Σύνοδος Κορυφής γεμάτη «αγκάθια» - Η στάση της Ελλάδας

Δεν υπάρχουν «εύκολες» Σύνοδοι Κορυφής της ΕΕ. Συνήθως στην ατζέντα υπάρχουν θέματα που διχάζουν, με τα «στρατόπεδα» να σχηματοποιούνται στο δίπολο «Βορράς» - «Νότος». Είθισται, ακόμη, να δημιουργούνται τριβές ή πιέσεις μέχρι να προκύψει κάποιου είδους συναίνεση χάρην ενός κειμένου συμπερασμάτων. Τις περισσότερες φορές, δε, τα «καυτά» ζητήματα μετατίθενται για το επόμενο Συμβούλιο, με αποτέλεσμα οι αποφάσεις να λαμβάνονται επίπονα και μάλλον με καθυστέρηση. Η διήμερη Σύνοδος Κορυφής που πραγματοποιείται σήμερα, Πέμπτη (14/12) και αύριο Παρασκευή (15/12) δεν αποτελεί εξαίρεση· μάλλον το αντίθετο: είναι γεμάτη από τέτοιου είδους «αγκάθια».

Η Ουγγαρία

Ένα από αυτά είναι η Ουγγαρία, και μάλιστα σε πολλές διαστάσεις. Το κυρίαρχο πρόβλημα με την Ουγγαρία σε αυτήν την συγκυρία είναι ότι εκμεταλλεύται τον τρόπο λήψης αποφάσεων στην ΕΕ, δηλαδή την ανάγκη ομοφωνίας, για να πιέσει προς ίδιον όφελος. Το «βέτο» που αυτή τη φορά απειλεί ότι θα ασκήσει είναι επί της απόφασης για την ενταξιακή διαδικασία της Ουκρανίας και την οικονομική ενίσχυση προς την εμπόλεμη χώρα, ύψους 50 δισ. ευρώ.

Όπως δήλωσε ο Βίκτορ Όρμπαν, μιλώντας στο Ουγγρικό κοινοβούλιο, «θα μπλοκάρει πρόταση για έναρξη συνομιλιών για την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση», σημειώνοντας ότι η αποδοχή της κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες για την ΕΕ. Ανέφερε ακόμα ότι οι πιθανές συνέπειες της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ στον προϋπολογισμό των «27» δεν έχουν αξιολογηθεί και ανέφερε γερμανικές εκτιμήσεις ότι η πλήρης ένταξη θα αποφέρει επιπλέον δαπάνες 190 δισ. ευρώ από τον επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ.

Όπως σημείωσε, η ώρα για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ «δεν έχει έρθει ακόμη» και ότι η ανάπτυξη στρατηγικής εταιρικής σχέσης με το Κίεβο θα πρέπει να είναι προϋπόθεση για την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών. «Ενδιαφερόμαστε για μια ειρηνική και ευημερούσα Ουκρανία, αλλά αυτό απαιτεί την εγκαθίδρυση της ειρήνης όσο το δυνατόν γρηγορότερα και μια σκόπιμη εμβάθυνση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης», είπε ο Όρμπαν, προσθέτοντας ότι μια τέτοια διαδικασία μπορεί να διαρκέσει «αρκετά χρόνια».

... το «βέτο» της

Το μήνυμα Όρμπαν ακούστηκε δυνατά στις Βρυξέλλες, την ώρα που οι «27» προσπαθούν να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό, ώστε να υπάρξει μια καταρχήν συμφωνία για την οικονομική στήριξη της Ουκρανίας, ύψους 50 δισ. ευρώ ώστε να αντιμετωπίσει τη ρωσική εισβολή.

Αυτό που «άκουσαν» οι περισσότεροι ήταν βέβαια η λέξη «βέτο» που ισοδυναμεί με προσπάθεια να εμποδιστεί η κοινή απόφαση, κάτι που θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν η ΕΕ λάμβανε αποφάσεις με ενισχυμένη πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία όπως συμβαίνει σε μια σειρά ζητημάτων που θεωρούνται ευαίσθητα από τα κράτη μέλη, για παράδειγμα την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας.

Το Βερολίνο, διά στόματος Όλαφ Σολτς, «απάντησε» στον Όρμπαν, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να λαμβάνονται αποφάσεις σε περισσότερα θέματα διά της ειδικής πλειοψηφίας, κάτι που θα άρει το δικαίωμα σε μεμονωμένα έθνη να έχουν δικαίωμα αρνησικυρίας σε θέματα όπως η ένταξη χωρών στην ΕΕ.

«Τα εθνικά κοινοβούλια θα εξακολουθούσαν να έχουν τον τελευταίο λόγο, αλλά μια και μόνο χώρα δεν θα μπορεί πλέον να εμποδίζει κάθε βήμα» υπογράμμισε ο Γερμανός καγκελάριος στη Bundestag.

