Βιβή Χαραλαμπογιάννη: «Αλλάζουμε τη φιλοσοφία του δημοσίου»

Κοιτάμε από ψηλά το κτίριο της Βουλής - στο βάθος η Ακρόπολη. Όλη η Αθήνα απλώνεται μπροστά μας. Βρισκόμαστε πάνω στον Λυκαβηττό και ανοίγουμε ένα θέμα όχι τόσο ελκυστικό - το δημόσιο κι ό,τι αυτό συνεπάγεται. Δίπλα μου μία νέα γυναίκα, κάθε κουβέντα για τον τομέα της είναι ένα κράμα τεχνογνωσίας και πάθους. Η Βιβή Χαραλαμπογιάννη είναι υφυπουργός Εσωτερικών. Ένας από τους βασικούς της ρόλους είναι ο μετασχηματισμός του δημόσιου τομέα. Στους απ' έξω μοιάζει με αδύνατη αποστολή. Η κ. Χαραλαμπογιάννη είναι αισιόδοξη - έχει πλάνο και το εφαρμόζει.

Στο υπουργείο Εσωτερικών βρέθηκε να εργάζεται το 2012 - εποχή οικονομικής κρίσης: Μνημόνια και διαδηλώσεις - μία εποχή χωρίς ελπίδα και χρώμα. Λίγα χρόνια πριν η Ελλάδα βρέθηκε μπροστά σε έναν σπασμένο καθρέπτη και είδε ένα βλοσυρό είδωλο - τη χρεοκοπία της. Τότε, δεν γνωρίζαμε καν πόσοι είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι. Ρωτώ τη συνομιλήτριά μου εάν πλέον γνωρίζουμε. Απαντά καταφατικά, αλλά δεν μένει εκεί. Αρχίζει την περιγραφή της επόμενης ημέρας, αναλύει όλη τη μηχανική που οδηγεί στον μετασχηματισμό του δημοσίου: με τη στοχοθεσία, τις δεξιότητες, την αξιολόγηση, την εκπαίδευση, τη χρήση της ΑΙ. Την προηγούμενη τετραετία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε τοποθετήσει την κ. Χαραλαμπογιάννη ως γενική γραμματέα του υπουργείου. Από το καλοκαίρι του 2023 αναβαθμίστηκε σε υφυπουργό.

Δεν αποφεύγω τον πειρασμό και ρωτάω: Έπαψε να είναι greek dream η πρόσληψη στο δημόσιο; «Ναι, έπαψε. Παρά το γεγονός ότι η υποβολή των αιτήσεων είναι μεγάλη, το ενδιαφέρον τελικά δεν είναι το ίδιο».

Και γιατί συμβαίνει αυτό; «Το δημόσιο δεν είναι πια ένας τόσο ελκυστικός χώρος, ο μισθός παίζει έναν ρόλο. Η μονιμότητα δεν νομίζω ότι επηρεάζει τόσο πολύ στην προσέγγιση των νέων ανθρώπων για να έχουν μια απασχόληση. Είναι πολυπαραγοντικό - δεν είναι μόνο ο μισθός, το περιβάλλον εργασίας ή τα ζητήματα εξέλιξης. Γι' αυτό κι εμείς συνολικά προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα ώστε να γίνει πιο ελκυστικό το δημόσιο».

Βιβή Χαραλαμπογιάννη: Η στοχοθεσία ως απαρχή του πλάνου για το Δημόσιο

Ποια είναι η προτεραιότητα στο Δημόσιο; «Το ζήτημα της στοχοθεσίας και της αξιολόγησης, διότι αυτό είναι πάντα ένα ζητούμενο και συζητείται κατά καιρούς, ακριβώς λόγω της μη αποτελεσματικότητας του δημοσίου. Αρα, εμείς τι κάνουμε; Αλλάζουμε τη φιλοσοφία. Δεν πειράζουμε τους παλιούς νόμους, δεν κάνουμε ένα μικρό μερεμέτι. Πάμε στην ουσία και λέμε ότι εφόσον έχουμε στατιστικά στοιχεία από το 2017 και μετά, που δείχνει ότι με το προηγούμενο σύστημα το 97% των υπαλλήλων του δημοσίου ήταν άριστοι ή πολύ επαρκείς κι αυτό έρχεται σε κόντρα με την εικόνα που λαμβάνουμε από τους πολίτες, πρέπει να παρέμβουμε. Επομένως, είπαμε δύο πράγματα: Να επικεντρωθούμε στο ζήτημα της στοχοθεσίας, που υπάρχει ως όρος από το 2004 στην έννομη τάξη της Ελλάδας, αλλά δεν ήταν ποτέ ενσωματωμένο στην καθημερινότητα του δημόσιου υπαλλήλου. Ερχόμαστε και λέμε: Βάλε στόχους που θα υλοποιήσεις μέσα στο τρέχον έτος».

