Κατάληψη την εποχή του ΤikTok

Μετά από αρκετά χρόνια, τα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται σε αναβρασμό. Είχαμε σχεδόν ξεχάσει τις συνήθεις πρακτικές φοιτητικής διαμαρτυρίας και μόνο κάποιες «δυναμικές» ομάδες έκαναν αραιά και πού την παρουσία τους αισθητή, χωρίς να υπάρξει κάποια γενικευμένα έκρυθμη κατάσταση στον πανεπιστημιακό χώρο. Σήμερα, ένα μέρος –και όχι το σύνολο– των τμημάτων βρίσκεται σε αναταραχή εξαιτίας ενός αόρατου ακόμη νομοσχεδίου που θα επιτρέψει αντισυνταγματικά –σύμφωνα με τους διαμαρτυρόμενους– τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και στην Ελλάδα. Γίνεται πολύ λόγος για το αν πρέπει ή όχι να ανοίξουν ιδιωτικά ή να έρθουν ξένα πανεπιστήμια στην Ελλάδα και άρα για το αν το κομμάτι της πανεπιστημιακής κοινότητας που αντιδρά το κάνει περισσότερο ή λιγότερο δικαιολογημένα. Όμως αν, για λόγους καθαρά υποθετικούς, συμφωνήσουμε για λίγο με το δίκαιο των αιτημάτων αυτών, το ενδιαφέρον ζήτημα είναι ποιες είναι οι πρακτικές της αντίστασης που ακολουθούνται.

Ο βασικός τρόπος διαμαρτυρίας είναι η πατροπαράδοτη επαναστατική μέθοδος της κατάληψης. Η οποία, στις περισσότερες των περιπτώσεων, σημαίνει πολύ απλά το κλείσιμο των κτιριακών εγκαταστάσεων του κάθε τμήματος και την αποτροπή διενέργειας μαθημάτων ή εξετάσεων. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που κατάληψη συνεπάγεται διαμονή μεγάλου τμήματος των διαμαρτυρόμενων στον πανεπιστημιακό χώρο (έστω και με βάρδιες). Στην καλύτερη των περιπτώσεων, η κατάληψη γίνεται σε κάποιον συμβολικό χώρο (συνήθως στις σχολές ή σε τμήματα με μεγαλύτερη επαναστατική παράδοση), με ελάχιστους συμμετέχοντες και τη διενέργεια διαφόρων πάρτι ή προβολών σε εσωτερικούς χώρους ή στα «γρασίδια» (όπως γίνεται στο ΑΠΘ) του κάμπους.

Όταν δεν ερημώνει και δεν μπαίνει απλά λουκέτο, το πανεπιστήμιο μετατρέπεται σε μια αυστηρά κοινοτιστική υπόθεση σε κοκκινόμαυρο φόντο που δεν δύναται, αλλά και δεν προσπαθεί, να εμπλέξει κανέναν από τους υπόλοιπους της πανεπιστημιακής κοινότητας, είτε αδιάφορους είτε αναποφάσιστους

Με τον τρόπο αυτό η κατάληψη στον πανεπιστημιακό χώρο, αυτό που πετυχαίνει είναι να τον αδειάσει από τους υποτιθέμενα ενδιαφερόμενους της διαμαρτυρίας, τους φοιτητές και τους διδάσκοντες. Όταν δεν ερημώνει και δεν μπαίνει απλά λουκέτο, το πανεπιστήμιο μετατρέπεται σε μια αυστηρά κοινοτιστική υπόθεση σε κοκκινόμαυρο φόντο που δεν δύναται, αλλά και δεν προσπαθεί, να εμπλέξει κανέναν από τους υπόλοιπους της πανεπιστημιακής κοινότητας, είτε αδιάφορους είτε αναποφάσιστους. Ο στόχος αυτής της πρακτικής, όπως και της ψαλμώδους συνήθως πορείας που τη συνοδεύει, είναι καθαρά ταυτοτικός. Επιχειρεί απλά και μόνο να αναθερμάνει τις μυθολογημένες μνήμες και πρακτικές ενός αγώνα που έχει οριστικά παρέλθει, ενός αγώνα που γίνεται απλά για τα μάτια του κόσμου, που πάντα θα μένει αδικαίωτος γιατί η δικαίωσή του είναι απλώς η ματαίωσή του.

Η δυνατότητα να λειτουργήσει το σύνολο της εκπαίδευσης εξ αποστάσεως είναι γνωστό στους πάντες μετά την εμπειρία της πανδημίας. Όμως οι διαμαρτυρόμενοι φοιτητές θεωρούν ότι ο καλύτερος τρόπος διαμαρτυρίας είναι να διακόψουν τις διά ζώσης λειτουργίες του πανεπιστημίου, εκείνες που δυνητικά θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ακροατήριο στα όποια αιτήματά τους. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι το πανεπιστήμιο είναι πια παντού, είτε λόγω τεχνολογίας είτε λόγω της μαζικοποίησης που αδιαμαρτύρητα έχει επέλθει.

