Ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΝΔ και η Ανάπλαση

Με μια απλή τροπολογία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, η μέχρι σήμερα ανώνυμη «εταιρεία του Δήμου» της Αθήνας με την ονομασία ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΑΕ αλλάζει επωνυμία και διοικητικό συμβούλιο, καταργώντας στην ουσία τη συμμετοχή του Δήμου και απαλλάσσοντας τον δήμαρχο από τα καθήκοντά του ως προέδρου. Σύσσωμη η αντιπολίτευση και ο νεοεκλεγείς δήμαρχος Χάρης Δούκας καταδίκασαν το «πραξικόπημα» που συνετελέσθη εντός Βουλής, και μάλιστα λίγες μέρες προτού αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του ο νέος δήμαρχος. Οι περισσότερες ανακοινώσεις της αντιπολίτευσης χαρακτηρίζουν την ενέργεια ως σκάνδαλο· πράγματι, ενέχει τέτοια χαρακτηριστικά: όταν η νεοεκλεγείσα δημοτική αρχή άφησε να εννοηθεί ότι θα κάνει (ως άλλωστε οφείλει εκ του ρόλου της) έλεγχο στα πεπραγμένα της εταιρείας, κυρίως δηλαδή στα οικονομικά, στις αναθέσεις, στον «Περίπατο», στις νέες πλατείες του μετρό, η κυβερνητική αντίδραση ήταν να «προστατεύσει» την εταιρεία από τυχόν κακοτοπιές, αφαιρώντας ουσιαστικά από τον (νέο) δήμαρχο αυτό το δικαίωμα.

Δεν είναι βέβαια ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που γινόμαστε μάρτυρες τέτοιων σκανδάλων. Εκεί δηλαδή που πάμε να πιστέψουμε πως ενισχύεται η δημοκρατία και αναβαθμίζεται ο κοινοβουλευτισμός, εκεί που πάμε να ξεχάσουμε την αυταρχική Δεξιά και την επάρατη Αριστερά, ξαναγυρίζουμε σε μια από τα ίδια. Σε ό,τι αφορά τη Δεξιά, χρειάζεται να πούμε πως είναι αυτή που άλλαξε τον ιδρυτικό νόμο της «ΑΝΑΠΛΑΣΗ» προκειμένου να τοποθετείται de jure ο εκάστοτε δήμαρχος ως πρόεδρος. Εν προκειμένω, το ενδιαφέρον της νέας τότε κυβέρνησης Μητσοτάκη ήταν να χρίσει πρόεδρο τον Κώστα Μπακογιάννη, και όταν είδε πως αυτός απώλεσε απροσδόκητα τη δημαρχία, ξαναλλάζει τον νόμο, χωρίς το δήμαρχο πλέον, και μάλιστα «νύχτα» όπως λένε όταν τέτοια θέματα περνάνε στις «άλλες διατάξεις». Αυτό δεν θυμίζει εκσυγχρονισμό αλλά καθεστωτισμό όπως εύστοχα ειπώθηκε. Και όταν πάει να ξεκινήσει μια συζήτηση για την αυτοτέλεια της αυτοδιοίκησης, κάποιος κλοτσάει τον κουβά και χύνει το γάλα. Δεν ξέρω αν ευθύνονται γι’ αυτό τα παλαιοκομματικά βαρίδια ή τον όλο το κόμμα της ΝΔ το οποίο άλλοτε ηχηρά και άλλοτε υπογείως διολισθαίνει προς τον μονοθεϊσμό και τον μανιχαϊσμό της μόνης ορθής και πατροπαράδοτης αλήθειας: l’Etat c’est nous.

Ομοίως, σύσσωμη η Αριστερά δηλώνει αγανακτισμένη. Οφείλουμε όμως για να λάμψει η αλήθεια να πούμε ότι ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ που συνέταξε και ψήφισε τον νόμο 4539 το 2018 (τον υπογράφει το μισό υπουργικό συμβούλιο) για την ίδρυση της «ΑΝΑΠΛΑΣΗ» και την παρέδωσε εξ ολοκλήρου στο Δημόσιο, ορίζοντας μάλιστα κατά τα μέτρα του και τη σύνθεση του ΔΣ όπου μεταξύ των μελών του κατελέγετο και …ο πρόεδρος του νοσοκομείου Άγιος Σάββας! Αντί δηλαδή η «πρώτη φορά Αριστερά» να κάνει μια, έστω και μια δειλή, απόπειρα να προσδώσει νόημα στην θεσμική μεταρρύθμιση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), που ήταν άλλωστε μέρος του προγράμματός της, έκανε το αυτονόητο και για πολλούς αναμενόμενο: επιβεβαίωσε τον κρατισμό της και την χαώδη διαφορά μεταξύ λόγων και έργων.

Δεν ισχυρίζομαι ότι οι Ανώνυμες Εταιρείες των ΟΤΑ πέτυχαν το σκοπό τους. Οι περισσότερες εκφυλίστηκαν σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς διεκπεραίωσης ή/και εξυπηρέτησης τοπικών και πελατειακών μικρών και μεγάλων συμφερόντων. Αυτό όμως συνέπεσε και με τη γενικότερη παρακμή/οπισθοδρόμηση του κράτους και των θεσμών, καθώς γερνούσε και κατέρρεε το ΠΑΣΟΚ και η όποια προοδευτική Μεταπολίτευση. Κανείς όμως δεν προσπάθησε στη συνέχεια, ώστε αυτοί οι θεσμοί, που είναι πλέον αυτονόητοι και κοινό κτήμα  στην υπόλοιπη Ευρώπη —μάλιστα, σε μερικές χώρες κάνουν θαύματα— να τους προσδώσει ένα νέον προορισμό και μια καινούργια υπόσταση: σοσιαλιστική ή φιλελεύθερη, δεν έχει και τόση σημασία.

Για την ιστορία, ας αναφέρω ότι η πρώτη εμφάνιση της ονομασίας «Αναπτυξιακή» (Ανώνυμη Εταιρεία) έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Τότε δημιουργήθηκαν φορείς με τη μορφή της Δημοσυνεταιριστικής Ανώνυμης Εταιρίας ως προέκταση της ίδρυσης και της δράσης της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) που συμπληρώθηκε το 1985 με την εφαρμογή του Θεσμικού πλαισίου του Ν. 1416/84. Περαιτέρω, η  ανάγκη προσαρμογής στην Κοινοτική Πρωτοβουλία Leader στις αρχές της δεκαετίας του 1990, είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία Ομάδων Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ), οι οποίες έλαβαν τη μορφή Αναπτυξιακών με τη μορφή Δημοσυνεταιριστικών Ανωνύμων Εταιριών σε 20 τουλάχιστον περιοχές της χώρας μας.

Η συνέχεια είναι μάλλον γνωστή.