Η υποκρισία των προαστίων

Εάν μια οικογένεια θέλει να φτιάξει το σπιτικό της στην Αθήνα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προσπαθήσει να μείνει στα κοντινά προάστια, βόρεια και νότια. Με τη βοήθεια συγγενών, με δάνειο ή με άλλον τρόπο, θα επιδιώξει να αγοράσει ή να νοικιάσει εκεί ένα σπίτι, που θα στεγάσει τη ζωή και την ασφάλειά της. Τα καλύτερα σχολεία, οι μικρότερες αποστάσεις και το πράσινο και η πιο δροσερή ατμόσφαιρα, τα καθιστούν φαβορί.

Το κέντρο έχει πολλές χάρες, αλλά και αβίωτα προβλήματα, ειδικά για οικογενειάρχες. Το ίδιο και οι μακρινές περιοχές. Και εν πάση περιπτώσει, η Αθήνα δεν μπορεί να επεκτείνεται αιωνίως προς τα έξω. Όσο και να είναι πιθανώς χαριτωμένο να μένει κανείς π.χ. στον Μαραθώνα ή στη Ραφήνα, άλλο τόσο είναι αφόρητα μη πρακτικό για τους περισσότερους.

Οι κοντινές στο κέντρο περιοχές με πράσινο ή θάλασσα, είναι περιζήτητες. Χαλάνδρι, Παπάγου, Χολαργός, Αγία Παρασκευή, Μαρούσι, Κηφισιά, νότια προάστια, είναι στη λίστα πολλών ή τέλος πάντων όσων αντέχουν τα οικονομικά τους. Έχει φτάσει να είναι φυσιολογικό το τετραγωνικό να πωλείται 4 ή 5 χιλιάδες και πάνω, με τα «ρετιρέ» βεβαίως της Φιλοθέης, του Παλιού Ψυχικού και της Γλυφάδας, να ξεπερνούν πολλές φορές τα (ιλιγγιώδη) 10 χιλιάρικα.

Οι τιμές αυτές είναι για νεόδμητες πολυκατοικίες, που συμπαρασύρουν με θράσος και τις τιμές των παλαιών ακινήτων, αλλά και τα ενοίκια. Οι οικοπεδούχοι ζητούν υπέρογκα ποσά και οι εργολάβοι, δικαιολογημένα ή μη, το επικαλούνται και προσαρμόζουν αντιστοίχως τις τιμές τους. Η κατάσταση έχει ξεφύγει, τα καινούργια σπίτια είναι απρόσιτα και το ράλυ των τιμών δεν δείχνει να σταματά, παρότι πολλοί παράγοντες της αγοράς μιλούν για φούσκα που θα σκάσει σύντομα. Άλλοι αντιτείνουν όμως, οτι είμαστε ακόμα φτηνοί, για τα διεθνή στάνταρντ - κι οτι δύσκολα θα «διορθωθούν» οι τιμές, ανεξαρτήτως χρυσής βίζας ή όχι.

Η Αθήνα έχει σοβαρά προβλήματα στο real estate, που οφείλονται εν πολλοίς στις αγκυλώσεις και τις ολιγωρίες της χώρας. Πρώτον, πληρώνει την οικοδομική απραξία των 10 ή 15 ετών της οικονομικής κρίσης, κατά τη διάρκεια της οποίας κατασκευάστηκαν ελάχιστες νέες κατοικίες. Δεύτερον, υπάρχουν σχεδόν 900 χιλιάδες κλειστά διαμερίσματα σε όλη την Ελλάδα, εκ των οποίων πάνω από τα μισά στην Αττική, για διάφορους λόγους, που συνοψίζονται στο οτι οι περισσότεροι δεν θέλουν πια να ενοικιάζουν τα σπίτια τους μακροπρόθεσμα, γιατί το νομικό και φορολογικό πλαίσιο τους αφήνει απροστάτευτους, όπως έγραφε η AV εδώ και πάνω από 5 χρόνια.

Πολλοί από αυτούς θα ήθελαν να τα επισκευάσουν για να τα πουλήσουν ή να τα εκμεταλλευτούν, αλλά δεν έχουν τα χρήματα. Έτσι, παρότι η προσφορά θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά, η κατάσταση των σπιτιών και η αισθητική τους είναι αποτρεπτική. Όσο για το airbnb, δεν αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην εξίσωση, γιατί παρά την αλματώδη αύξηση του, αφορά περισσότερο συγκεκριμένες περιοχές του κέντρου, οι οποίες πιέζονται λόγω γειτνίασης με τα αξιοθέατα - και πάντως δεν αποτελούν παρά μικρό τμήμα των σπιτιών που εκλείπουν.

