Αγρότες: Η λύση στην κρίση και η πράσινη οπτική

Κορυφώθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες οι αγροτικές κινητοποιήσεις, και στην Ελλάδα, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι αγρότες ζητούν λύσεις στα επείγοντα προβλήματα τους.

Το κυριότερο αίτημα τους, όπως διατυπώνεται στην επιστολή που έστειλαν πρόσφατα στον πρωθυπουργό, είναι η μείωση του κόστους παραγωγής με μέτρα όπως: αφορολόγητο πετρέλαιο, μείωση του κόστους ενέργειας, επιδότηση μέσων, εφοδίων και ζωοτροφών και κατάργηση του ΦΠΑ.

Οι εκπρόσωποι των αγροτών είναι αντίθετοι στη νέα ΚΑΠ και ζητούν επαναδιαπραγμάτευση και κατάργηση βασικών διατάξεων που κινούνται σε πράσινη κατεύθυνση, όπως η μείωση χρήσης επικίνδυνων φυτοφαρμάκων και η θεσμοθέτηση των οικολογικών σχημάτων.

Επίσης διεκδικούν την αναπλήρωση του χαμένου εισοδήματος σε καλλιέργειες που έχουν απώλεια παραγωγής η οποία δεν καλύπτεται από τον ΕΛΓΑ καθώς και σε προϊόντα φυτικής και ζωικής παραγωγής που πουλήθηκαν κάτω από το κόστος παραγωγής.

Σημειώνουν ότι χρειάζονται μέτρα και έλεγχοι από την κυβέρνηση για να σταματήσουν να βαφτίζονται ελληνικά τα εισαγόμενα προϊόντα  φυτικής, ζωικής & μελισσοκομικής παραγωγής.
Διεκδικούν για τα προϊόντα τους τιμές που θα καλύπτουν το κόστος παραγωγής ώστε να έχουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα για τις ανάγκες τους.

Η μεγα- πλημμύρα στη Θεσσαλία, αλλά και η μεγα-πυρκαγιά στον Έβρο, ήταν τεράστιες καταστροφές που κλόνισαν τον αγροτικό πληθυσμό, ένα πλήγμα που δεν θα ξεπεραστεί στο άμεσο μέλλον. Τα παραπάνω αιτήματα τους, αν ικανοποιηθούν, μπορεί να ανακουφίσουν βραχυπρόθεσμα ορισμένους αγρότες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν δίνουν ουσιαστικές, μακροπρόθεσμες λύσεις για βιώσιμη ευημερία, και ένα αξιοπρεπές εισόδημα στο παρόν και το μέλλον.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, για να δούμε που βρισκόμαστε σήμερα και γιατί οι αγρότες έρχονται σε ευθεία αντιπαράθεση με τη νέα ΚΑΠ και ιδίως με οικολογικά μέτρα που στοχεύουν στον μετριασμό της κλιματικής κρίσης και στην ανάσχεση απώλειας βιοποικιλότητας.

Για πολλές δεκαετίες η κοινή αγροτική πολιτική της Ε.Ε καθώς και οι πολιτικές για το εμπόριο, στηρίχθηκαν σε μη βιώσιμες επιλογές, καθοδηγούμενες κυρίως από μεγάλες εταιρείες τροφίμων και αγρο-χημικών,  παγιδεύοντας τους αγρότες στο μοντέλο της εντατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας.

Κυριάρχησε το μοντέλο των επιδοτήσεων που πριμοδότησε την εντατική γεωργία με αύξηση της παραγωγής ανά μονάδα καλλιεργούμενης γης. Κατά συνέπεια, ο αγροτικός κόσμος κατέβαλε κάθε προσπάθεια να αυξήσει την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, με κάθε κόστος, χωρίς να δίνει προτεραιότητα σε ποιοτικά προϊόντα.

