Η κατάσταση που διαμορφώνεται στην Υγεία με τα απογευματινά χειρουργεία και το ΕΣΥ.
Πριν από λίγες εβδομάδες είχα ένα μικρό ατύχημα και χρειαζόμουν ράμματα στο πόδι. Ομολογώ ούτε μου πέρασε από το μυαλό να πάω στα επείγοντα κάποιου εφημερεύοντος νοσοκομείου. Βρήκα την πιο κοντινή ιδιωτική κλινική, με ανέλαβε ένας διαθέσιμος γιατρός και σε μια ώρα ήμουν έτοιμος, ραμμένος και ελαφρύτερος κατά 50 ή 60 ευρώ. Μέσα μου είχα λίγο τις τύψεις του κακομαθημένου, τις οποίες όμως καθησύχασε η εμπειρία του προέδρου της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας κ. Ευάγγελου Φιλόπουλου. Βρέθηκε στο «Γεώργιος Γεννηματάς» όπου μεταφέρθηκε η αδελφή του ύστερα από ένα ατύχημα στο οποίο είχε τραυματιστεί στο δέρμα. Αντιμετώπισε συνθήκες που του θύμισαν Γάζα και μετά από 5,5 ώρες αναμονή, την πήρε και έφυγαν χωρίς να έχει ραφτεί το τραύμα της. Τουλάχιστον είχα γλυτώσει την αναμονή.
Φαντάζομαι ότι ανάλογες εμπειρίες έχουν καθημερινά χιλιάδες συμπολίτες. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη ότι δηλώνουν μη ικανοποιημένοι από το σύστημα υγείας στην Ελλάδα. Αν υπάρχει κάτι το παράδοξο είναι ότι στη σχετική έρευνα του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου η δυσαρέσκεια έχει αυξηθεί εντυπωσιακά φέτος σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ενδεικτικά, δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από τις παροχές του δημόσιου συστήματος υγείας το 56,9% των ερωτηθέντων ενώ το ανάλογο ποσοστό πέρσι ήταν 34,7%. Το εύρημα είναι παράδοξο επειδή προεκλογικά ο πρωθυπουργός είχε πει ότι πρώτος στόχος της νέας κυβέρνησης θα είναι η ενίσχυση του ΕΣΥ. Μάλλον δεν τα έχει πάει καλά.
Ένας λόγος της δυσαρέσκειας βέβαια ενδεχομένως να είναι ο κόβιντ. Τις προηγούμενες χρονιές η πανδημία είχε οδηγήσει σε μια επανεκτίμηση της αξίας του δημόσιου συστήματος, η οποία εκδηλώθηκε και στις δημοσκοπήσεις. Χρόνιες ελλείψεις και παθογένειες αντιμετωπίστηκαν με διάθεση κατανόησης, δικαιολογήθηκαν εξ αιτίας της κρίσης. Σήμερα αυτό δεν ισχύει ενώ και πολλοί ασθενείς που είχαν πιθανώς παραμελήσει τις θεραπείες τους, επέστρεψαν στην δύσκολη κανονικότητα.