Η «επιβράβευση» και οι αντιδράσεις

Την ίδια ώρα, ωστόσο, η Κομισιόν «ξεκλείδωνε» κονδύλια ύψους 10 δισ. ευρώ για την Ουγγαρία -ένα ποσό που αντιστοιχεί στο ένα τρίτο των συνολικών κονδυλίων που «πάγωσαν» λόγω ανησυχιών σχετικά με παραβιάσεις του κράτους δικαίου εκ μέρους της Βουδαπέστης.

Σε ανακοίνωσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει: «Μετά από ενδελεχή αξιολόγηση και πολλές ανταλλαγές με την ουγγρική κυβέρνηση, η Επιτροπή θεωρεί ότι η Ουγγαρία έχει λάβει τα μέτρα που δεσμεύτηκε να λάβει προκειμένου η Επιτροπή να θεωρήσει ότι πληροί την οριζόντια προϋπόθεση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ σε ό,τι αφορά τη δικαστική ανεξαρτησία. Αυτό σημαίνει ότι μέρος της χρηματοδότησης της Πολιτικής Συνοχής δεν θα μπλοκάρεται πλέον, και ως εκ τούτου η Ουγγαρία μπορεί να αρχίσει να διεκδικεί επιστροφές έως και 10,2 δισ. ευρώ περίπου».

Η απόφαση της Κομισιόν προκάλεσε έντονη αντίδραση στους κόλπους του Ευρωκοινοβουλίου και των πολιτικών ομάδων, που διαμήνυσαν ότι η ΕΕ δεν μπορεί να υποκύπτει στους εκβιασμούς Όρμπαν και να «επιβραβεύει» με 10 δισ. ευρώ την ελάχιστη συμμόρφωση προς τους βασικούς κανόνες της Ένωσης. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει κατηγορηθεί και στο παρελθόν ότι δεν είναι τόσο αυστηρή «όσο θα έπρεπε» με τον θέματα που αφορούν ελλείψεις ή παραβιάσεις από ορισμένες χώρες στον τομέα του κράτους δικαίου, με την Κομισιόν να απαντά ότι η προσπάθεια που κάνουν οι χώρες αυτές για να είναι συνεπείς θα πρέπει να «αναγνωρίζεται».

Τα γεγονότα αυτά συνέπεσαν, δε, με το μήνυμα του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, για την ανάγκη «περισσότερων μεταρρυθμίσεων, ειδικά στον τομέα του κράτους δικαίου και στον τομέα της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης». Ο Σαρλ Μισέλ μιλούσε για τις προς ένταξη χώρες, με αφορμή τη Σύνοδο ΕΕ - Δυτικών Βαλκανίων και ήρθε να εξισορροπήσει τη θέση του Βερολίνου που βρίσκεται στη «γραμμή» της Κομισιόν.

Η Ελλάδα, η Αλβανία και ο Μπελέρης

Το μομέντουμ άδραξε χθες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης για να ξεκαθαρίσει τη θέση της Ελλάδας έναντι της υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ Αλβανίας. Το «αγκάθι» στις σχέσεις των δύο χωρών είναι η περιπέτεια του δημάρχου Χειμάρρας Φρέντι Μπελέρη. 

Ο πρωθυπουργός επανέλαβε στη Σύνοδο ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων στις Βρυξέλλες την πάγια θέση της Ελλάδας ότι το θέμα ανάληψης καθηκόντων από τον Φρέντι Μπελέρη και το δικαίωμά του σε μια δίκαιη δίκη δεν αποτελεί διμερές ζήτημα Ελλάδας-Αλβανίας, αλλά θέμα σεβασμού του κράτους δικαίου, που αποτελεί την κορωνίδα της ενταξιακής διαδικασίας.

Επιπλέον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε ξανά τη διάθεση της Ελλάδας να επιλυθεί αυτό το ζήτημα, υπογραμμίζοντας ότι «η χώρα μας υπήρξε και παραμένει από τους πρωτεργάτες της ενταξιακής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων».

Ωστόσο, έκανε λόγο για «δύσκολο δρόμο», ο οποίος απαιτεί από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων «σημαντικές προσαρμογές στο ευρωπαϊκό κεκτημένο». Σε αυτό το πλαίσιο, τόνισε ότι η μια αρχή που είναι αδιαπραγμάτευτη για την ΕΕ και την Ελλάδα, είναι σεβασμός στο κράτος δικαίου, που πρέπει να εκδηλώνεται σε όλες τις εκφάνσεις της λειτουργίας του οργανωμένου κράτους όλων των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων.

