Ο προϊστορικός άνθρωπος, λένε οι επιστήμονες, ήταν κυνηγός και συλλέκτης. Σκότωνε για να τραφεί και να κυριαρχήσει στην γειτονιά του, αλλά εξασφάλιζε την επιβίωσή του χάρη στην ικανότητά του να μαζεύει και να αποθηκεύει πράγματα που θα τον ξελάσπωναν στα δύσκολα (καρπούς, σπόρους, δέρματα, εργαλεία).
Από τότεέχουν μεσολαβήσει πολλά. Χιλιετίες εξέλιξης, αιώνες πολιτισμού και πολλές μεγάλες επαναστάσεις (μεταξύ αυτών η βιομηχανική, η ηλεκτρονική και η καταναλωτική). Το ένστικτο όμως του συλλέκτη εξακολουθεί να σιγοβράζει μέσα μας. Με τη διαφορά πως έχει μεταλλαχτεί σε κουσούρι, σε μια παράλογη μανία που μας υποχρεώνει να συσσωρεύουμε αντικείμενα, κάνοντας συχνά τη ζωή μας δύσκολη εξαιτίας τους.
Έτσι, φροντίζουμε το σπίτι μας να έχει ευρύχωρες ντουλάπες ώστε να τις γεμίσουμε και να χρειαζόμαστε και άλλες –για να τις γεμίσουμε και αυτές. Και όταν πια έχουν εξαντληθεί οι χώροι που είναι εύκολα προσβάσιμοι, σκαρφαλώνουμε στα πατάρια και δημιουργούμε εκεί ολόκληρους τύμβους Καστά από παλιατζούρες. Και βέβαια, αν τύχει και μετακομίσουμε, όλος αυτός ο συρφετός έρχεται μαζί μας για να τοποθετηθεί με ευλάβεια στο καινούριο πατάρι.
Ακόμη και αν τα αντικείμενα αυτά είχαν κάποτε μια χρηστική αξία, την έχουν πια χάσει προ πολλού. Στην ουσία, έτσι καταχωνιασμένα όπως είναι, έχουν απολέσει ακόμη και την υλική τους υπόσταση. Έχουν καταστεί σύμβολα, σημεία αναφοράς. Δεν θέλουμε να τα βλέπουμε ή να τα αγγίζουμε. Μας αρκεί να ξέρουμε πως βρίσκονται στην κατοχή μας, σαν υπενθύμιση μιας άλλης εποχής, ενός άλλου εαυτού που πασχίζουμε –ή έχουμε αναγκαστεί- να αποποιηθούμε.
Τις περισσότερες φορές αποδεικνύονται πραγματικά βαρίδια. Όταν επιτέλους, σε μια σπάνια κρίση αποφασιστικότητας, τα διώχνουμε από πάνω μας -τα κατεβάζουμε στα σκουπίδια ή τα χαρίζουμε σε κάποιον που τα έχει πραγματικά ανάγκη- νιώθουμε ανακουφισμένοι. Δεν νιώθουμε ότι μας λείπουν και επιπλέον δημιουργούνται ελεύθεροι χώροι, για να τους γεμίσουμε με καινούρια άχρηστα πράγματα.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα εξαρχής άυλα αποκτήματά μας. Τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις που συλλέγουμε και πορευόμαστε μαζί τους μέρα με τη μέρα. Και τέτοιες μέρες, όταν κύκλος της χρονιάς ολοκληρώνεται, μας πιάνει πάντοτε μια αγωνία μήπως και δεν τις έχουμε αποθηκεύσει καλά και μας φύγουν. Καταφεύγουμε λοιπόν σε ανακεφαλαιώσεις και λίστες. Τα βιβλία που διαβάσαμε, οι ταινίες που είδαμε, τα μέρη που επισκεφτήκαμε, οι άνθρωποι με τους οποίους κοιμηθήκαμε. Κάνουμε έτσι μια προσπάθεια να ταξινομήσουμε τα πάντα, να τα πακετάρουμε και μετά να τα καταχωνιάσουμε βαθιά μέσα μας.
Είτε το θέλουμε είτε όχι, στα αποκτήματα κάθε χρονιάς συγκαταλέγονται και όλα εκείνα που θα προτιμούσαμε να μην είχαν συμβεί. Η συγκεκριμένη χρονιά περιείχε ουκ ολίγα. Πέρα από τις προσωπικές δοκιμασίες του καθενός μας, υπήρχαν και οι συλλογικές. Τα ατυχήματα, οι πόλεμοι, οι επιδείξεις απανθρωπιάς κάθε λογής και τύπου. Στα σίγουρα πάντως μας δόθηκαν ξανά απτές αποδείξεις πως α) δεν είμαστε αθάνατοι και β) η φρίκη συνεχίζει να είναι συνοδοιπόρος του είδους μας.
Ως γνωστόν, ό,τι δεν μας σκοτώνει μας κάνει πιο δυνατούς. Ο Νεάτερνταλ που είχε γλιτώσει στο τσακ από το ποδοπάτημα του μαμούθ, δεν το ξαναπλησίαζε ποτέ από την μεριά που φυσούσε ο άνεμος. Η ανάμνηση της περιπέτειάς του αποδεικνυόταν εξίσου ή και περισσότερο χρήσιμη με τους σπόρους και τα εργαλεία που είχε κρύψει στη σπηλιά του.
Εμείς πάλι, αν και θεωρητικά σοφότεροι, σπανίως εκμεταλλευόμαστε όσα ζήσαμε ώστε να πάμε μπροστά. Ζαλισμένοι από τον βόμβο του ευτελούς που μας περιτριγυρίζει, κάνουμε κύκλους γύρω από τον εαυτό μας. Γινόμαστε έρμαια της προσωπικής ή συλλογικής μυθολογίας. Αγόμαστε από την κινδυνολογία, την συνθηματολογία, τα εντέχνως διογκούμενα πάθη. Ξεχνάμε πως είμαστε επιζώντες –της καθημερινότητας έστω- και εξακολουθούμε να βαδίζουμε κατηφείς, κουβαλώντας πάνω μας άχρηστα βάρη.
Καθώς λοιπόν οι δοκιμασίες που φέρνει η νέα χρονιά αχνοφαίνονται ήδη μπροστά μας, είναι νομίζω η κατάλληλη ώρα για μια καλή εκκαθάριση. Να κρατήσουμε τα απολύτως απαραίτητα να ξεφορτωθούμε τα βαρίδια και να συνεχίσουμε με θάρρος το δρόμο μας. Έτσι κι αλλιώς τα πατάρια μας δεν θα μείνουν και για πολύ αδειανά.
11°