Ένας δεύτερος λόγος δυσαρέσκειας όμως, πιθανώς να είναι τα απογευματινά χειρουργεία. Σε παλαιότερη έρευνα, 6 στους 10 πολίτες είχαν δηλώσει ότι διαφωνούν με την καθιέρωση τους. Προφανώς όχι επειδή τα χειρουργεία του ΕΣΥ θα λειτουργούν και τα απογεύματα. Το ότι ήταν κλειστά, το ότι επενδύσεις και μηχανήματα εκατομμυρίων έμεναν αναξιοποίητα, ήταν ένας μεγάλος παραλογισμός. Η δυσαρέσκεια προκύπτει από το κόστος, ότι οι ασθενείς θα πληρώνουν. Και είναι λογικό. Όσοι δεν προτίθενται να τα αξιοποιήσουν επειδή δεν έχουν τα μέσα, προφανώς αισθάνονται αδικημένοι επειδή ορισμένοι, όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα, θα πηδήξουν την ουρά. Ναι, θα μειωθεί ίσως και ο δικός τους χρόνος αναμονής, αυτό όμως δεν αναιρεί την αδικία. Έχουμε πια και με τη βούλα, ΕΣΥ δύο ταχυτήτων, ένα για τους έχοντες και ένα για τους υπόλοιπους. Πρόκειται για μια πολιτική η οποία αντιβαίνει στον πυρήνα της φιλοσοφίας του συστήματος, ότι δηλαδή η περίθαλψη θα παρέχεται με ίσους όρους σε όλους. Δεν είναι βέβαιο μάλιστα ότι θα είναι ικανοποιημένοι ακόμα και όσοι αξιοποιήσουν τα απογευματινά χειρουργεία. Θα γλιτώσουν την αναμονή αλλά θα αναγκαστούν να πληρώσουν. Το πιθανότερο όμως είναι ότι είχαν προσέλθει στο ΕΣΥ ακριβώς επειδή δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να πάνε σε ιδιωτική κλινική.
Για να το πούμε διαφορετικά, αυτοί οι οποίοι θα ήταν πραγματικά ικανοποιημένοι, θα ήταν όσοι, με το προηγούμενο καθεστώς θα πήγαιναν σε ιδιωτική κλινική και τώρα θα προτιμήσουν το ΕΣΥ. Αυτοί όμως είναι μάλλον μια μικρή μειοψηφία. Δεν είναι μόνο οι χρόνοι αναμονής αλλά συνολικά οι συνθήκες στα δημόσια νοσοκομεία που τους έστειλαν στον ιδιωτικό τομέα. Για να γυρίσουμε στη μαρτυρία του προέδρου της Αντικαρκινικής Εταιρείας στο «Γιώργος Γεννηματάς», όταν περιμένεις σε ένα φορείο μαζί με δεκάδες άλλους, «παρκαρισμένους», μέσα σε συνθήκες χάους, με φωνές, καυγάδες από απελπισμένους ασθενείς και κουρασμένο προσωπικό και βέβαια με «ελάχιστους γιατρούς και νοσηλεύτριες» που τρέχουν πάνω κάτω, δεν είναι μόνο η αναμονή η οποία σε απωθεί.
Είναι εξ ίσου ή ίσως και περισσότερο, το ότι αισθάνεσαι ότι χάνεις την αξιοπρέπειά σου.
Αυτή βέβαια δεν είναι μια δίκαιη περιγραφή συνολικά του ΕΣΥ. Όταν ο Γεωργιάδηςυποστηρίζει ότι χάρη στο σύστημα υγείας, σώζονται χιλιάδες ζωές κάθε χρόνο, έχει δίκιο. Αυτό οφείλεται στο ότι η περίθαλψη, με όλα τα προβλήματα, είναι τελικά ανοιχτή σε όλους και στο ότι γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό, ένα μεγάλο μέρος τους τουλάχιστον, εργάζονται με ευσυνειδησία σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ίδια έρευνα του ΠΙΣ η ικανοποίηση των ερωτηθέντων από γιατρούς φτάνει το 90%.
Το ελληνικό σύστημα υγείας όμως «πάσχει» από μια ιδιαιτερότητα. Συνολικά, οι πόροι που δαπανώνται για την υγεία στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι 9,7%, λίγο κάτω δηλαδή από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το μέρος που αφορά ιδιωτικές δαπάνες ωστόσο είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι αυτό έχει επιπτώσεις.
Η πρώτη και προφανής είναι ότι το δημόσιο σύστημα υποχρηματοδοτείται και ότι κατά συνέπεια οι ανισότητες πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας είναι μεγαλύτερες. Μπορεί η ποιότητα των ιατρικών υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα να μην είναι καλύτερες από το δημόσιο, σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να είναι και χειρότερες. Οι συνθήκες ωστόσο δεν έχουν καμία σχέση.
