Το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του;

Ελλάδα και Τουρκία έχουν μπροστά τους μια μεγάλη ευκαιρία. Εντάξει δεν είναι πολύ γνωστό, στα περισσότερα μέσα ενημέρωσης άλλωστε παρουσιάστηκε ως πρόκληση, τι άλλο; Αν το καλοσκεφτούμε ωστόσο μπορεί να αποδειχθεί το αντίθετο. Ο λόγος φυσικά για τα θαλάσσια πάρκα που σχεδιάζονται στο Αιγαίο.

Πρώτη έδειξε ενδιαφέρον η Ελλάδα. Τα σχέδια τα ανακοίνωσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Έγιναν δεκτά με ικανοποίηση, στο εσωτερικό αλλά και μεγάλη καχυποψία στην Τουρκία. Έτσι στο χορό μπήκε κι αυτή: έγινε γνωστό ότι σχεδιάζει και δικό της πάρκο, σε μια κίνηση την οποία εμείς χαρακτηρίσαμε «οφθαλμόν αντί οφθαλμού»! Η ειρωνεία ας μη μας διαφεύγει. Αν είναι πρόκληση από την πλευρά της Τουρκίας, τότε εμείς είμαστε που κάναμε την αρχή. Δεν χρειάζεται όμως να είναι έτσι.

Στο παρελθόν πολλοί καλοπροαίρετοι άνθρωποι προσπάθησαν να ξεπεράσουν το αδιέξοδο των αντικρουόμενων θέσεων στο Αιγαίο, προτείνοντας την συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων του πετρελαίου που ενδεχομένως θα βρίσκαμε. Αυτό ήταν προβληματικό. Αν για παράδειγμα το κοίτασμα ήταν μέσα στα όρια της ελληνικής εικαζόμενης υφαλοκρηπίδας ποια κυβέρνηση θα εκχωρούσε δικαιώματα στην Τουρκία; Αντιστοίχως φυσικά ανάλογο πρόβλημα θα μπορούσε να εγερθεί από την απέναντι πλευρά. Ακόμα και αν συστήναμε μια κοινή εταιρεία, με τι ποσοστά θα συμμετείχε κάθε χώρα; Κι αν ήταν 50-50 αυτό δεν θα σηματοδοτούσε υποχώρηση από την πλευρά μας; Τέτοιες και άλλες ίσως σκέψεις δεν άφησαν αυτές τις προτάσεις να προχωρήσουν.

Από τότε όμως πολλά έχουν αλλάξει. Σήμερα μιλάμε για εκμετάλλευση περιοχών εκτός του Αιγαίου, στη λεκάνη της Μεσογείου. Στο Αιγαίο προέχει η προστασία του περιβάλλοντος. Ιδού λοιπόν η μεγάλη ευκαιρία: ένα πάρκο που θα εκτείνεται στα χωρικά ύδατα και των δύο χωρών, χωρίς διάκριση. Θα προστατεύεται από ένα κοινό σώμα θαλασσο-φυλάκων με μεικτή εναλλασσόμενη διοίκηση. Κάτι σαν μια ανεξάρτητη αρχή με πολύ συγκεκριμένες αρμοδιότητες που θα οριστούν από τις δύο χώρες. Αν είμαστε ειλικρινείς, αν δηλαδή πραγματικά ενδιαφέρει η προστασία του περιβάλλοντος, τότε δεν μπορώ να σκεφτώ γιατί κάποιος θα φέρει αντιρρήσεις. Είναι το ιδανικό πεδίο συνεργασίας.

Αν το καλοσκεφτούμε μάλιστα η ιδέα μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους τομείς. Μπορεί να δυσκολευόμαστε να μοιραστούμε το πετρέλαιο ή τα θαλάσσια ύδατα, τον αέρα όμως; Καθώς εγκαταλείφθηκε η ιδέα των εξορύξεων, γιατί να μην φτιαχτεί ένα μεγάλο πλωτό αιολικό πάρκο, με κοινή ιδιοκτησία και διαχείριση; Ήδη όπως μαθαίνουμε, παράγοντες της οικονομίας και από τις δύο πλευρές έχουν επαφές για να βρουν πεδία συνεργασίας. Ας φανούν λοιπόν τολμηροί.

Τέτοιες πρωτοβουλίες δεν πρόκειται βέβαια από μόνες τους να λύσουν τις διαφορές. Διευρύνουν ωστόσο σημαντικά τον κύκλο όσων έχουν κίνητρο να υπερασπιστούν ενεργά το καλό κλίμα στις σχέσεις των δύο χωρών. Περίπου όπως συνέβη στα Δωδεκάνησα. Το 1980, ίσως θυμούνται οι παλαιότεροι, έγινε διαδήλωση στην Ρόδο για να μην πιάσει στο λιμάνι τουρκικό κρουαζιερόπλοιο. Σήμερα κάτοικοι και επαγγελματίες ζητούσαν και είναι ευτυχείς για τις βίζες εξπρές που θα αυξήσουν τους Τούρκους επισκέπτες. Αυτοί τουλάχιστον έχουν επενδύσει στο ήπιο κλίμα.

Ακόμα περισσότερο όμως μια τέτοια γενναία πρωτοβουλία ίσως βοηθήσει να αλλάξουμε λίγο τον τρόπο σκέψης και στις δύο ακτές του Αιγαίου. Καμιά κυβέρνηση οποιασδήποτε χώρας δεν είναι διατεθειμένη να εκχωρήσει αυτά που θεωρεί κυριαρχικά της δικαιώματα.  Πολλές φορές όμως οι αντιπαραθέσεις  γίνονται για ένα πουκάμισο αδειανό. Δεν μετράει τόσο το αποτέλεσμα όσο οι εντυπώσεις. Αν μπορέσουμε να ξεφύγουμε από μια τέτοια κατάσταση, τότε θα είναι σίγουρα πιο εύκολο να επικεντρωθούμε στα πραγματικά προβλήματα και γιατί όχι, να βρούμε λύσεις. Ένα κοινό θαλάσσιο πάρκο θα είναι ένα μικρό βήμα με μεγάλη όμως συμβολική σημασία.