«Δυστυχώς, τους τελευταίους μήνες, στο ζήτημα αυτό η φίλη Αλβανία έχει κάνει σημαντικές υποχωρήσεις και αναφέρομαι συγκεκριμένα στην περίπτωση του εκλεγμένου Δημάρχου Χειμάρρας, Φρέντι Μπελέρη, ο οποίος παραμένει εδώ και πέντε μήνες προφυλακισμένος» τόνισε ο πρωθυπουργός και πρόσθεσε: «Τονίζω τον σεβασμό μου στην ανεξαρτησία αλβανικής δικαιοσύνης και ουδεμία διάθεση παρέμβασης έχω στον τρόπο με τον οποίον λειτουργεί, όμως θέλω να τονίσω με κατηγορηματικό τρόπο, ότι ο Φρέντι Μπελέρης έχει δικαίωμα έστω και προφυλακισμένος να ορκιστεί δήμαρχος Χειμάρρας».

«Είναι ένα δικαίωμα αναφαίρετο, το οποίο απορρέει από την αλβανική συνταγματική τάξη, ένα δικαίωμα, εξάλλου, το οποίο είναι απολύτως συμβατό με τους ευρωπαϊκούς κανόνες του κράτους δικαίου» συνέχισε ο πρωθυπουργός. Είπε επιπλέον ότι είναι σημαντικό να ορκιστεί ο Φρ. Μπελέρης, προκειμένου να φύγει η σκιά που επηρεάζει τις σχέσεις Ελλάδας – Αλβανίας.

«Θα επαναλάβω και από εδώ, ότι η επίλυση αυτού του θέματος είναι αναγκαία προϋπόθεση προκειμένου η Ελλάδα να κάνει κι αυτή το επόμενο βήμα και να συμφωνήσει στην εκκίνηση της διαδικασίας των διαπραγματεύσεων της Αλβανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ελπίζω κι εύχομαι το πρόβλημα αυτό να μπορέσει να επιλυθεί σε πνεύμα συνεργασίας και καλής διάθεσης, χωρίς να σκιάζει περαιτέρω τις σχέσεις μας των δύο κρατών», ανέφερε.

Τόνισε, δε, ότι θα συζητήσει το θέμα με τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Έντι Ράμα, επισημαίνοντας ότι «είναι πολύ καθαρή η θέση μας». «Δεν έχω πρόθεση να παρέμβω στη διαδικασία της ανεξάρτητης αλβανικής δικαιοσύνης, αλλά ο Φρ. Μπελέρης έχει δικαίωμα να ορκιστεί δήμαρχος έστω και προφυλακισμένος» υπογράμμισε ο πρωθυπουργός.

Η Ελλαδα προς το παρόν δεν έχει ασκήσει βέτο στην ενταξιακή διαδικασία της Αλβανίας, αλλά διαμηνύει ότι θα το πράξει  στην περίπτωση που τα Τίρανα δεν συμμορφωθούν προς τους κανόνες. Στον αντίποδα, η Γερμανία ασκεί πίεση για να δοθεί «πράσινο φως» στην ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων και μεταξύ αυτών της Αλβανίας.

Οι πιέσεις της Γερμανίας

Την ανάγκη «οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Αλβανίας» τα τελευταία χρόνια «να ανταμειφθούν» πρόταξε ο Ολαφ Σολτς στην ομιλία του στη γερμανική Βουλή, όπου αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην ένταξη νέων μελών στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

«Οταν μια χώρα έχει προχωρήσει σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις, όπως π.χ. στην περίπτωση της Αλβανίας, πρέπει αυτό να αναγνωρίζεται. Διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος για εκτεταμένες συνέπειες συνολικά στη διαδικασία διεύρυνσης, κάτι που δεν μπορούμε να επιτρέψουμε», είπε χαρακτηριστικά.

Ο Σολτς δήλωσε ακόμη ότι η Γερμανία στηρίζει απερίφραστα την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Ουκρανία και τη Μολδαβία, καθώς και με τη Γεωργία, ενώ εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για την καθυστέρηση στην ενταξιακή διαδικασία των Δυτικών Βαλκανίων.

Υπό αυτό το κλίμα, η Αθήνα επέδειξε ευελιξία κάνοντας έναν στρατηγικό ελιγμό: έδωσε το «πράσινο φως» στην Αλβανία για να προχωρήσει στη διαδικασία ένταξης, ωστόσο ξεκαθάρισε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι εάν δεν υπάρξει πραγματική πρόοδος στο θέμα Μπελέρη έως το τέλος του μήνα, τότε το επόμενο στάδιο της ενταξιακής διαδικασίας της γειτονικής χώρας θα μπλοκαριστεί.