Μοιραία, αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση, διάβρωση των εδαφών και επιβάρυνση της τροφικής αλυσίδας με επικίνδυνους χημικούς ρύπους από φυτοφάρμακα, εκτεταμένη ρύπανση του νερού αλλά και εξάντληση των υδατικών αποθεμάτων, αύξηση των περιπτώσεων ευτροφισμού λόγω υπερβολικής κατανάλωσης  λιπασμάτων, υποβάθμιση και απώλεια χερσαίων και υδατικών οικοσυστημάτων – ιδίως υγροτόπων, καταστροφή των ενδιαιτημάτων της άγριας ζωής και απώλεια της βιοποικιλότητας.

Το παρόν αγροτικό μοντέλο είναι υπεύθυνο για την κατάρρευση σημαντικών πληθυσμών μελισσών καθώς και άγριων, πολύτιμων επικονιαστών εξαιτίας των καταστροφικών γεωργικών πρακτικών, της μονοκαλλιέργειας και της χρήσης φυτοφαρμάκων. Μελέτη του 2019 έδειξε ότι 40% των εντόμων απειλούνται με εξαφάνιση, ενώ έχει καταγραφεί σε ορισμένες περιπτώσεις η  κατάρρευση πληθυσμών άγριων επικονιαστών σε ποσοστό που αγγίζει το 70%. Η κατάρρευση των επικονιαστών θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε επισιτιστική κρίση εφόσον το 80% των καλλιεργειών στην Ευρώπη εξαρτάται από την επικονίαση.

Το αγροτικό μοντέλο  τροφοδοτεί την κλιματική κρίση με ολοένα αυξανόμενες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, συγχρόνως επιβαρύνοντας την υγεία και ευημερία – ιδίως των αγροτών. Πλήθος επιδημιολογικών μελετών καταδεικνύουν την σοβαρή επιβάρυνση της υγείας των αγροτών και εργατών γης από τη χρήση φυτοφαρμάκων. Ανάμεσα σε άλλες ασθένειες οι πιο σοβαρές περιλαμβάνουν περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα καθώς και καρδιαγγειακές παθήσεις.

Κάτω από την πίεση της αύξησης της παραγωγικότητας, οι αγρότες αναγκάζονται να θυσιάσουν την ποιότητα των παραγόμενων τροφίμων και συγχρόνως την ίδια τη γη, το νερό και τη φύση, δηλαδή τα απαραίτητα συστατικά της δικής τους ευημερίας.

Και ναι, ας μιλήσουμε καθαρά : δεν υπάρχει μέλλον χωρίς τη φύση για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και τη διατροφική ασφάλεια, ιδίως σε ένα κόσμο που φλέγεται και βιώνει όλο και πιο συχνά καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες.

Το κόστος των τροφίμων στο ράφι δεν συμπεριλαμβάνει το τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος παραγωγής τροφίμων αλλά ούτε ανταμείβει ικανοποιητικά τον μόχθο του αγρότη,

Αν βάλουμε στην εξίσωση και τις τεράστιες απώλειες τροφίμων, και τα απόβλητα τροφίμων σε όλη την διατροφική αλυσίδα, που προσεγγίζουν το ένα τρίτο των συνολικά παραγόμενων τροφίμων, καταλήγουμε σε ένα και μόνο συμπέρασμα:

 Όλο το σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης προϊόντων διατροφής χρειάζεται να επανα-θεμελιωθεί σε νέες βάσεις, αλλιώς θα καταρρεύσει οδηγώντας σε κατάρρευση και τον αγροτικό πληθυσμό αλλά και όλους μας, σε μια επισιτιστική κρίση.

Τελικά οι μόνοι κερδισμένοι αυτού του καταστροφικού γεωργικού-κτηνοτροφικού μοντέλου είναι οι μεγάλες εταιρείες τροφίμων και αγροχημικών καθώς και εκείνες που προωθούν τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα, με στόχο και πάλι την αύξηση της παραγωγής καθώς και την εξάρτηση των αγροτών από αυτούς για την προμήθεια καλλιεργητικού υλικού.

