώπη πέθαινε προτού καν γεννηθεί. Τα δυο κείμενα του «Έκκληση προς τους Ευρωπαίους», γραμμένα το 1932 και το 1934, ήταν μια προειδοποίηση: ο εθνικισμός θα σκοτώσει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, τον οποίον πρέπει να προστατεύουμε. Ο Τσβάιχ συνηγορούσε, έκανε έκκληση, υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης —με σκοπό τη διαρκή ειρήνη, τη διατήρηση και την πρόοδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, την αποτοξίνωση από το δηλητήριο του εθνικισμού. Αυτές τις μέρες τον σκέφτομαι πολύ• τόσο λόγω της επετείου της Απόβασης στη Νορμανδία, που σήμανε την αρχή του τέλους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όσο και λόγω των ευρωεκλογών: αναρωτιέμαι πώς θα ένιωθε μπροστά στην αδιαφορία των Ευρωπαίων για τον τόπο τους και για την ίδια τους τη μοίρα.

Κάνω κι εγώ έκκληση, με τα μικρά μέσα που διαθέτω: έκκληση στους Ευρωπαίους, έκκληση στους Έλληνες που είναι Ευρωπαίοι. Σας ικετεύω, ψηφίστε. Στην πραγματικότητα: σας ικετεύω, ξυπνήστε.

Να, με λίγα λόγια, γιατί.

Η ευρωπαϊκή ήπειρος αντιμετωπίζει πολλούς εξωτερικούς εχθρούς: είμαστε χορτοφάγοι σε πλανήτη σαρκοβόρων. Δεν πρέπει να υποτιμάμε τη ρωσική επιθετικότητα όπως υποτιμούσαν οι πρόγονοί μας τη γερμανική το μακρινό 1938-39. Η εθελοτυφλία και η αδιαφορία που δείχνουμε για το μέλλον είναι, στην πραγματικότητα, εθελοτυφλία και αδιαφορία για το παρόν: το μέλλον είναι εδώ.

Μόνο ενωμένες οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπορέσουν να ανατρέψουν τα ρωσικά και ισλαμιστικά σχέδια, ιδιαίτερα εφόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες με πιθανή τραμπική προεδρία και με απομονωτική εξωτερική πολιτική δεν πρόκειται να μας βοηθήσουν: εκτός του ότι νιώθουν υπερβολικά ασφαλείς ανάμεσα σε δυο ωκεανούς, έχουν επικεντρωθεί στον ανταγωνισμό με την Κίνα• αναγνωρίζουν όλο και λιγότερο τις ευρωπαϊκές τους καταβολές και συγγένειες.  Έτσι κι αλλιώς, όπως έχω ξαναγράψει, οι ΗΠΑ απομακρύνονται από τον πολιτισμό: σήμερα ο αμερικανο-ευρωπαϊκός άξονας είναι αβέβαιος• η μοναδική εγγύηση για δίκαιη ειρήνη είναι η ισχυρή Ενωμένη Ευρώπη.

Για μας τους Έλληνες τίθεται ένα επιπλέον ζήτημα: εκείνο της προστασίας των ευρωπαϊκών συνόρων το οποίο τίθεται για όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς που συνορεύουν με επιθετικές χώρες• τους Φιλανδούς, τους Πολωνούς και τους Νορβηγούς. Πρέπει να καταλάβουμε ότι εθνικισμός σημαίνει πόλεμος κι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η κατά προτίμηση ομοσπονδιακή, σημαίνει ειρήνη• πρόθεση επίλυσης όλων των διεθνών προβλημάτων μέσω του διαλόγου.

Παρόμοιο πρόβλημα με τις γεωπολιτικές πιέσεις είναι η κλιματική κρίση. Δεν πρόκειται για μια ακόμα υπερβολή των υπερευαίσθητων κουτόφραγκων• πρόκειται για απειλητική πραγματικότητα, την οποία, και πάλι, δεν μπορεί να διαχειριστεί το κάθε ευρωπαϊκό κράτος χωριστά• εξαιτίας της ίδιας της φύσης του προβλήματος, οι επιμέρους λύσεις είναι πρακτικά αδύνατες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν περιορίζεται στα δύο αντιπαθητικά πολιτικά και πολιτιστικά άκρα: δεν ταυτίζεται, εξ ορισμού, ούτε με τις ανοησίες του δικαιωματισμού και της πολιτικής ορθότητας, ούτε με την ακροδεξιά• διαμορφώνεται από τη δική μας ψήφο, από τη συνισταμένη όλων των συνιστωσών μας. Όταν δεν συμμετέχουμε στις ευρωπαϊκές εκλογές, αφήνουμε ελεύθερο το πεδίο σε όσους συμμετέχουν. Και, όπως συμβαίνει συχνά στην ανθρώπινη ιστορία —την ατομική και τη συλλογική— οι αυτοκτονικές πράξεις δεν λείπουν: ο άνθρωπος είναι αυτοκαταστροφικό πλάσμα• συχνά ενεργούμε σαν πυρομανείς πυροσβέστες. Τουτέστιν, ακροδεξιοί, υπερεθνικιστές, υπερεπαναστάτες, αλητήριοι και ποικίλες κατηγορίες μη ενημερωμένων πολιτών μπορούν να παραμορφώσουν την ευρωπαϊκή φυσιογνωμία και να διαστρέψουν τις ευρωπαϊκές αξίες ενώ οι απέχοντες κάνουν χαλαρά ηλιοθεραπεία. H οκνηρία, η απάθεια, η αμέλεια έχουν κόστος.

