Πολιτικη & Οικονομια

Οι 2 βασικές απαγορεύσεις, απαραίτητες για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής

Δύο μείζονες νόμοι που αποτελούν τη βάση της συγκρότησης ενός υγιούς κοινωνικού υποκειμένου

Ανδρέας Βασιλιάς
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Οι δολοφονίες στη χώρα μας και οι βασικές απαγορεύσεις για τη διατήρηση της οικογενειακής και κατά προέκταση της κοινωνικής συνοχής

Ο φόνος του άλλου, του συνανθρώπου, ο οποίος συντελείται στη βάση μιας συγκεκριμένης ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης, αναφορικά με τον θύτη, δεν αφορά στο οργανωμένο έγκλημα. Αποτελεί μια ξεχωριστή κατηγορία ανθρωποκτονιών με ποικίλες αιτίες οι οποίες παραπέμπουν σε ιδιαίτερα ψυχικά περιεχόμενα, τα οποία δεν συνδυάζονται οπωσδήποτε με πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Ένας φόνος τέτοιου τύπου μπορεί να προκληθεί, είτε από έντονο μίσος και φθόνο, είτε από μια ανεξέλεγκτη παρόρμηση οργής και θυμού, είτε από έντονα συναισθήματα αλαζονείας και μεγαλομανίας και ταυτόχρονης υποτίμησης του άλλου. Επίσης μια ξεχωριστή περίπτωση είναι οι φόνοι που διαπράττονται στη βάση της ερωτικής αντιζηλίας, οι οποίοι αφορούν κυρίως δολοφονίες γυναικών από τους άνδρες συντρόφους τους, χωρίς να αποκλείονται οι πρώτες. 

Το τελευταίο διάστημα είναι γεγονός ότι φαίνεται να υπάρχει μια αύξηση στις παραπάνω αναφερόμενες περιπτώσεις δολοφονιών στη χώρα μας, κυρίως, μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Με βάση στατιστικά στοιχεία του ΕΚΚΕ το 2020 διαπράχθηκαν 20 πατροκτονίες, 17 αδελφοκτονίες και 3 μητροκτονίες. Επίσης το 2023 έκλεισε, αν δεν κάνω λάθος, με 2 πατροκτονίες, μια αδελφοκτονία και μια μητροκτονία. Βέβαια αυτό το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι ούτε κάτι το σπάνιο, ούτε κάτι το αναπάντεχο, αφού η οικογένεια καθαυτή εμπεριέχει όλα εκείνα τα ίδια στοιχεία, (αγάπη, κατανόηση, στήριξη) τα οποία στη θετική τους διάσταση την κάνουν να λειτουργεί σχετικά ομαλά και στην αρνητική τους να δυσλειτουργεί. Βέβαια είναι ριζικά διαφορετικός ο πραγματοποιημένος ενδοοικογενειακός φόνος, από το συμβολικό φόνο, π.χ. άσκηση ψυχολογικής βίας.

Στο ερώτημα κατά πόσον επηρεάζουν οι εξωτερικές συνθήκες, π.χ. έναν γιο να σκοτώσει τον πατέρα του, σε γενικό επίπεδο η απάντηση είναι ότι επηρεάζουν εκείνες τις προσωπικότητες οι οποίες έχουν τη συγκεκριμένη ψυχική δομή η οποία μπορεί να οδηγήσει αυτά τα άτομα στη συγκεκριμένη πράξη, αλλά κι αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο στο οποίο συνυπάρχουν και αλληλοεπιδρούν διάφοροι παράγοντες και όπου κεντρικό ρόλο παίζει η σεξουαλικότητα σε πρώιμο και μεταγενέστερο επίπεδο με κεντρικό σταθμό την ομαλή επίλυση του οιδιπόδειου συμπλέγματος. Αυτό το τελευταίο αφορά εξ ίσου στους γονείς, στο κατά πόσο δηλαδή οι ίδιοι έχουν ενσωματώσει μέσα τους βασικές αρχές της διυποκειμενικότητας ούτως ώστε να είναι σε θέση να αναθρέψουν παιδιά με βάση συγκεκριμένες αρχές διαπαιδαγώγησης, και φυσικά στα παιδιά ως κατιόντες, αλλά και ως ξεχωριστά υποκείμενα.

Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική άποψη, δύο είναι οι βασικές απαγορεύσεις απαραίτητες για τη διατήρηση της οικογενειακής και κατά προέκταση της κοινωνικής συνοχής: ο φραγμός της αιμομιξίας και η απαγόρευση του φόνου του πατέρα. Αυτοί οι δύο μείζονες νόμοι αποτελούν τη βάση της συγκρότησης ενός υγιούς κοινωνικού υποκειμένου και είναι απαραίτητο να μπαίνουν εξ αρχής ήδη από τη βρεφική ηλικία. Έτσι ένας ενήλικας ο οποίος έχει εφοδιαστεί μ’ αυτές τις βάσεις θα είναι δυνητικά ένας πολίτης ο οποίος θα έχει ενσωματώσει μέσα του τον σεβασμό στους θεσμούς της πολιτείας, την οριοθέτηση και την αποδοχή της αυτονομίας του άλλου. Όλα αυτά δεν μπορούν να συμβούν παρά μόνο στη βάση της αναγνώρισης από τον ίδιο των ενστίκτων επιθετικότητας και καταστροφής που έχει μέσα του βασικά σε ασυνείδητη μορφή. Βέβαια, είναι προφανές ότι η συγκεκριμένη διαδικασία είναι εξ ορισμού αδύνατον να ολοκληρωθεί αφού ο άνθρωπος ως ψυχισμός είναι πολυδιάστατος και ταυτόχρονα ελλειμματικός.

Κλείνοντας, ίσως χρειάζεται να επισημανθεί το γεγονός ότι εδώ και αρκετά χρόνια η ελληνική κοινωνία μέσα σ’ ένα διαρκώς διαμορφούμενο πολυποίκιλα παγκόσμιο περιβάλλον έχει διατρέξει μια διαδρομή με συνταρακτικές αλλαγές τις οποίες πιθανώς δεν μπορεί να αφομοιώσει και οι οποίες προφανώς επηρεάζουν καταλυτικά τον οικογενειακό ιστό με αποτέλεσμα πολλοί γονείς να μην είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν θετικά στο γονεϊκό τους ρόλο. Η διαρκώς διογκούμενη νεανική παραβατικότητα είναι μια έκφραση αυτής της δυστοκίας.

Από την άλλη όλα αυτά τα ζητήματα είναι ψυχικά πρωτογενή. Υπήρχαν πάντα και μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και θα εξακολουθούν να υπάρχουν όσο υπάρχουν άνθρωποι. Τόσο η ελληνική μυθολογία όσο και η Παλαιά Διαθήκη, βρίθουν απ’ αυτά. Ήδη διανύουμε εποχές οι οποίες πολιτισμικά και κοινωνικά είναι ασύγκριτα καλύτερες από εκείνες 50 χρόνια πριν. Προφανώς και χρειάζονται και άλλα μέτρα πρόληψης αλλά, ας σκεφτούμε ότι πριν 50 χρόνια η λέξη πρόληψη ανήκε αποκλειστικά στο λεξιλόγιο των ειδικών. Και βέβαια η πρόληψη δεν είναι πανάκεια γιατί και οι άνθρωποι δεν είναι εικονική πραγματικότητα, ούτε λειτουργού μόνο ορθολογικά, όπως συμβαίνει καθημερινά στη ζωή.