Συνέδριο Καθημερινής: Η «μετανιωμένη», η «αμετανόητη» και η εκσυγχρονιστική μεταπολίτευση

Πολύ χρήσιμη αποδείχτηκε τελικά η πρωτοβουλία της «Καθημερινής» να οργανώσει το συνέδριο «Μεταπολίτευση: 50 χρόνια μετά». Οι πολιτικοί - και όχι μόνο - πρωταγωνιστές μισού αιώνα καταιγιστικών εξελίξεων στην Ελλάδα και τον κόσμο είχαν την ευκαιρία να σταθούν μπροστά στον καθρέφτη της ιστορίας αλλά και τον προσωπικό τους καθρέφτη. Κάποιοι εμφανίστηκαν μετανιωμένοι για τη στάση που κράτησαν όταν βρέθηκαν «στα πράγματα» και κάποιοι άλλοι απέδειξαν ότι παραμένουν αμετανόητοι. Η δημοκρατία - κάποια στιγμή θα πρέπει να αρχίσουμε να τιμούμε τις επετείους της δημοκρατίας αντί της ισοπεδωτικής μεταπολίτευσης - προχώρησε με όλους, πληρώνοντας συχνά βαρύτατο οικονομικό, κοινωνικό και θεσμικό κόστος.

Ειδικά μπροστά στα μάτια όσων είχαμε το «ηλικιακό πλεονέκτημα» να βιώσουμε τη μεταπολίτευση, τα 50 αυτά χρόνια ξετυλίχτηκαν μπροστά μας σαν ένα ντοκιμαντέρ που συχνά έπαιρνε τη μορφή ενός πολιτικού θρίλερ. Η ομολογία του Ανδρέα Παπανδρέου το ‘89, όπως τη μετέφερε ο Κώστας Σκανδαλίδης, ότι το μεγάλο λάθος ήταν ότι «δεν κάναμε τίποτα για το κράτος» ανακάλεσε στη μνήμη τα όσα είχαν γίνει εκείνα τα χρόνια για την οικοδόμηση του πελατειακού κράτους. Και ίσως, αν ο Σκανδαλίδης είχε προλάβει να του κάνει την ίδια ερώτηση και μερικά χρόνια αργότερα να του έλεγε ο Ανδρέας ότι δεν είχαν κάνει κάτι και για να αντισταθούν στον «αυριανισμό».

Όπως εντυπωσιακή - εξοργιστική για κάποιους - ήταν η ομολογία του Γιώργου Αλογοσκούφη «Μετανιώνω για τη δήλωσή μου το 2008 ότι η οικονομία είναι θωρακισμένη». Κι ας τους είχε προειδοποιήσει τότε ο Κώστας Σημίτης, με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο από το βήμα της Βουλής, για την καταστροφική πορεία της χώρας προς το ΔΝΤ. Τουλάχιστον ο τότε Υπουργός Οικονομικών βρήκε το κουράγιο, έστω και τώρα, να αναλάβει την ευθύνη για μια πολιτική που οδήγησε στην κρίση και τα μνημόνια, ευθύνη που δεν τόλμησε ποτέ να αναλάβει ο πρωθυπουργός του. Η αλήθεια είναι ότι η διακυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή θα παραμείνει στη μεταπολιτευτική ιστορία ως μια από τις πιο μελανές περιόδους της.

Στους «μετανιωμένους» του συνεδρίου συγκαταλέγεται και ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Έγιναν «λάθος χειρσμοί» τόσο στην υπόθεση της χορήγησης των τηλεοπτικών αδειών - «τα κάναμε χειρότερα» - όσο και στην περίπτωση της παραπομπής πολιτικών στελεχών για το σκάνδαλο Novartis - «παραπέμψαμε πολιτικούς χωρίς βάσιμες ενδείξεις εμπλοκής» . Έτσι απλά, με δυο κουβέντες, ξεμπέρδεψε με τα βοσκοτόπια για τα οποία καταδικάστηκε ομόφωνα ο υπουργός του ή με τα μανταλάκια στα οποία είχε κρεμάσει χωρίς σοβαρές ενδείξεις τους πολιτικούς του αντιπάλους. Δεν παρέλειψε να υπερασπιστεί, για πολλοστή φορά, την «αναγκαστική» συνεργασία του με τον Καμμένο καθώς και το δραματικό για τη χώρα αντιευρωπαϊκό δημοψήφισμα.

Οι «αμετανόητοι» έκαναν και αυτοί αισθητή την παρουσία τους στο συνέδριο. Πρώτος απ’ όλους ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς που ενώ δεν βρήκε το θάρρος να προχωρήσει σε μια στοιχειώδη αυτοκριτική για τα αντιμνημονιακά λάβαρα που πρώτος είχε ανεμίσει στο Ζάππειο, άδραξε την ευκαιρία να υπενθυμίσει τις θέσεις του για την κρίση των Ιμίων και για τη συμφωνία των Πρεσπών - «το Σκοπιανο δεν έχει κλείσει» - και κυρίως να επαναλάβει την αντίθεσή του με κάθε μορφής συναίνεση, εντός ή εκτός της κυβέρνησης, που «μυρίζει διάθεση συνθηκολόγησης στα εθνικά ζητήματα».

