Τι περιμένει η Παιδεία από το 2024;

Στην ατζέντα του Υπουργείου Παιδείας υπάρχουν σήμερα δύο μεγάλα project που φιλοδοξούν να αποτελέσουν τις εμβληματικές μεταρρυθμίσεις στα εκπαιδευτικά μας πράγματα. Το πρώτο είναι η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων το οποίο ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη και το δεύτερο, το περίφημο Εθνικό Απολυτήριο (ΕΑ) το οποίο ίσως λειτουργήσει και ως διαβατήριο εισόδου στην ανώτατη εκπαίδευση. Και τα δύο θα προκαλέσουν ρήγματα στην υπάρχουσα κατάσταση και τα δύο θα κάνουν πολλούς φίλους και λιγότερους εχθρούς. Οτιδήποτε στη χώρα αυτή αλλάζει τον εκπαιδευτικό χάρτη προς το ορθολογικότερο προκαλεί συζητήσεις και συγκρούσεις. Για κάποιον κόσμο η διατήρηση του υπάρχοντος της ελληνικής εκπαίδευσης θα ήταν η καλύτερη μεταρρύθμιση. Το οξύμωρο είναι ότι ο κόσμος αυτός χαρακτηρίζεται ως προοδευτικός.

Η λειτουργία των Ιδιωτικών ΑΕΙ στην Ελλάδα αποτελεί αλλαγή υποδείγματος. Ένας αλλόκοτος αναχρονισμός φθάνει επιτέλους στο τέλος του έστω διά της πλαγίας, νομικής οδού, έστω μέσω της ίδρυσης παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων. Το ερώτημα είναι αν θα συμβάλει στη βελτίωση της ανώτατης εκπαίδευσης. Η απάντηση δεν είναι απλή. Καθότι δεν περιμένουμε μεγάλα ξένα πανεπιστήμια να έρθουν άμεσα στην Ελλάδα μιας και η αγορά είναι μικρή. Στην καλύτερη περίπτωση θα έρθουν τα κυπριακά, που προφανώς είναι και κερδοσκοπικά, καθώς και κάποια μικρά που είναι ήδη συνδεδεμένα με αναγνωρισμένα κολλέγια που λειτουργούν στην χώρα μας. Φυσικά και δεν θα γίνει κανένας σεισμός, δεν θα έρθει το Harvard στην Ελλάδα. Θα προσελκύσουμε όμως περισσότερους ξένους φοιτητές από τα Βαλκάνια, την εγγύς Ανατολή, την Αφρική και αυτό θα έχει οικονομικό κέρδος.

Προφανώς και στα ιδιωτικά θα βρουν δεύτερη περιστασιακή απασχόληση κάποιοι καθηγητές των κρατικών πανεπιστημίων και μόνιμη όσοι αφυπηρετούν από αυτά. Το αν θα προσελκύσουν και Έλληνες καθηγητές του εξωτερικού και μάλιστα φίρμες, μένει να αποδειχθεί. Θα αδειάσει η Κύπρος από τους σχεδόν 20.000 Έλληνες φοιτητές που ήδη βρίσκονται εκεί, αλλά και κάποιες βαλκανικές χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία κλπ. Αλλά είναι αμφίβολο αν κάποιοι που μπορούν να σπουδάσουν σε μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές ή αμερικάνικες μητροπόλεις, θα προτιμήσουν να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στην Ελλάδα, εγκαταλείποντας σπουδαία πανεπιστήμια και κυρίως μεγάλες και ακμάζουσες αγορές εργασίας. Τέλος, είναι πιθανόν να προτιμηθούν από κάποιους που εισάγονται σε επαρχιακά ελληνικά πανεπιστήμια και μάλιστα σε σχολές που δεν ήταν στις πρώτες επιλογές τους, μιας και το κόστος διαβίωσης μπορεί να ισοφαρίσει τα δίδακτρα. 

Με δυο λόγια, το όλο project είναι θετικό και προς τη σωστή κατεύθυνση. Και μόνο συγχαρητήρια έχουμε να δώσουμε τόσο στον υπουργό Κυριάκο Πιερρακάκη όσο και στην κυβέρνηση που όχι μόνο τόλμησαν αλλά βρήκαν και τον τρόπο. Το κυριότερο, ανοίγει μια ακόμα πόρτα στην ανάπτυξη. Και είναι στο χέρι τόσο των επενδυτών όσο και των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους, να αποδειχθεί αξιόπιστη, άρα και βιώσιμη. Κανείς δεν θέλει να πετάξει τα λεφτά και το χρόνο του σε χαρτιά αμφιβόλου αξίας. Αν οι πρώτες απόπειρες έχουν θετικό πρόσημο, ο πολλαπλασιασμός και η μεγέθυνση θα είναι μονόδρομος. Και φυσικά οι όποιες αντιδράσεις από την αντιπολίτευση ή το πανεπιστημιακό κατεστημένο θα λειτουργήσουν υπέρ του νέου θεσμού. Η αναβάθμιση των κρατικών πανεπιστημίων είναι μια άλλη ανεξάρτητη υπόθεση. Και φυσικά περνάει από την εφαρμογή του (ν+2) για το χρόνο φοίτησης, την υποχρεωτική παρακολούθηση και τα προ απαιτούμενα μαθήματα κάθε έτους στη μεγάλη πορεία προς το πτυχίο. Χωρίς αυτά όλα τα άλλα είναι, «να είχαμε να λέγαμε».

