Προτάσεις για την Ανανεωτική Αριστερά

H Ιστορία δεν είναι μια σειρά από γεγονότα, αλλά μια σειρά από παραδοχές - Richard Barraclough

Η ανανεωτική αριστερά για να είναι «ανανεωτική» και «αριστερά» χρειάζεται πλήρη απόρριψη ‒και όχι αναδιάθρωση‒ των παραδοσιακών αριστερών προτύπων. Αυτά τα πρότυπα – η «μαύρη» θέαση του κόσμου, η εξύμνηση της βίας, η μεγάλυνση των αξιών του ηρωισμού και του ασκητισμού, ο πουριτανισμός, η μονολιθικότητα, ο αφανισμός της ατομικότητας‒δημιούργησαν έναν σημαίνοντα αλλά βαθιά συντηρητικό πολιτικό χώρο που παρέσυρε την Ελλάδα σε περιπέτειες τρόμου και αθλιότητας. Η ανανεωτική αριστερά πρέπει να αποσυνδεθεί από αυτή την παράδοση· αν δεν συμβεί αυτό δεν έχει λόγο ύπαρξης: παλαιοαριστερά κόμματα υπάρχουν, δεν χρειάζονται άλλα· εξάλλου, η πλειοψηφία των πολιτών που θεωρούν τις αξίες τους «αριστερές» επηρεάζονται από αυτά τα κόμματα ακόμη κι όταν δεν τα ψηφίζουν· ακόμα κι αν τους ασκούν κριτική. Η παλαιοαριστερή νοοτροπία είναι ευρύτερη και βαθύτερη από την κοινοβουλευτική της ισχύ.

Η ανανεωτική αριστερά έχει λόγο ύπαρξης αν ξαναφέρει στην πολιτική τις βασικές επαναστατικές αρχές: την ιδέα για μια κοινωνία αλληλεγγύης απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση των ανθρώπων (του εργατικού δυναμικού, των γυναικών, των παιδιών) και  του περιβάλλοντος, από τις θρησκευτικές δεισιδαιμονίες, από τον πόλεμο και από την προετοιμασία του. Υπό αυτή την έννοια, χρειάζεται επανατοποθέτησή της μέχρι τον ίδιο της τον πυρήνα· αναθεώρηση ολόκληρης της κοσμοθεωρίας που έχει διαστραφεί θλιβερά στο πέρασμα του χρόνου. Για να γίνει αυτό, προϋποτίθεται το συμπέρασμα ότι η αριστερά έχει αποτύχει και εξευτελιστεί (πόσο άδικο έχουν οι κομμουνιστές σαν τον Alain Badiou που επιμένουν στη «διαλεκτική» φύση της αποτυχίας…)· ότι την έχει αντικαταστήσει ο πολιτικός φονταμενταλισμός, μια μορφή θρησκευτικού φανατισμού· ότι η άκρα αριστερά και η άκρα δεξιά ταυτίζονται χωρίς να το παραδέχονται σ’ έναν ενιαίο εθνικιστικό, αντιδυτικό και λαϊκιστικό λόγο· σ’ έναν λόγο μιζέριας και μίσους.

Μεταξύ των ζητημάτων που πρέπει να επανεξετάσει η ανανεωτική αριστερά είναι η ελληνική ιστορία και η ιστορία των κοινωνικών κινημάτων· μια ιστορία που περιμένει να γραφεί με επιστημονικό τρόπο ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη και να εξαχθούν μαθήματα. Τόσο η εκδοχή της «επίσημης» παραδοσιακής αριστεράς, όσο και της δεξιάς, είναι ψευδεπίγραφες και επιβαρύνουν τον ελληνικό πληθυσμό με ψέματα και απάτες. Το χρονικό του σταλινισμού, η εξιδανίκευση της ρωσικής επανάστασης, η αυθαίρετη εξισορρόπηση σταλινισμού-μακαρθισμού (δυο φαινόμενα χωρίς καμιά ποσοτική ή ποιοτική αναλογία), η μυθοποίηση του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας και του εμφυλίου πολέμου ανήκουν στο παλαιοαριστερό παρελθόν που δημιούργησε αυτό το σκοταδιστικό παρόν.