Ακροδεξιοί, υπερεθνικιστές, υπερεπαναστάτες, αλητήριοι και ποικίλες κατηγορίες μη ενημερωμένων πολιτών μπορούν να παραμορφώσουν την ευρωπαϊκή φυσιογνωμία και να διαστρέψουν τις ευρωπαϊκές αξίες 

«Περισσότερη» και ισχυρότερη ΕΕ σημαίνει αποτελεσματικότερη στήριξη για την ανάπτυξη στην Ελλάδα: σημαίνει υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, επενδύσεις, υποδομές, εκσυγχρονισμό, αυτό που λέμε γενικά και αόριστα «πρόοδο» —και που είναι γενικό, αλλά καθόλου αόριστο. Λόγω της σύνδεσής μας με την ΕΕ, την έχουμε βιώσει αυτή την πρόοδο• κι αν είχαμε συμπεριφερθεί με σύνεση, η εμπειρία μας θα ήταν καλύτερη.

Η αποχή στις ευρωεκλογές υπονομεύει τη δημοκρατία, η οποία είναι το προεπιλεγμένο καθεστώς για τους περισσότερους από μας. Στην πραγματικότητα, η μοναδική κατηγορία ανθρώπων που δεν υποχρεούται να ψηφίζει είναι εκείνη που πιστεύει σε καθεστώτα χωρίς εκλογές: κομμουνιστές, φασίστες, αναρχικοί κτλ• όμως, τα ποσοστά αποχής στις ευρωεκλογές υπερβαίνουν κατά πολύ το μέγεθος αυτής της κατηγορίας. Πιστεύω ότι θα έπρεπε να ψηφίζουμε με ενθουσιασμό: σε όλα σχεδόν τα ψηφοδέλτια υπάρχουν ενδιαφέροντες υποψήφιοι που θα μπορούσαν να προσφέρουν κάτι στην Ευρώπη και στη χώρα μας. Ωστόσο, κι εδώ φαίνεται πως παίρνουμε αυτοκαταστροφικές αποφάσεις: στο παρελθόν πολλοί Έλληνες έστειλαν στο ευρωκοινοβούλιο άτομα που υπέσκαψαν τα ελληνικά συμφέροντα αντί να τα προωθήσουν— πιο cringe συμπεριφορά πεθαίνεις.

Ακόμα και στην περίπτωση που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι τα σύνορα της Ευρώπης είναι τα σύνορα της πατρίδας μας —ότι ζούμε σε μια επικράτεια 448 εκατομμυρίων ανθρώπων— νομίζω ότι δεν θα έπρεπε να παραμερίζουμε την ευκαιρία να διατυπώσουμε μια γνώμη. Σε ό,τι με αφορά —και ίσως έχει κάποια σημασία και για άλλους ανθρώπους— η κατάσταση των πραγμάτων στην Ευρώπη με ενδιαφέρει εξίσου με την κατάσταση των πραγμάτων στην Ελλάδα. Είμαι Ελληνίδα, αλλά προπάντων είμαι Ευρωπαία. Όχι μόνο επειδή η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ —αν κι απ’ ό,τι φαίνεται, παράδοξα απρόθυμο μέλος— αλλά επειδή η Ελλάδα έχει συμβάλει στην οικοδόμηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και επειδή η Ευρώπη έχει συμβάλει στην οικοδόμηση του δικού μου προσωπικού πολιτισμού —και γι’ αυτό την ευγνωμονώ. Ακριβώς λόγω αυτής της σχέσης και των συναισθημάτων που τη συνοδεύουν, κάνω έκκληση να σκεφτούμε λίγο και ύστερα να πάμε στην κάλπη στις 9 Ιουνίου.