Για το άλλο μεγάλο project του Εθνικού Απολυτήριου η συζήτηση μόλις τώρα ξεκίνησε. Και αρθρώνεται πάνω στην ανάγκη ενός αξιόπιστου τίτλου για τη Μέση Εκπαίδευση που θα αποτελεί και εργαλείο πρόσβασης στην Ανώτατη, τόσο την κρατική όσο και την ιδιωτική. Το ΕΑ θα πιστοποιεί με αδιάβλητο τρόπο τον βαθμό των εγκύκλιων γνώσεων του κάθε απόφοιτου στα μαθήματα των δύο τελευταίων τάξεων του Λυκείου και μπορεί να παράγεται από τις γραπτές εξετάσεις σε κάποια μαθήματα Γενικής Παιδείας της Β´ και κάποια Προσανατολισμού της Γ´. Και φυσικά θα αποτελεί το διαβατήριο είτε για την αγορά εργασίας, είτε για τη συνέχιση των σπουδών της νεολαίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το διαφορετικό είναι, ότι δεν θα το παίρνουν όλοι. Και αυτό αποτελεί «επανάσταση». Διότι αυτομάτως το καθιστά αξιόπιστο.

Οι βαθμοί των επιμέρους μαθημάτων θα παράγονται με αποκλειστικά γραπτές εξετάσεις σε θέματα μόνο από την Τράπεζα Θεμάτων με εξωτερική επιτήρηση και διόρθωση. Κάποιοι εξ αυτών ή και όλοι θα διαμορφώνουν και το βαθμό πρόσβασης στις κρατικές ανώτατες σχολές ανάλογα με την ειδικότητα. Ενδεχομένως ο γενικός βαθμός να λαμβάνεται υπόψη ως ένας πρόσθετος βαθμός από τα κρατικά ή ως ένα από τα κριτήρια που θα θέτουν τα ιδιωτικά. Η ουσία είναι ότι θα είναι αξιόπιστος και ως εκ τούτου εργαλείο επιλογής. Με δεδομένη τη σημερινή κατάσταση των μαθητών κάποιοι δεν θα πιάνουν τη βάση του 10 και θα χρειάζεται να επαναλάβουν τις εξετάσεις σε κάποια επόμενη εξεταστική για να το αποκτήσουν. Και αυτό θα δώσει νέα ώθηση στο Λύκειο. Διότι θα πρέπει να προσπαθήσεις σοβαρά για να το τελειώσεις εγκαίρως και με επιτυχία.

Ωστόσο, ποτέ και κανένα εξεταστικό σύστημα δεν έδωσε από μόνο του νόημα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Χρειαζόμαστε εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών, των εποπτικών μέσων , των εργαστηρίων και των μεθόδων διδασκαλίας. Εξειδικευμένη εκπαίδευση, ουσιαστική αξιολόγηση και καλύτερους μισθούς για τους εκπαιδευτικούς και αναβάθμιση της διοίκησης των σχολικών μονάδων. Και φυσικά ένα νέο πνεύμα στην πειθαρχία και την οργάνωση της σχολικής ζωής. Όλα αυτά απαιτούν γενναίες πολιτικές αποφάσεις που θα έχουν αναπόφευκτα πολιτικό κόστος που κάποιοι πρέπει να αναλάβουν αν θέλουμε να προσαρμοστούμε στο ευρωπαϊκό κεκτημένο. 

Οι μαθητές και οι μαθήτριες που θα τελειώνουν το Λύκειο θα πρέπει να βγαίνουν στην αγορά εργασίας με εφόδια που φυσικά δεν πρέπει να περιορίζονται στις γνώσεις των κλασσικών αντικειμένων. Θα πρέπει να διαμορφώνουν ένα προφίλ σύγχρονου πολίτη με βασικές γνώσεις κοινωνιολογίας, νομικών, οδικής συμπεριφοράς, πολιτικής και οικονομίας. Αλλά και γνώσεις ατομικής υγιεινής, προληπτικής ιατρικής, διατροφής και εν γένει υγιούς διαβίωσης ώστε να μπορούν να προφυλάσσουν τον εαυτό τους και τους οικείους τους. Να ζουν, κατά το δυνατόν, καλά. Χωρίς αυτά το σχολείο δεν μπορεί να εκπληρώσει τον ύψιστο κοινωνικό του ρόλο.

Ας ελπίσουμε ότι το 2024 θα αποτελέσει μια χρονιά επανάστασης για τα εκπαιδευτικά μας πράγματα. Οι μεταρρυθμίσεις που προηγήθηκαν την περίοδο 2019 - 2023 με τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, την αξιολόγηση σχολικών μονάδων και νέων εκπαιδευτικών, την εφαρμογή της Τράπεζας Θεμάτων, τον διπλασιασμό των Πρότυπων – Πειραματικών σχολείων, τα νέα προγράμματα σπουδών, την θεσμοθέτηση του πολλαπλού βιβλίου και την εφαρμογή της ΕΒΕ ήταν μια πολύ σημαντική αρχή. Εύχομαι το Εθνικό Απολυτήριο και οι αλλαγές στον τρόπο επιλογής των νέων φοιτητών να ολοκληρώσουν επιτυχώς την προσπάθεια για μια σύγχρονη, ορθολογική και κυρίως ουσιαστική Μέση Εκπαίδευση. Είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί με κάθε θυσία. Αν θέλουμε να μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία. Καλή χρονιά σε μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικούς. Υγεία και υψηλό αίσθημα αποστολής.