Ανήλικοι θύτες: Έχουν ποινική ευθύνη οι γονείς;

Μια δίκη ιστορικής σημασίας έλαβε χώρα πρόσφατα στο Πρωτοδικείο της πολιτείας Μίσιγκαν των ΗΠΑ. Η, χωρίς προηγούμενο, απόφαση του δικαστηρίου καταδίκασε τον Τζέιμς Κράμπλει -πατέρα του 15χρονου Ήθαν που τον Νοέμβριο του 2021 πυροβόλησε και σκότωσε τέσσερις μαθητές του γυμνασίου Όξφορντ στο Μίσιγκαν- για ανθρωποκτονία εξ αμελείας, διότι οι δικαστές θεώρησαν πως φέρει και ο ίδιος ευθύνη για ό,τι συνέβη. Λίγες μέρες νωρίτερα είχε περάσει από δίκη και είχε επίσης καταδικαστεί για την ίδια ακριβώς κατηγορία η μητέρα του θύτη, Τζένιφερ.

Ο κατήγορος κατάφερε να αποδείξει ότι ο πατέρας του δολοφόνου είχε αγοράσει το όπλο με το οποίο τελέστηκε η αποτρόπαια πράξη λίγες μέρες πριν, χωρίς να φροντίσει να μην έχει πρόσβαση σε αυτό το ανήλικο παιδί του. Αποδείχθηκε επίσης ότι και οι δύο γονείς είχαν επανειλημμένως αδιαφορήσει για τις προειδοποιήσεις των καθηγητών που αφορούσαν την ψυχική κατάσταση του Ήθαν με αποτέλεσμα να μην αναζητήσουν ποτέ τη βοήθεια των ειδικών που τόσο είχε ανάγκη ο γιος τους. Το πιο θλιβερό απ’ όλα είναι ότι ο ίδιος ο Ήθαν είχε ζητήσει βοήθεια από τους γονείς του σε αρκετές περιστάσεις επειδή είχε παραισθήσεις που του προκαλούσαν έντονο φόβο.

Στην εκφώνηση της απόφασης τονίζεται ότι ο πατέρας του 15χρονου δεν καταδικάστηκε για την πράξη του γιού του αλλά για όσα έκανε και κυρίως για όσα παρέλειψε να κάνει ο ίδιος. Σύμφωνα με το σκεπτικό των δικαστών, ο κάθε γονιός ή κηδεμόνας έχει νομική υποχρέωση να προστατεύσει το κοινωνικό σύνολο από την πιθανότητα να προκαλέσει το παιδί του βλάβη με οποιονδήποτε τρόπο.

Μήπως είναι καιρός να αποδίδονται νομικές ευθύνες και στους γονείς των οποίων τα ανήλικα παιδιά επιδίδονται σε ανηλεές μπούλινγκ κατά συνομήλικων τους ή παίρνουν μέρος σε συμμορίες που θεωρούν ότι ο προπηλακισμός οποιουδήποτε πολίτη διαφορετικής κουλτούρας ή σεξουαλικότητας, αποτελεί «τελετή ενηλικίωσης»;

Οι απαντήσεις συχνά αναζητούνται στην ανασφάλεια που προκάλεσε η οικονομική κρίση και στους εγκλεισμούς που βιώσαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αν και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση επηρεάζει τον τρόπο που σκέφτονται και δρουν οι ανήλικοι, η κύρια αιτία που οι έφηβοι καταφεύγουν στη βία είναι η αδυναμία της οικογένειας να τους βοηθήσει να ολοκληρώσουν τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης.

Η περιορισμένη ενσυναίσθηση, η απουσία ανοχής στο διαφορετικό, η επιδεικτική αδιαφορία για τους κανόνες, η ανάγκη ελέγχου του περιβάλλοντος μέσω αποκλεισμών και βίαιων επιθέσεων, η υιοθέτηση προτύπων που ωραιοποιούν τη βία, είναι αποτέλεσμα ελλιπούς κοινωνικοποίησης για την οποία ευθύνονται το σχολείο και -κυρίως- η οικογένεια.

Ίσως έχει έρθει η στιγμή να καλούνται οι γονείς να λογοδοτήσουν για όσα κάνουν όχι μόνο για να ευαισθητοποιηθεί κοινωνικά το παιδί τους και να μάθει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του, αλλά και για όσα αμελούν να κάνουν, με αποτέλεσμα το παιδί να βλάπτει είτε τους άλλους, είτε τον εαυτό του. Η συστηματική επιτήρηση και το ενδιαφέρον για τις εξωσχολικές ασχολίες του παιδιού είναι άλλωστε κάτι που μόνο η οικογένεια μπορεί να διασφαλίσει.

Μεγάλη σημασία επίσης έχουν οι αντιδράσεις των κηδεμόνων αφού αντιληφθούν ότι το παιδί τους έχει εμπλακεί σε κάποια παραβατική πράξη που έχει καταλήξει στην πρόκληση βλάβης. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να εξετάσουμε αν ο γονιός παραμένει δίπλα στο παιδί του βοηθώντας το να κατανοήσει το λάθος του, φροντίζοντας παράλληλα να λάβει υποστήριξη από ειδικό της ψυχικής υγείας, ή αν το κύριο μέλημά του είναι πώς θα καλύψει την αλήθεια, επιρρίπτοντας τις ευθύνες αποκλειστικά και μόνο στους δασκάλους, την οικονομική κρίση, την πανδημία, το προσφυγικό ή και στο ίδιο το θύμα που με τη συμπεριφορά, τις προτιμήσεις ή την εμφάνισή του, προκάλεσε υποτίθεται τη «δίκαιη» οργή του θύτη.