Τι εννοείτε με τους στόχους; «Λέμε, για παράδειγμα, ότι έχουμε τόσες συντάξεις που δεν έχουν διεκπεραιωθεί. Πρέπει να οριστεί ότι στο τάδε τμήμα του ΕΦΚΑ θα μπει ο τάδε στόχος: έχω τόσους ανθρώπους, διεκπεραιώνονται τόσες κάθε μέρα. Αρα θέλω να μετατοπιστώ κι από το 100 για παράδειγμα, να πάω στο 200. Ερχόμαστε, συγκεκριμενοποιούμε και μετράμε τι κάνει κάθε οργανική μονάδα του Δημοσίου».

Και στο πεδίο αυτό έρχεται η τεχνητή νοημοσύνη να αλλάξει όλη την αρχιτεκτονική του δημοσίου. «Αξιοποιώντας τεχνολογίες ΑΙ, έχουμε μαζέψει 20.000 στοχοθεσίες από όλες τις οργανικές μονάδες του δημοσίου κι έχουμε αναλύσει τους 110.000 στόχους που βρήκαμε σε αυτά τα έντυπα, που αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει με την πρώτη με ανθρώπινο μάτι».

Με τις τεχνολογίες του υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης, παίρνει το μηχάνημα τη στοχοθεσία και λέει: Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον νόμο και τη μεθοδολογία της στοχοθεσίας, αυτό που έχεις βάλει δεν είναι μετρήσιμο, δεν είναι ειδικό, δεν είναι χρονικά προσδιορισμένο. «Αρα η τεχνολογία μας βοηθάει να εντοπίσουμε εάν δεν έχουν μπει σωστά οι στόχοι».

Η διαδικασία αυτή άρχισε τον περασμένο Νοέμβριο και τρέχει. Η χρηματοδότηση ήρθε από τη Γενική Διεύθυνση Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Από εκεί και πέρα τι γίνεται; «Θα πούμε ότι, εδώ τα έχετε κάνει καλά, εδώ έχουμε προβλήματα, θα πρέπει να ανασκευαστούν, γιατί η AI δίνει και πρόταση πώς μπορείς να το επαναδιατυπώσεις και να το προσδιορίσεις».

Όπως λέει η κ. Χαραλαμπογιάννη, με το που τελειώσει αυτό το κομμάτι της στοχοθεσίας, θα έχουμε επί της ουσίας, για πρώτη φορά, ένα προτυποποιημένο λεξικό στόχων για όλο το δημόσιο, με συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους. «Άρα, η κάθε οργανική μονάδα θα ξέρει στο επόμενο χρονικό διάστημα, μέσα στο έτος που τρέχει, με τι πρέπει να ασχολείται κάθε μέρα και οι προϊστάμενοι να ενεργοποιούν την ομάδα προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι».  

Επισημαίνω ότι αυτό φαντάζει επαναστατικό, αλλά παράλληλα μοιάζει τρομακτικό, καθώς προκύπτει ότι μέχρι προχθές δεν ξέραμε πού πάμε και πού πατάμε. «Έως τώρα δεν είχαμε στοχοθεσία. Εμείς βάλαμε τη στοχοθεσία με τη χρήση των τεχνολογιών και φυσικά πάντα με το ανθρώπινο μάτι». Στο πλευρό του ΥΠΕΣ, για αυτό το εγχείρημα, βρίσκονται μία σειρά από εμπειρογνώμονες.

Κάνω τον συνήγορο του διαβόλου, επισημαίνοντας ότι μπορεί αυτό το όπλο να μοιάζει δυνατό, αλλά θα το χειριστούν άνθρωποι που έχουν συνηθίσει διαφορετικά, διαθέτουν μία άλλη κουλτούρα. Πώς θα εφαρμοστούν αυτά; «Θέλουμε να εκπαιδεύσουμε τη διοίκηση, να οργανώνει τη δουλειά της και να θέτει στόχους οι οποίοι να είναι επιτεύξιμοι, υλοποιήσιμοι και στο τέλος της ημέρας να μπορούμε να ελέγξουμε ότι αυτό το αποτέλεσμα έχει μία προστιθέμενη αξία στον πολίτη». 