Στο πλαίσιο της ιστορίας τίθεται το περιέργως ανοικτό πρόβλημα της αρχαίας Ελλάδας, την οποία, με τη συνηθισμένη τους δύσνοια, οι περισσότεροι «αριστεροί» παραβλέπουν ή αγνοούν. Παρότι κάθε έθνος αποτελεί τεχνητή οντότητα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υπάρχει· ο χωρισμός σε έθνη δεν ανατρέπεται εύκολα· είναι αργά· η ιστορία έχει προχωρήσει: έτσι, η ιστορία του κάθε έθνους, ειδικά όταν πρόκειται για κάτι τόσο θαυμαστό, θα έπρεπε να μελετάται, να ερευνάται και να χρησιμοποιείται για την ερμηνεία και τη βελτίωση του παρόντος. Έτσι, η ανανεωτική αριστερά πρέπει να αποκαταστήσει τον σεβασμό και τη γνώση για ό,τι ωραίο έχει συμβεί μέσα και γύρω από την ελληνική γλώσσα και γεωγραφία: η περιφρόνηση, η υποτίμηση ή η άγνοια είναι βαρβαρικό χαρακτηριστικό και δεν δικαιολογείται ούτε με την τετριμμένη απόρριψη της «συντηρητικής» παιδείας, ούτε με την απόδοση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στον πολιτικό λόγο και την κληρονομιά της εθνικιστικής δεξιάς.

Παραλλήλως, η αριστερά πρέπει να αποβάλει τον πατριωτισμό της που συνιστά στοιχείο χυδαίου λαϊκισμού και δημαγωγίας. Η ανανεωτική αριστερά θα χρειαστεί να ανακαλύψει ξανά τον διεθνισμό που έμεινε στα χαρτιά· και, ανακαλύπτοντας τον διεθνισμό (αν και όχι με την ηττοπάθεια του «εμείς της γης οι κολασμένοι»), θα χρειαστεί να υπερβεί τον άνευ όρων και άνευ ορίων αντιαμερικανισμό και αντιδυτισμό που χαρακτηρίζει τον όχλο. Υπάρχουν μέθοδοι και δεδομένα ώστε να εκτιμήσει κανείς με σχετική ακρίβεια τον ρόλο των παγκόσμιων ηγεσιών και φαινομένων στην πολιτική: η δαιμονοποίηση –όπως συνηθίζουμε να λέμε‒ άλλων λαών, ομάδων και φυλών ανήκει, δυστυχώς για όλους μας, στην ψυχολογία και στο λεξιλόγιο της άκρας δεξιάς.  Μέσα από αυτό το πρίσμα η αριστερά πρέπει να επανατοποθετηθεί «στρατηγικά», επιλέγοντας νέες συνεργασίες, συνεργασίες που ίσως σοκάρουν την εύθικτη και προκαταληπτική παραδοσιακή αριστερά: ωστόσο, ό,τι μπορεί να χρησιμεύσει σε επαναστατικές μεταρρυθμίσεις, πρέπει να χρησιμεύσει.

Ομοίως, η αριστερά πρέπει να επανεκτιμήσει τον αντιεβραϊσμό που, παρότι εμφανίζεται σαν αντίθεση στην πολιτική του Ισραήλ (δικαίως) οφείλεται, συχνότατα, σε αντισημιτισμό και άκρατο φιλοαραβισμό (Όμοιος ομοίω αεί πελάζει). Στην πραγματικότητα, οι διεθνείς σχέσεις είναι πολύ πιο σύνθετες απ’ ό,τι στην ταινία δράσης που έχουν οι πολίτες στο μυαλό τους: «Καλοί»/«Κακοί», Ισχυροί/Αδύναμοι, Άνδρες/Γυναίκες, Ισραηλινοί/Παλαιστίνιοι κτλ. Υπό αυτή την έννοια, είναι απαραίτητη η αποτίμηση της παγκοσμιοποίησης με καινούργιες αποχρώσεις Καλού-Κακού: ο αριστερός λόγος που παρουσιάζει όλα τα καινούργια πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά φαινόμενα σαν συστατικά μιας διαρκούς επιδείνωσης είναι απλώς πρωτόγονος και επιπλέον ψευδής. Η παγκοσμιοποίηση, εκτός από τα μειονεκτήματα και τους κινδύνους (οι οποίοι πρέπει να αντιμετωπιστούν από τα κοινωνικά κινήματα), διαθέτει μια σειρά από πλεονεκτήματα τα οποία η παραδοσιακή αριστερά δεν φαίνεται να κατανοεί (ο συνήθης αρνητισμός...) με αποτέλεσμα να την αμαυρώνει συστηματικά. Και για να επιστρέψω στον Τζέφρι Μπάρακλο, «όποιος θέλει να κατανοήσει την ιστορία, θα χρειαστεί να κάνει πολλή δουλειά μοναχός του. Θα χρειαστεί να μελετήσει, να σκεφτεί, να ξανασκεφτεί, να αναθεωρήσει και να ξαναμελετήσει». Αυτό πρέπει να κάνει η ανανεωτική αριστερά: να μελετήσει, να σκεφτεί, να αναθεωρήσει, να ξαναμελετήσει.    

Φωτό: Euro RSCG Prague