Για να αλλάξει το μοντέλο εντατικής γεωργίας, για να προστατευτεί η ευημερία και το μέλλον των αγροτών χρειάζεται μια μεγάλη συμμαχία όσων αγωνίζονται για την βιωσιμότητα. Οι ίδιοι οι αγρότες πρέπει να αντιληφθούν ότι τα δεινά τους οφείλονται σε ένα σύστημα υπό κατάρρευση που δεν έχει κανένα νόημα να συντηρείται αλλά θα πρέπει να ανατραπεί.

Η πράσινη οπτική

Το Πράσινο κίνημα αγωνίζεται στη βάση ενός κοινού οράματος για το μέλλον της γεωργίας στην Ευρώπη, που θα στηρίζεται σε καλές πρακτικές και στην προστασία των εδαφών, των υδάτινων πόρων και της βιοποικιλότητας, ώστε να εξασφαλίζεται το εισόδημα και η ευημερία των αγροτών.

Το νέο αγροτικό μοντέλο βασίζεται στην ολοκληρωμένη διαχείριση των παραγωγικών πόρων, στην πρόληψη της περιβαλλοντικής ζημιάς, εφαρμόζοντας τις βέλτιστες γεωργικές πρακτικές, τις αρχές της βιολογικής και αναγεννητικής γεωργίας, τη συνύπαρξη με τη φύση, την προστασία της βιοποικιλότητας και των οικολογικών υπηρεσιών, την εξοικονόμηση νερού, τη στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και σε κυκλικά αγροτικά συστήματα, όπου τίποτα δεν καταλήγει στα απόβλητα αλλά διατηρεί ή αυξάνει την αξία του, την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων και τον μηδενισμό των τροφικών αποβλήτων και των απωλειών τροφίμων.

Για τη μετάβαση στο νέο μοντέλο γεωργίας χρειάζεται η ουσιαστική στήριξη και εκπαίδευση των αγροτών που επιχειρούν τη στροφή στην οικολογική, ποιοτική γεωργία. Είναι απαραίτητη η παροχή κινήτρων, οικονομικών πόρων και η επιλεκτική χρηματοδότηση των αγροτών που στρέφονται σε καλές γεωργικές πρακτικές. Κυρίως χρειάζεται να ηττηθούν σε πολιτικό επίπεδο οι μεγαλο-αγρότες και οι συμμαχίες τους που δήθεν εκπροσωπούν τον αγροτικό κόσμο. Είναι εκείνοι που για χρόνια τώρα υπερασπίζονται το καταστροφικό μοντέλο των επιδοτήσεων και αρνούνται τη στροφή στην οικολογική γεωργία.

Ενώ περίπου το 1/3 του προϋπολογισμού της Ε.Ε κατευθύνεται στη  γεωργία, περίπου το 80% αποδίδεται σε πλουσιότερες και ισχυρότερες αγροτικές επιχειρήσεις, μόνο το 20% αποδίδεται σε μικρές αγροτικές μονάδες. Σε πολιτικό επίπεδο τον πρώτο λόγο έχουν οι εκπρόσωποι συμφερόντων των μεγάλων μονάδων εντατικής παραγωγής. Η πολιτική έκφραση και στήριξη των μικρών αγροτικών μονάδων και των εργαζομένων σε αυτές είναι προτεραιότητα για μας τους πράσινους.

Η μετάβαση στην οικολογική γεωργία και οι άξονες πολιτικής

Υποστηρίζουμε την πράσινη μετάβαση σε ένα νέο αγροτικό μοντέλο, σε αρμονία με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την επίτευξη των κλιματικών στόχων της Ε.Ε. Καμία καθυστέρηση, καμία έκπτωση σε αυτούς τους στόχους δεν πρέπει να γίνει ανεκτή.

 - Κατάργηση όλων των επιδοτήσεων σε καταστροφικές πρακτικές και μονοκαλλιέργειες. Όχι σε επιδοτήσεις που ευνοούν τα μεγάλα λόμπυ αγροτικών επιχειρήσεων και την εντατική παραγωγή, ενώ αφήνουν απέξω τους μικρούς αγρότες. Δίκαιο εισόδημα για όλους, ανάλογα με τη συνεισφορά τους στην παραγωγή ποιοτικής τροφής με στροφή σε οικολογικές πρακτικές.