Αμετανόητος εμφανίστηκε και ο Γιώργος Παπανδρέου για την απόφασή του να προκηρύξει δημοψήφισμα το 2011 για την παραμονή στην Ευρώπη με το συγκεκριμένο οικονομικό πρόγραμμα που μας είχε επιβληθεί - λες και θα μπορούσε η Ελλάδα να παραμείνει χωρίς μνημόνιο - το οποίο τελικά αποσύρθηκε μετά την κατακραυγή που συνάντησε μέσα στη χώρα αλλά και από το σύνολο της τότε Ευρωπαϊκής ηγεσίας στις Κάννες. Το αποτέλεσμα του μετέπειτα δημοψηφίσματος του Αλέξη Τσίπρα είναι ενδεικτικό για το τι θα συνέβαινε αν ο Γιώργος Παπανδρέου επέμενε το 2011 στο δικό του δημοψήφισμα με απρόβλεπτες εξελίξεις στη συνέχεια.

Αμετανόητος και ο πρώην ΠτΔ Προκόπης Παυλόπουλος ο οποίος μίλησε για τη «δικτατορία των μετρίων» που αντικατέστησε δήθεν στη μεταπολίτευση τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Ούτε μια λέξη για την Αθήνα που κάηκε με την ανοχή του, ως υπουργού των εσωτερικών τότε - και του προσέφερε στη συνέχεια την Προεδρία της χώρας - ή την μονιμοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων συμβασιούχων σε ένα δημόσιο που βρισκόταν στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. «Αν δεν είχα τη δέσμευση του Τσίπρα ότι θα παραμείνουμε στην Ευρώπη θα είχα παραιτηθεί» είπε στη συνέντευξη που παραχώρησε στο συνέδριο. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το ρίσκο της εξόδου που ανέλαβε αποδεχόμενος την προκήρυξη του δημοψηφίσματος ήταν πολύ μεγάλο.

Έντονη υπήρξε στα στα πάνελς και η παρουσία των εκσυγχρονιστών πολιτικών, κυρίως αυτών που έχουν συνδέσει τις θητείες τους, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, με το εκσυγχρονιστικό εγχείρημα του Κώστα Σημίτη, τα επιτεύγματα του οποίου ενταφιάστηκαν ουσιαστικά από την ηγεσία της ΝΔ μετά το 2004. Η διακυβέρνηση Σημίτη αποτέλεσε την πιο φωτεινή περίοδο της μεταπολίτευσης μετά τα πρώτα χρόνια της αποκατάστασης της δημοκρατίας. Ανασύρθηκαν από τη μνήμη τόσο η εμβληματική ασφαλιστική μεταρρύθμιση του Τάσου Γιαννίτση το 2001 που ακυρώθηκε από τη λαϊκιστική λαίλαπα της εποχής με καταστροφικές για τη χώρα συνέπειες όσο και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της Άννας Διαμαντοπούλου το 2011 που ξηλώθηκε διακομματικά από τα κόμματα που την είχαν ψηφίσει συναινετικά.

Το ίδιο σημαντική υπήρξε η συμβολή στις εργασίες του συνεδρίου των πολιτικών που σήκωσαν από διάφορα αξιώματα το βάρος της οικονομικής κρίσης και των συνεπειών των μνημονίων, όπως ο Βαγγέλης Βενιζέλος που πλήρωσε με προσωπικό πολιτικό κόστος την μεγαλύτερη μείωση δημόσιου χρέους στην ευρωπαϊκή ιστορία που πέτυχε το 2011 ως Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και Υπουργός Οικονομικών. Το τσουνάμι του αντιμνημονιακού λαϊκισμού των αγανακτισμένων, για το οποίο κανείς δεν δήλωσε μετανιωμένος, σφράγισε για πολλά χρόνια την μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας.

Ο εν ενεργεία Πρωθυπουργός επιχείρησε κυρίως να δώσει το στίγμα της δικής του διακυβέρνησης αφού η σύνδεση με την προηγούμενη κυβερνητική θητεία του κόμματός του (2004-2009) που άνοιξε το δρόμο προς τα μνημόνια δεν προσφέρεται για εγκωμιαστικές πολιτικές αναφορές. Η δήλωσή του ότι «Τα Τέμπη ήταν η δυσκολότερη μέχρι σήμερα στιγμή της πρωθυπουργικής μου θητείας» την οποία κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει, είναι ίσως ο προάγγελος μιας αυτοκριτικής πρόθεσης που θα εκφραστεί στο μέλλον. Ας ελπίσουμε ότι τότε θα αναγνωρίσει ότι ήταν ένδειξη έλλειψης σεβασμού προς τους πολίτες η υποψηφιότητα του πρώην Υπουργού μεταφορών Κώστα Καραμανλή στις τελευταίες εκλογές καθώς και η εκ προοιμίου απαλλαγή κάποιων από τις πολιτικές τους ευθύνες μέσω της Εξεταστικής επιτροπής της Βουλής. Ο δρόμος για την εξάλειψη των παθογενειών του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας θα είναι ακόμα μακρύς.