Σε αυτό το τοπίο, που καθιστά σχεδόν απαγορευτική την αγορά νεόδμητης κατοικίας σε ένα προάστιο για τους περισσότερους, έρχεται η «εξέγερση» μερικών Δήμων κατά των κινήτρων που δίνονται για την κατασκευή πολυκατοικιών με περιβαλλοντικές προδιαγραφές, επιπέδου Α+ (θερμοπροσόψεις, ενδοδαπέδια θέρμανση, ενεργειακά κουφώματα, αντλίες θερμότητας - εν πολλοίς πολύ χαμηλή κατανάλωση ρεύματος και σοβαρό περιορισμό των απωλειών, με καλή μόνωση). Ο Δήμος Κηφισιάς επικαλέστηκε πρόσφατα «πρωτόγνωρο κύμα κατεδαφίσεων» (και λοιπόν τι είναι αυτά που θέλει να διατηρήσει;), που θα αλλοιώσει τον χαρακτήρα του προαστίου.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι προνομιούχοι αυτοί δήμοι, που έχουν γενικώς χαμηλού ύψους δόμηση, αναγκάζονταν να επιτρέψουν έναν επιπλέον 5ο «όροφο», με τη μορφή σοφίτας με κεκλιμένη στέγη, εφόσον η οικοδομή ήταν περιβαλλοντικά άρτια. Ποιός κατασκευαστής δεν θα το έκανε, αφού όλοι θέλουν να χτίσουν πια με προδιαγραφές Α+, ώστε να πουλήσει περισσότερα τετραγωνικά, με λίγο παραπάνω κόστος;

Εκ πρώτης όψεως, η προσπάθεια των Δήμων (και πολλών κατοίκων) ακούγεται λογικοφανής και με ευγενικά κίνητρα: Να διατηρηθεί η φυσιογνωμία του προαστίου, να μη γεμίσουμε τσιμέντο, να μην καταστρέψουμε το ατού αυτών των περιοχών, που είναι ο ελεύθερος χώρος και το πράσινο. Αρκετοί Δήμοι μάλιστα, βάζουν εμπόδια σε αρχιτέκτονες και κατασκευαστές, εδώ και χρόνια.

Στην πράξη όμως, αυτό που θα επιτευχθεί, αν γίνει δεκτή από το ΣτΕ η απόρριψη των περιβαλλοντικών κινήτρων, είναι οι νεόδμητες πολυκατοικίες να γίνουν πιο «φτηνιάρικες» και ενεργειακά ανεπαρκείς, ώστε να αντιμετωπιστούν τα μειωμένα έσοδα, λόγω των λιγότερων διαθέσιμων τετραγωνικών και του υπέρογκα αυξημένου κόστος, λόγω αλματώδους αύξησης των οικοδομικών υλικών, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και την φυγή δεκάδων χιλιάδων εργατικών χεριών, στη διάρκεια των μνημονίων. Και στο τέλος της ημέρας, αυτό που θα συμβεί είναι ακόμα πιο αυξημένες τιμές του τετραγωνικού, σε βαθμό πια εντελώς παράλογο για τους περισσότερους.

Αυτό που ξεχνούν να πουν οι Δήμοι και οι κάτοικοι που υποστηρίζουν αυτές τις πρωτοβουλίες, είναι οτι τα περισσότερα υπάρχοντα χαμηλά (ισόγεια, διώροφα ή τριώροφα) σπίτια είναι συνήθως άθλια αισθητικά και εντελώς ξεπερασμένα τεχνολογικά, καθώς τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 συνήθως χτίζονταν πολύ άσχημες κατασκευές. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που έχει ένας αγοραστής σε σύγχρονη πολυκατοικία, σε όλα αυτά τα προάστια, είναι τι ακριβώς μίζερα παλιά τέτοια κτήρια «βλέπει» ως θέα.