- Στήριξη και χρηματοδότηση της κλιματικά ουδέτερης, οικολογικής και αναγεννητικής γεωργίας που σέβεται τη φύση και τη βιοποικιλότητα και προστατεύει τους φυσικούς πόρους. Προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και την απώλεια της γονιμότητας αλλά και αποκατάσταση υποβαθμισμένων εδαφών μέσω αναγεννητικών πρακτικών όπως η εδαφοκάλυψη και η αμειψισπορά

- Εξοικονόμηση ενέργειας και χρήση μικρής κλίμακας ΑΠΕ σε όλες τις αγροτικές μονάδες, παραγωγή με βάση κυκλική χρήση των πόρων, αξιοποίηση των γεωργικών αποβλήτων για παραγωγή ενέργειας και κομποστ. Ουσιαστικοί μηχανισμοί υποστήριξης της βιολογικής γεωργίας και επιβράβευση όσων ακολουθούν τις καλές γεωργικές πρακτικές.

- Μείωση της παραγωγής του κρέατος, σεβασμό στα δικαιώματα των ζώων και προώθηση της μεσογειακής και πλήρως φυτικής διατροφής με τοπικά παραγόμενα τρόφιμα. Η βιομηχανική, εντατική κτηνοτροφία συμβάλλει κατά πολύ στην κλιματική κρίση, ενώ συγχρόνως στηρίζεται σε ένα μοντέλο βίας, πόνου και καταπάτησης των δικαιωμάτων των ζώων.

- Χώρο στη φύση και τη βιοποικιλότητα, με στόχο την αποκατάσταση των πληθυσμών άγριας ζωής. Προστασία των επικονιαστών που, εκτός της τεράστιας οικολογικής σημασίας τους, έχουν ζωτικό ρόλο και στην παραγωγή των τροφίμων. Μείωση/κατάργηση των επικίνδυνων φυτοφαρμάκων. Χρηματοδότηση των μελισσοκόμων για την συνεισφορά τους στην πολύτιμη υπηρεσία της επικονίασης. Ζητάμε να μην αποσυρθεί το μέτρο για μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50% έως το 2030. Είναι ένα απαραίτητο μέτρο προς όφελος των αγροτών και της φύσης.

- Λέμε όχι στον αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ τοπικά παραγόμενων τροφίμων και φθηνών εισαγόμενων προϊόντων που παράγονται σε λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, σε απαράδεκτες συνθήκες, με εκμετάλλευση των εργαζομένων, της παιδικής εργασίας και με τεράστια περιβαλλοντική ζημιά, λόγω απουσίας σχετικής νομοθεσίας και ελέγχων. Η εκτεταμένη αποδάσωση και απώλεια τροπικών δασών στην Ινδονησία για την παραγωγή φοινικέλαιου είναι ένα τέτοιο παράδειγμα καταστροφικής παρέμβασης στη φύση που οδηγεί στην ραγδαία επιδείνωση της κλιματικής κρίσης. Είναι μια διαχρονική απαίτηση των Πράσινων να ενσωματώνεται το περιβαλλοντικό (εξωτερικό) κόστος στην τιμή των προϊόντων.

- Διαφάνεια, λογοδοσία, συνεργασία και συμμετοχή. Ένας νέος τρόπος διακυβέρνησης της αγροτικής δραστηριότητας που θα είναι πιο δημοκρατικός, θα ευνοεί τη συμμετοχή του αγρότη, τη συνεργασία και τη λογοδοσία. Τα οικολογικά σχήματα πρέπει να στηριχθούν σε αυτό το μοντέλο και να προχωρήσουν με τη συναίνεση των αγροτών.

Οποιαδήποτε οπισθοδρόμηση, οποιαδήποτε καθυστέρηση στα παραπάνω όχι μόνο θα επιτείνει την ραγδαία κλιματική και οικολογική κρίση αλλά και θα υπονομεύσει την ευημερία και το μέλλον των αγροτών.