Μη κρατικά πανεπιστήμια: Το σκανδιναβικό «σταυρόλεξο» και το άρθρο 16

Το νομοσχέδιο της ΝΔ για την τριτοβάθμια εκπαίδευση έγινε πλέον νόμος του κράτους. Απομένει η δικαστική οδός, το ΣτΕ θα κρίνει τη συνταγματικότητά του. Αλλά μένει και η πολιτική εκκρεμότητα προς τους πολίτες: η δέσμευση της ΝΔ ως προς τον «μη κερδοσκοπικό» χαρακτήρα των παραρτημάτων. Είναι κάτι που, εξαρχής, αμφισβήτησε το ΠΑΣΟΚ και επιβεβαίωσε με την έκθεσή της η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής: «τα παραρτήματα δύνανται να έχουν (και) κερδοσκοπικά χαρακτηριστικά». Διότι ούτε διασφαλίζουν την αποφυγή έμμεσου κέρδους, ούτε ένα κερδοσκοπικό μητρικό πανεπιστήμιο σε σύμπραξη με ένα fund διασφαλίζουν τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα του παραρτήματος που ιδρύουν.

Το ΠΑΣΟΚ απέδειξε τις τελευταίες ημέρες ότι η πολιτική δεν είναι μονόδρομος, ούτε έχει έρθει το τέλος των ιδεών. Η πρότασή μας υπερέβη τον εγκλωβισμό μεταξύ ενός «ναι μεν αλλά» και «ενός όχι με προϋποθέσεις». Το ΠΑΣΟΚ περιέγραψε τον χάρτη στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση με τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της Σοσιαλδημοκρατίας.

Οι ιδεολογικές διαιρέσεις είναι εδώ και δείχνουν προς ποια κατεύθυνση θέλει να πάει κανείς:

Από τη μία πλευρά, με τον νόμο Πιερρακάκη, η Ελλάδα υιοθέτησε, κατά βάσιν, το εκπαιδευτικό μοντέλο της Κύπρου στα πανεπιστήμια, μοντέλο που αποτελεί εξαίρεση στην ΕΕ. Και δικαίως, καθώς στην Κύπρο το 70% είναι ιδιωτικά-κερδοσκοπικά πανεπιστήμια, ενώ το σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συνολικά δεν μπορεί να συγκρατήσει τους Κύπριους φοιτητές στον τόπο τους (οι μισοί απόφοιτοι των σχολείων φεύγουν στο εξωτερικό).

Από την άλλη πλευρά, εμείς φέραμε στο προσκήνιο ένα ευρωπαϊκό παράδειγμα, που εστιάζει κυρίως στις βέλτιστες πρακτικές των Σκανδιναβικών χωρών. Το βασικό στοιχείο του μοντέλου αυτού είναι ότι κρατά απόσταση από το κέρδος. Έχοντας κατά νου αυτόν τον βασικό γνώμονα, εμείς καταθέσαμε τη δική μας ολοκληρωμένη πρόταση (δεν αντιγράψαμε ένα μοντέλο όπως πονηρά μάς προσάπτουν), που περιγράφει όρους και προϋποθέσεις για αρμονική συνύπαρξη ενός ισχυρού δημοσίου πανεπιστήμιου με μη κρατικά-μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια. Η πρόταση αυτή διασφαλίζει ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα παραμείνει προεχόντως δημόσιο αγαθό. Διότι θέτει όρους στις δύο μοναδικές παραμέτρους που εξασφαλίζουν την αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: αφενός αδειοδότηση με βάση την ποιότητα των παρεχόμενων σπουδών και αφετέρου ενιαίους κανόνες που διασφαλίζουν τον υγιή ανταγωνισμό.

Η ΝΔ αιφνιδιάστηκε. Αρχικά αποκάλεσε το ΠΑΣΟΚ «πράσινο ΣΥΡΙΖΑ», υποστηρίζοντας ότι δεν έχει προτάσεις παρά αντιδρά και εκφράζεται με στείρες αρνήσεις. Για 48 ώρες ο μηχανισμός προπαγάνδας της ΝΔ φάνηκε να το πέτυχε. Όμως, εκπαιδευτική κοινότητα, φοιτητές, δημοσιογράφοι άρχισαν να συζητούν την πρόταση και μάλιστα θετικά. Οπότε, τότε, η ΝΔ αντί διαλόγου επί του περιεχομένου, δοκίμασε τη λογική της απαξίωσης της πρότασης.