Αντιθέτως, οι σημερινές πολυκατοικίες σε αυτά τα προάστια, παρότι είναι συνήθως copy-paste μεταξύ τους, είναι πολύ πιο καθαρές και συμπαθητικές αισθητικά - και σίγουρα πολύ πιο ωφέλιμες για το περιβάλλον, από ενεργειακής πλευράς. Στο κάτω-κάτω, σε κανένα από αυτά τα προάστια δεν είναι οι πολυκατοικίες κολλημένες μεταξύ τους, έχουν πάντοτε χώρο ανάμεσα τους.

Αυτό που ακόμα περισσότερο δεν παραδέχονται όσοι υπερασπίζονται τον χαρακτήρα αυτών των περιοχών, είναι οτι στην ουσία, οι υπάρχοντες ιδιοκτήτες θέλουν να διατηρήσουν τις αξίες των ακινήτων τους όσο πιο ψηλά γίνεται, ακόμα κι αν είναι «χρέπια», γιατί περιορίζοντας τους υποψήφιους αγοραστές στους πολύ πλούσιους, διατηρούν την τιμή του τετραγωνικού ακόμα πιο ψηλά. Όσο πιο λίγοι νέοι κάτοικοι μπουν, τόσο πιο καλά για τη δική μας περιουσία (αλλά όχι για το περιβάλλον).

Αυτό όμως θυμίζει τα κλειστά επαγγέλματα: Όσοι έχουν ήδη την άδεια, την πωλούν πανάκριβα, εμποδίζοντας κάποιους παραπάνω να μπουν και να τους ανταγωνιστούν. Αυτό ακριβώς δηλαδή που έπρεπε να μάθει να αποφεύγει μια φιλελεύθερη δημοκρατία, μετά από όλη την εμπειρία των μνημονίων. Τα προάστια δεν ανήκουν στους κατοίκους τους, αποτελούν μέρος του ευρύτερου περιβάλλοντος, στο οποίο έχουν δικαιώματα όλοι οι Έλληνες (κι υπό προϋποθέσεις και οι Ευρωπαίοι) πολίτες.

Ακόμα πιο εξοργιστικό είναι όταν ακούγονται από τα χείλη νομικών εκπροσώπων τέτοιων Δήμων, ότι «μην τα βάζετε με το ΣτΕ, τα περισσότερα μέλη του κατοικούν εδώ». Και φυσικά, προάστια στα οποία μοιράστηκαν κάποτε οικόπεδα απλώς λόγω επαγγέλματος, όπως π.χ. οι στρατιωτικοί, δεν μπορεί να απαιτούν να ζουν σε έναν άλλο πλανήτη απομόνωσης από τους υπόλοιπους, όταν είναι και τόσο κοντά στο κέντρο της Αθήνας.

Πολλοί δυσκολεύονται να αντιληφθούν αυτό που αντιστοίχως δεν κατανοούν και με τις ανεμογεννήτριες: Ότι αν δεν κάνουμε το παν για να μειωθούν οι εκπομπές αερίων, τότε δεν προστατεύουμε το τοπίο, γιατί απλούστατα σε 50 χρόνια δεν θα υπάρχει καν το ίδιο τοπίο, με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Σύμφωνα με κοινοτική οδηγία άλλωστε, κανένα σπίτι δεν θα μπορεί να πουληθεί ή να ενοικιαστεί μετά το 2030 (!), αν δεν είναι περιβαλλοντικά στην κατηγορία Α+.

Προφανώς και δεν πρέπει να επιτραπούν κάθε είδους εκτρώματα, με τη μορφή πολυωρόφων μεγαθηρίων. Και προφανώς πρέπει να διατηρηθεί η βλάστηση, στον υπερθετικό βαθμό. Η Αθήνα και η εποχή όμως έχουν απεγνωσμένη ανάγκη από περισσότερες νέες κατοικίες και χαμηλότερες τιμές. Τα σπιτάκια από μπετόν που μετρούν μισό αιώνα ζωής θα πρέπει σταδιακά να αντικατασταθούν, γιατί σε πολλές περιπτώσεις το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα είναι απελπιστικό και μη συμφέρον να επισκευαστεί.

Ας το σκεφτούν και αυτό οι αρμόδιοι και ας αντιληφθούν το επείγον της εποχής, βρίσκοντας τρόπους να αυξήσουν τα κίνητρα που θα βελτιώσουν την εξοικονόμηση ενέργειας, θα αυξήσουν την προσφορά και θα συγκρατήσουν τις τιμές.