Οι δεξιότητες των δημόσιων υπαλλήλων

Ακολουθεί ο δεύτερος πυλώνας της μεταρρύθμισης, οι δεξιότητες. «Το ελληνικό δημόσιο δεν είχε χαρτογραφημένο και οριοθετημένο ποιες είναι οι δεξιότητες τις οποίες χρειάζεται για να φέρει σε πέρας όλη αυτή την παροχή υπηρεσιών. Δηλαδή, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη πηγαίνανε και λέγανε ότι εγώ χρειάζομαι το τάδε ή το δείνα από τον δημόσιο υπάλληλό μου, ανάλογα το πού δουλεύει. Εμείς δεν το είχαμε αυτό. Για πρώτη φορά, λοιπόν, θεσμοθετείται ενιαίο πλαίσιο δεξιοτήτων στο δημόσιο. Έχουμε καταγράψει εννέα δεξιότητες, τις οποίες τις περιγράφουμε πολύ ρητά και συγκεκριμένα μέσα στον νόμο, ακριβώς για να μην υπάρχουν παρερμηνείες. Γιατί το λέω αυτό. Μπορεί η ομαδικότητα στο δικό σου μυαλό να είναι διαφορετική από αυτή που έχω εγώ. Ερχόμαστε και λέμε ως δημόσιο, ως εργοδότες, τι χρειαζόμαστε στο επίπεδο της ομαδικότητας. Χαρτογραφούμε επακριβώς τι θέλουμε».

Πώς θα γίνει αυτό; «Όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι -μεταξύ αυτών και οι προϊστάμενοι- θα πρέπει να έχουν ετήσιο πλάνο ανάπτυξης».

Τι σημαίνει αυτό; «Υποχρεωτικά εκ του νόμου στην αξιολόγηση, τρεις από τις εννέα δεξιότητες θα πρέπει να χαρακτηριστούν ως οι πιο αδύναμες. Δεν σημαίνει ότι είναι κακές ή προβληματικές. Είναι πιο αδύναμες σε σχέση με τις υπόλοιπες».

Θα βαθμολογηθούν δηλαδή; «Ακριβώς, επί της ουσίας. Δηλαδή, οι τρεις θα εμφανίζονται ως οι προς ανάπτυξη δεξιότητες». 

Την πρώτη «ακτινογραφία» με τις αξιολογήσεις 250.000 υπαλλήλων την έλαβαν στις 29 Φλεβάρη.

Αν κάτι δεν πάει καλά, προβλέπονται κυρώσεις; «Έχουμε κυρώσεις μόνο στις περιπτώσεις οι οποίες είναι εξαιρετικά προβληματικές και που με τεκμηρίωση ο προϊστάμενος γράφει μέσα στην έκθεση αξιολόγησης για ποιον λόγο θεωρεί ότι δεν μπορεί να "πάρει βελτίωση" κάποιος υπάλληλος».

Το mentoring των δημόσιων υπαλλήλων 

Κι αν κάποιοι υπάλληλοι έχουν προβλήματα; Δεν καλύπτουν με επάρκεια τις ανάγκες περί δεξιοτήτων; Θα υπάρχουν σεμινάρια στο ΕΚΔΔΑ, στοχευμένα για την κάθε δεξιότητα, «είναι mentoring που γίνεται για πρώτη φορά στο δημόσιο, είναι coaching για τους γενικούς διευθυντές, που επίσης γίνεται για πρώτη φορά στο δημόσιο».

«Εδώ, λοιπόν, τι πάμε και να κάνουμε; Να ενισχύσουμε τους υπαλλήλους, επενδύοντας στα σημεία που βλέπουμε ότι έχουν κενά, ανάλογα με το επάγγελμα, τα χαρακτηριστικά του περιγράμματος θέσης που έχουν, προκειμένου να φέρουν σε πέρας τη στοχοθεσία. Στο τέλος της ημέρας, για να είναι ικανοποιημένοι οι πολίτες».

Ο τελικός σκοπός ποιος είναι; «Η βελτιστοποίηση της εξυπηρέτησης του πολίτη και της αποτελεσματικότητας. Ο εκμοντερνισμός του δημοσίου».

Η Βιβή Χαραλαμπογιάννη σημειώνει ότι η βέλτιστη οργάνωση των δημοσίων υπαλλήλων ως αποτέλεσμα, μετακυλίεται προς τα έξω. «Κάθε επιτυχία θα μεταβολίζεστε μετά στον πολίτη».

