Ιδιωτικά Πανεπιστήμια: «Η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει»;

Σήμερα ψηφίζεται το νομοσχέδιο που επιτρέπει την ίδρυση μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα. Η εντονότερη ένσταση εκ μέρους της αντιπολίτευσης είναι ότι παραβιάζεται το άρθρο 16 του Συντάγματος, που προβλέπει την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης αποκλειστικά από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, και απαγορεύει ρητά την παροχή της από Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (όπως προβλέπεται στο νομοσχέδιο). Η πιο σοβαρή νομική υποστήριξη της θέσης της κυβέρνησης προέρχεται από τους νομικούς Βενιζέλο-Σκουρή, οι οποίοι, σε τελευταίο τους άρθρο, ισχυρίζονται κατά βάση ότι το άρθρο 16 αφορά μόνο ελληνικά πανεπιστήμια και όχι αλλοδαπά (σαν οι νόμοι του ελληνικού κράτους να εφαρμόζονται εντός της ελληνικής επικράτειας μόνο σε Έλληνες υπηκόους). Ο ίδιος ο Υπουργός Παιδείας παραδέχεται ότι πρέπει να αναθεωρηθεί το άρθρο 16, αλλά η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει μέχρι τότε.

Προς τι, όμως, η βιασύνη; Τι θα προλάβει να επιλύσει ένα πιθανώς αντισυνταγματικό νομοθέτημα που δεν μπορεί να περιμένει την αναθεώρηση του Συντάγματος; Ας δούμε κατά βάση σε τι αφορά ο νέος νόμος. Ως σήμερα υπάρχει μια αδικία που αφορά τα άτομα που αποφοιτούν από ιδιωτικά κολλέγια, με πτυχίο που απονέμεται από ίδρυμα της αλλοδαπής: ενώ παγκοσμίως αναγνωρίζονται τα ακαδημαϊκά και επαγγελματικά τους δικαιώματα, στην Ελλάδα αναγνωρίζονται μόνο τα επαγγελματικά τους δικαιώματα. Μια επίπτωση είναι ότι οι απόφοιτοι κολλεγίων δεν μπορούν να προχωρήσουν σε μετέπειτα φοίτηση σε μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα των ελληνικών δημοσίων πανεπιστημίων. Το πρόβλημα επιλύεται αν τα κολλέγια αναβαθμιστούν σε πανεπιστήμια, αλλά η λύση προσκρούει στο άρθρο 16. Και εδώ αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια.

Η κυβέρνηση σκέφτηκε να θολώσει τα νερά και να μιλήσει για «μη κρατικά πανεπιστήμια» που θα έρχονταν στη χώρα, ενώ επί της ουσίας σχεδίαζε την αναβάθμιση του ίδιου του παρόντος συστήματος των ιδιωτικών κολλεγίων. Ο όρος «μη κρατικά» πανεπιστήμια, άλλωστε, αναφέρεται ευρύτερα στη δυνατότητα ίδρυσης πανεπιστημίων από δήμους, μη κερδοσκοπικούς φορείς, συλλόγους κ.λπ. Εδώ, όμως, μιλάμε σαφώς για ιδιωτικά πανεπιστήμια. Για να θολώσει ακόμη περισσότερο τα νερά, η κυβέρνηση μίλησε για «μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια», δημιουργώντας ταυτόχρονα μεγάλο πρόβλημα στα υπάρχοντα κολλέγια που στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι κερδοσκοπικά. Εδώ γεννάται το ερώτημα: πώς είναι δυνατόν κάποια από αυτά τα κερδοσκοπικά κολλέγια να κλείσουν τη μία μέρα και την επόμενη μέρα να αναγεννηθούν ως μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια; Ποιος θα είναι ο ρόλος πλέον των σημερινών μετόχων;

Τα προβλήματα για τα κολλέγια δεν σταματούν εκεί. Ο νέος νόμος θέτει κτιριακές και υλικές προϋποθέσεις που δύσκολα μπορούν να ικανοποιήσουν τα μικρότερα κολλέγια. Επίσης, ενώ μέχρι σήμερα οι διαδικασίες απονομής πτυχίων αφορούσαν κυρίως τα ιδρύματα της αλλοδαπής, σημαντική πλέον ρυθμιστική αρμοδιότητα περνάει στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, η οποία, παρεμπιπτόντως, δεν είναι ανεξάρτητη αρχή. Η σύνθεσή της εναπόκειται σε μεγάλο βαθμό στη βούληση της κυβερνώσας πλειοψηφίας. Άρα το κράτος αποκτά ισχυρό έλεγχο στο σύστημα της ιδιωτικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, γεγονός αντιφατικό για μία δήθεν φιλελεύθερη κυβέρνηση.

Με το νέο νόμο, η κυβέρνηση έχει λάβει μια συνειδητή απόφαση να ευνοήσει τα μεγαλύτερα κολλέγια, δίχως αυτό να αποτελεί ακαδημαϊκό κριτήριο. Η ζύμωση με τα κολλέγια της χώρας είναι εμφανής στα προσχέδια του νόμου, καθώς η εξειδίκευση της σχέσης μητρικού ιδρύματος- παραρτήματος «με βάση συμφωνίες πιστοποίησης (validation) ή δικαιόχρησης (franchising)» αντικαταστάθηκε από την ευρύτερη «εκπαιδευτική συμφωνία». Προφανώς στόχευση της αλλαγής αυτού του όρου είναι να μπορέσει να αναβαθμιστεί σε πανεπιστήμιο κάποιο μεγάλο κολλέγιο το οποίο αυτή τη στιγμή δεν έχει συμφωνίες πιστοποίησης ή δικαιόχρησης, αλλά κάποιου άλλου είδους συμφωνία με αλλοδαπό πανεπιστήμιο.

Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση φαίνεται, δυστυχώς, να κάνει πελατειακές διευθετήσεις στον χώρο των κολλεγίων, με αμφιλεγόμενα θετικά αποτελέσματα, καθώς αυτά πρωτίστως αφορούν τη δυνατότητα φοίτησης των αποφοίτων τους σε μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα δημοσίων πανεπιστημίων, που πιθανώς δεν θα τους δέχονται αν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν υποδεέστερη των δημοσίων εκπαίδευση – ή δεν θα τα επιλέγουν οι ίδιοι αν ισχύει το αντίθετο.

Ενώ, λοιπόν, η τρέχουσα νομοθετική πρωτοβουλία λίγα ζητήματα επιλύει και πολλαπλάσια προβλήματα γεννά στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, το μεγαλύτερο πλήγμα που καταφέρνει η κυβέρνηση είναι στο κράτος δικαίου λόγω της νομοθέτησης ενάντια στο γράμμα του Συντάγματος με τη δικαιολογία ότι «Η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει». Γενικότερα, τέτοιου είδους βιασύνες δεν ανταποκρίνονται απαραίτητα σε υπαρκτές ανάγκες, αλλά επί της ουσίας υποκρύπτουν απευθείας αναθέσεις και πελατειακές σχέσεις. Φαίνεται ότι η βιασύνη που προτάσσει η κυβέρνηση δεν αποτελεί εξαίρεση. Αν πραγματικά ήθελε η κυβέρνηση να προβεί σε μία σοβαρή μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση, θα έδινε τη δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων μέσω της αναθεώρησης του Συντάγματος και δεν θα προσπαθούσε απλώς να αναβαθμίσει επιλεκτικά κάποια από τα κολλέγια σε πανεπιστήμια.