Η δεύτερη επίπτωση έχει να κάνει με τη δομή του ιδιωτικού τομέα. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας, επισήμανε πρόσφατα ότι στην Ελλάδα επικρατούν ολιγοπώλια σε 4 κλάδους: στα τρόφιμα, στα καύσιμα, στις τράπεζες και στην ιδιωτική νοσοκομειακή περίθαλψη! Στον χώρο των κλινικών για παράδειγμα, δύο μόλις κλινικές ξεπερνούν το 50% της αγοράς. Τις επιπτώσεις στα τρόφιμα ή στα καύσιμα τις διαπιστώνουμε καθημερινά. Ίδιες είναι και στην υγεία. Έτσι τον τελευταίο χρόνο τα ασφάλιστρα υγείας για παράδειγμα αυξήθηκαν πολύ πάνω από τον πληθωρισμό. Έχουν γίνει δυσβάσταχτα για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Βασικός παράγοντας η αύξηση των τιμών που χρεώνουν οι κλινικές. Παρόλα αυτά η ζήτηση συνεχώς αυξάνεται καθώς όλο και περισσότεροι πολίτες προσφεύγουν στον ιδιωτικό τομέα. Το ΕΣΥ τους διώχνει.
Δεν είναι μόνο οι επιπτώσεις στην τσέπη ωστόσο. Η ολιγοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς συνεπάγεται ότι ένα μεγάλο μέρος των δαπανών δεν πηγαίνει για την υγεία αλλά στα κέρδη των ιδιωτικών ομίλων. Και μάλιστα κέρδη που ως ένα βαθμό προκύπτουν από αυτό που ονομάζεται προκλητή ζήτηση: το πλήθος αχρείαστων εξετάσεων που συχνά γίνονται, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αυτό σημαίνει ότι ως κοινωνία ξοδεύουμε περισσότερα για να έχουμε λιγότερα. Αν ενδιαφέρει η βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων για την υγεία των πολιτών, αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την ενίσχυση του δημόσιου πυλώνα σε βάρος του ιδιωτικού. Όσο και αν ακούγεται παράξενο, να γίνει ο δημόσιος τομέας «ανταγωνιστικός». Όταν οι πολίτες θεωρούν ότι δεν έχουν άλλη λύση από το να πάνε στον ιδιωτικό τομέα, τότε τα πράγματα θα μένουν ως έχουν.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση τα απογευματινά ιατρεία είναι μια ασπιρίνη. Θα λύσουν κάποια πρακτικά προβλήματα, κι αυτό δεν είναι αμελητέο. Θα επιτρέψουν στην κυβέρνηση να υποστηρίξει ότι μειώνει τις ουρές. Θα βοηθήσει ενδεχομένως και το ΕΣΥ να κρατήσει ορισμένους γιατρούς που σήμερα φεύγουν προς τον ιδιωτικό τομέα δίνοντας τους τη δυνατότητα να αυξήσουν τις αμοιβές τους. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο ωστόσο ότι θα κάνουν τους πολίτες να επιλέξουν τον δημόσιο τομέα. Να όμως ένα ακόμα παράδοξο. Στις ιδιωτικές κλινικές οι ιατρικές υπηρεσίες είναι ίδιες για όλους, αλλάζουν μόνο οι «ξενοδοχειακές» συνθήκες, αν θέλεις δηλαδή να είσαι μόνος σου στο δωμάτιο ή όχι. Στο δημόσιο σύστημα πάλι δεν μπορείς να επιλέξεις τις συνθήκες αλλά μπορείς να έχεις πιο έγκαιρη περίθαλψη! Με μια έννοια πρόκειται για μια χειρότερη ανισότητα. Μήπως θα έπρεπε να γινόταν το αντίστροφο και στον δημόσιο τομέα; Μήπως έτσι θα βελτιώνοντας και οι πόροι προς τη δημόσια υγεία αλλά και οι συνθήκες; Σε κάποιες πανεπιστημιακές κλινικές αυτό ισχύει και τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. Γιατί όχι παντού;
12°