Workforce Planning μέσω ΑΙ

Σε όλο αυτό το πλαίσιο μετασχηματισμού, υπάρχει κι ένα στρατηγικό εργαλείο για τη στελέχωση του δημοσίου, που θα γνωστοποιεί στους αρμόδιους του ΥΠΕΣ τι λείπει αριθμητικά και ποιοτικά. Αυτό θα γίνεται μέσω τεχνητής νοημοσύνης. «Κάνουμε μια συνολική μεταρρύθμιση που εμπλέκει το ΑΣΕΠ και το ΕΚΔΔΑ. Χαρτογραφούμε το σύνολο των αναγκών του δημοσίου με τεχνητή νοημοσύνη - ποσοτικά και ποιοτικά».

Το Workforce Plan τι θα δείχνει; «Ότι έχω ανάγκη αυτόν τον αριθμό υπαλλήλων, με αυτές τις δεξιότητες, για αυτές τις θέσεις». Κατόπιν θα έρχεται το αναβαθμισμένο ΑΣΕΠ μέσω κέντρων αξιολόγησης και θα επιλέγει τους καλύτερους υποψήφιους για την κατάλληλη θέση, βάσει της ανάγκης που έχει αναδείξει η AI. 

Υπογραμμίζει δε ότι ετοιμάζεται κι ένα ψηφιακό εργαλείο αυτοαξιολόγησης δεξιοτήτων - «ένα εργαλείο επιστημονικό όπου μπορώ να μπω και να αξιολογήσω τις δεξιότητές μου». «Αυτό είναι κάτι το οποίο για πρώτη φορά συμβαίνει στα χρονικά του Δημοσίου και επίσης συνδέουμε και τα περιγράμματα θέσης εργασίας με τις δεξιότητες».

Ταυτοχρόνως, έχει φτιαχτεί και μία ειδική ψηφιακή πλατφόρμα στην οποία θα μπαίνει ο υπάλληλος και θα έχει -στο δικό του περιβάλλον- όλη την εκπαίδευση που πρέπει να κάνει εξατομικευμένα.

Ποιο είναι το επόμενο στοίχημα; «Η ταχύτητα. Έχουμε κάνει πολλές κινήσεις και με το νέο νομοθέτημα του ΑΣΕΠ και με τον γραπτό διαγωνισμό και με το νέο έργο που τρέχει τώρα για τα Assessment Centers και ο στόχος μας είναι να φτιάξουμε το ΑΣΕΠ 2.0. Ταχύτητα στις προσλήψεις, ταχύτητα στην απόδοση συντάξεων. Ταχύτητα προκειμένου να καθίσει ο σωστός κόσμος στον ΕΦΚΑ για να βγάλει ταχύτερα τις συντάξεις. Θέλουμε να φτιάξουμε έναν μηχανισμό προσλήψεων που να είναι ταχύτερος από αυτό που έχουμε τώρα. Έχει μια σημασία αυτοί οι άνθρωποι, οι οποίοι είναι επιτυχόντες, να καθίσουν εγκαίρως στις θέσεις τους. Δηλαδή, ο στόχος μας είναι οι προσλήψεις του προγραμματισμού να υλοποιούνται μέσα στο έτος. Δηλαδή, δίνω τον Σεπτέμβρη του 2024 τον προγραμματισμό πρόσληψης του 2025 και εντός του 2025 να βρίσκονται στη θέση τους όσοι ζητήσαμε».

Το προσωπικό κίνητρο

Λίγο πριν κλείσουμε, ρωτάω για το προσωπικό της κίνητρο. Τι της δίνει δύναμη να ξυπνάει κάθε πρωί, να πηγαίνει στο ΥΠΕΣ και να παλεύει με τον Λεβιάθαν του δημοσίου. «Μπορεί να φανεί στερεοτυπικό, αλλά η πρόκληση να βελτιώσουμε το δημόσιο ώστε να είναι η ζωή του πολίτη καλύτερη, είναι το μεγαλύτερο κίνητρο - να αντιμετωπίσεις ένα σκασμό γραφειοκρατικά προβλήματα, θέματα νοοτροπίας».

«Προσφέρεις στη χώρα την ύψιστη υπηρεσία. Είναι μια δουλειά κι ένα αντικείμενο που σε υπερβαίνει και θες να συνεισφέρεις όσο μπορείς. Κι επειδή υπάρχει μεθοδολογία, υπάρχει πρόθεση από τον πρωθυπουργό, υπάρχει εμπιστοσύνη, όλα αυτά - λες θα αφήσουμε πίσω ένα δημόσιο, στην επόμενη γενιά, καλύτερο από αυτό που βρήκαμε εμείς. Κι έχει μια σημασία το κομμάτι της νέας γενιάς, γιατί συνδέεται και με το μειωμένο ενδιαφέρον στην προσέλκυση νέων επιστημόνων».