Ο Πρωθυπουργός χαρακτήρισε την πρόταση «σκανδιναβικό σταυρόλεξο», χωρίς να πει κάτι επί της ουσίας. Και η κυβέρνηση συνολικά κατηγόρησε το ΠΑΣΟΚ για κυβισθήσεις, παραποιώντας μάλιστα τη θέση μας για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Εμείς, ας το τονίσουμε ακόμη μια φορά, έχουμε ταχθεί εδώ και δεκαετίες υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 16. 

Η ΝΔ θεώρησε ότι ξεμπέρδεψε με το γνωστό επαναλαμβανόμενο μοτίβο της διαστρέβλωσης των θέσεων των πολιτικών της αντιπάλων. Της έχουμε, όμως, δυσάρεστα νέα. Αυτή τη φορά έχει μπλέξει για τα καλά.

Πρέπει να απαντήσει σε ένα απλό και καθαρό ερώτημα του ΠΑΣΟΚ σε σχέση με την αναθεώρηση το άρθρο 16 και το μη κερδοσκοπικό πλαίσιο που ισχυρίζεται ότι θέτει η ίδια για τα μη κρατικά πανεπιστήμια: Δεσμεύεται στην αναθεώρηση του Συντάγματος η ΝΔ για τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα των μη κρατικών ΑΕΙ, ναι ή όχι;

Και απάντηση θα πρέπει να δοθεί σήμερα, όπως δεσμεύεται ξεκάθαρα το ΠΑΣΟΚ.

• Αν η ΝΔ ταχθεί υπέρ του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στην αναθεώρηση, θα στείλει ένα καθαρό μήνυμα στις επιχειρήσεις που θέλουν να επενδύσουν στην Ελλάδα, με κρυφή επιδίωξη το κέρδος, ότι οι επενδύσεις τους θα θεωρηθούν σύντομα αντισυνταγματικές. Επιπρόσθετα, θα έχει καταστήσει σαφές στους πολίτες ότι ο νόμος της κυβέρνησης δεν είναι, όπως εμείς ισχυριζόμαστε, κεκαλυμμένο κερδοσκοπικό όχημα διευθέτησης συμφερόντων υπέρ επιχειρήσεων που, όπως αποδείχθηκε, είχαν προνομιακή πρόσβαση στο περιεχόμενο της νομοθετικής παρέμβασης και επένδυσαν πριν ακόμη έρθει το νομοσχέδιο στη Βουλή.
• Αν δεν απαντήσει θετικά, θα είναι πλέον σαφές –όπως εξαρχής έχουμε προδειποιήσει άλλωστε– ότι εξαπάτησε τους πολίτες. Μακάρι, όμως, να ήταν μόνο αυτό. Υπάρχει και κάτι χειρότερο: η ΝΔ θα έχει αποδείξει ότι δεν στοχεύει στην αναθεώρηση του Συντάγματος, αλλά σε ένα νέο τοπίο χωρίς ρυθμίσεις, όπου θα έχουν αναπτυχθεί συγκεκριμένες και περιορισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Εμείς, πάντως, θα θέτουμε το ίδιο ερώτημα με επιμονή, επιζητώντας μια ξεκάθαρη απάντηση. Και βεβαίως, το κατά τον πρωθυπουργό «Σκανδιναβικό σταυρόλεξο» δεν πετάχθηκε στα σκουπίδια, αντιθέτως βρίσκεται άθικτο στα πρακτικά της Βουλής για να θυμίζει σε όλους ποιοι τήρησαν υπεύθυνη στάση στη Βουλή και ποιοι όχι. Και εντός του μοντέλου αυτού περιγράφεται με πληρότητα οι όροι συνύπαρξης δημοσίων και πραγματικών μη κερδοσκοπικών, μη κρατικών πανεπιστημίων.

Η ΝΔ πλέον δεν μπορεί να αφήσει το «Σκανδιναβικό σταυρόλεξο» άλυτο. Διότι παρακολουθεί και το ΣτΕ τη δημόσια συζήτηση και δύσκολα θα συμβιβαστεί με οποιαδήποτε κερδοσκοπική παράκαμψη. Ελπίζω τουλάχιστον ο κος Μητσοτάκης να γνωρίζει να λύνει σταυρόλεξα. Οριζοντίως και καθέτως.