Είναι πραγματικά κάπως απογοητευτικό αν το καλοσκεφτεί κανείς: μέρος του νεότερου και πιο δυναμικού κομματιού της ελληνικής κοινωνίας, εάν χρειαστεί να εξεγερθεί για κάποιον λόγο δεν φαίνεται να ξέρει πώς να το κάνει. Η γενιά που βρίσκεται όλη μέρα στο διαδίκτυο, ανεβάζει βιντεάκια στο ΤikTok, καταλαβαίνει τον κόσμο σύντομο και κατακερματισμένο (όπως πιθανότατα είναι) δεν βρίσκει άλλον τρόπο να διαμαρτυρηθεί παρά μέσα από τη μοιρολατρική αναβίωση μιας πολιτικότητας της πρώιμης μεταπολίτευσης. Μια γενιά που στη συντριπτική της πλειοψηφία έχει εισαχθεί στο πανεπιστήμιο, είτε μέσω της ιδιωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είτε της φροντιστηριακής, ξαφνικά ανακαλύπτει ότι υπάρχει κίνδυνος (!) να επιτραπεί και η μη δωρεάν τριτοβάθμια εκπαίδευση (η οποία προφανώς και έχει ήδη μπει σε λειτουργία τόσο μέσω των ιδιωτικών κολεγίων όσο και μέσω του ΕΑΠ, αλλά και τα μεταπτυχιακά προγράμματα του δημόσιου πανεπιστημίου).

Είναι κατανοητό ότι όταν νιώθεις ότι βάλλεται το μέλλον σου, πραγματικά ή φαντασιακά, θα αντιδράσεις. Η επαγγελματική ανασφάλεια των περισσότερων φοιτητών είναι δεδομένη και απολύτως δικαιολογημένη. Και ενώ ήδη τα ελληνικά πανεπιστήμια, εκτός από πολύ λίγες περιπτώσεις σχολών, είναι θερμοκήπια αυτής της ανασφάλειας, δεν προκύπτει κανένα ιδιαίτερο πρόβλημα, στον βαθμό που υπάρχει το αποκλειστικό δικαίωμα σε αυτήν – που δεν υπάρχουν δηλαδή ανταγωνιστές από την ιδιωτική πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

Αναρωτιέται κανείς πόσο πολύ μπορεί να τυφλώνει κάποιους το ιδεολογικό πέπλο. Πόσο πολύ μπορεί η υπεράσπιση μιας μαυσωλιακής πολιτικής ταυτότητας να οδηγεί σε πρακτικές «πολιτικής επικοινωνίας» του περασμένου αιώνα. Πόσο μπορεί να μετατίθενται στο μέλλον όλα εκείνα για τα οποία όχι μόνο οι φοιτητές αλλά ολόκληρη η πανεπιστημιακή κοινότητα θα έπρεπε να συζητά, ακόμη και να διαμαρτύρεται όπου χρειάζεται. Ο αριθμός των τμημάτων, ο αριθμός των φοιτητών στα τμήματα, το περιεχόμενο των μαθημάτων και των ίδιων των σχολών, οι τρόποι αξιολόγησης όλων από όλους.

Οι φοιτητές που αγωνιούν να τελειώσουν το πτυχίο τους θα μείνουν χωρίς πολιτική φωνή, είτε γιατί δεν μπορούν να την εκφράσουν συλλογικά είτε γιατί θα κουκουλωθούν από αυτούς που έχουν κάνει επάγγελμά τους απλά να ακούγονται

Για άλλη μια φορά τα σημαντικά προβλήματα του δημόσιου πανεπιστήμιου ψάχνουν ένα αόρατο εξωτερικό εχθρό για να αποδοθούν. Για άλλη μια φορά, οι πολλές μικρές κατακτήσεις που γίνονται καθημερινά σε ένα δύσκολο περιβάλλον από την πανεπιστημιακή κοινότητα, θα μπουν κάτω από χαλί ανούσιων συνθημάτων και θα εξαφανιστούν μπροστά σε σκηνές βίας. Οι φοιτητές που αγωνιούν να τελειώσουν το πτυχίο τους, αυτοί που βλέπουν το πανεπιστήμιο περισσότερο ως σταθμό παρά ως τερματισμό του ταξιδιού της ζωής τους, θα μείνουν χωρίς πολιτική φωνή, είτε γιατί δεν μπορούν να την εκφράσουν συλλογικά είτε γιατί θα κουκουλωθούν από αυτούς που έχουν κάνει επάγγελμά τους απλά να ακούγονται.

Είναι ευθύνη της κυβέρνησης και του υπουργού Παιδείας να ανοίξει η μεγάλη συζήτηση, όχι για την αυτονόητη εξέλιξη να διευρυνθεί και η εγχώρια «αγορά» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά η άλλη, η δύσκολη. Αυτή που θα θέσει σε ένα ουσιαστικό πλαίσιο διαλόγου τι πανεπιστήμια θέλουμε, έτσι ώστε η πλειονότητα των φοιτητών να μην παίρνει «χαρτιά» που θεωρεί χωρίς επαγγελματικό ή γνωστικό αντίκρισμα.