Ως αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων, υπήρξε ειδική αναφορά στον σεβασμό των δικαιωμάτων των μειονοτήτων στη Διακήρυξη της Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων που ολοκληρώθηκε αργά το βράδυ της Τετάρτης (13/12).

Αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ

Η κίνηση αυτή ήταν απαραίτητη, άλλωστε, καθώς η Σύνοδος Κορυφής είναι γεμάτη «αγκάθια» με σημαντικότερες επιπτώσεις για την Ελλάδα, δεδομένου ότι εξετάζεται η αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Η συζήτηση θα περιστραφεί γύρω από τα κονδύλια που θα διατεθούν για το ζήτημα του μεταναστευτικού, καθώς επίσης της αντιμετώπισης ζητημάτων που σχετίζονται με την Κλιματική Αλλαγή, όπως είναι η αποκατάσταση ζημιών. Όπως είναι φανερό, και τα δύο ζητήματα αφορούν άμεσα την Ελλάδα.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι χώρες του Βορρά δεν συμμερίζονται ιδιαίτερα τις ανησυχίες των χωρών του Νότου, με αποτέλεσμα να περικόπτονται κονδύλια, ειδικά για το μεταναστευτικό. Οι πληροφορίες αναφέρουν, πάντως, ότι για τη φύλαξη των συνόρων έχουν προϋπολογιστεί 2 δισ. ευρώ -ποσό ικανοποιητικό σύμφωνα με την Αθήνα.

Οι όποιες επιφυλάξεις υπάρχουν αφορούν κυρίως τα ποσά που θα διατεθούν στην Τουρκία για το ζήτημα των μεταναστευτικών ροών, καθώς φαίνεται ότι τα κονδύλια θα είναι πολύ υψηλά -κάτι που πάντως μένει να φανεί.

Η θέση της Αθήνας

Εκείνο, πάντως, που προβληματίζει περισσότερο την Αθήνα αφορά τη στάση που τηρείται από τις χώρες - μέλη σε ό,τι αφορά την Κλιματική Αλλαγή. Ο πρωθυπουργός αναμένεται να πιέσει προς την κατεύθυνση που έχει περιγράψει ήδη από τα τέλη Οκτωβρίου σε κοινή επιστολή των ηγετών Γαλλίας, Ιταλίας, Πορτογαλίας, Κύπρου, Κροατίας, Σλοβενίας, Μάλτας προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με την οποία ζητούσαν την αύξηση των πόρων του Ταμείου Αλληλεγγύης για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής κρίσης και των καταστροφών.

Στη συζήτηση για την αναθεώρηση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου στην προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής ο πρωθυπουργός είχε τονίσει ότι η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της, ειδικά για τις χώρες της Μεσογείου, απαιτούν την αύξηση των πόρων προκειμένου να αντεπεξέλθουν τα κράτη-μέλη στις απαραίτητες δράσεις για την ανοικοδόμηση των περιοχών που πλήττονται και τη στήριξη πολιτών και επιχειρήσεων. Όπως αναφέρει η επιστολή, «οι πόροι (υλικοί, ανθρώπινοι, λειτουργικοί, οικονομικοί) που έχουμε στη διάθεσή μας έχουν αποδειχθεί ανεπαρκείς. Οι ζημιές είναι ανυπολόγιστες. Αυτή η μεγάλη πρόκληση της ΕΕ δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας, καθώς κινδυνεύουμε να χάσουμε την κοινωνική και οικονομική συνοχή των χωρών μας, καθώς και της Ένωσης. Το μέλλον της κοινωνίας μας βρίσκεται σε κίνδυνο».

Παράλληλα, ο κ. Μητσοτάκης στην παρέμβασή του είχε ζητήσει μετ΄επιτάσεως την αύξηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων για το Μεταναστευτικό. «Είμαστε απολύτως θετικοί στο να εκταμιευθούν 50 δισεκατομμύρια για τη στήριξη της Ουκρανίας, αλλά ταυτόχρονα ζητάμε αύξηση των πόρων για τη μετανάστευση. Η Ελλάδα είναι χώρα πρώτης υποδοχής και χρειάζεται περισσότερη ευρωπαϊκή στήριξη για να αντιμετωπίσει το μεταναστευτικό πρόβλημα», είχε τονίσει.

Το μήνυμα του Σαρλ Μισέλ

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ κάλεσε τους ηγέτες των κρατών-μελών της ΕΕ να είναι έτοιμοι να προχωρήσουν σε συμβιβασμό «για χάρη της ενότητας» όσον αφορά στην αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου.

«Οι νέες προκλήσεις φέρνουν νέες υποχρεώσεις. Η αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου έχει προχωρήσει εντατικά και αμείωτα. Σημείωσα καλά όλες τις ανησυχίες και τις προτεραιότητές σας και υπέβαλα μια πρόταση που επιδιώκει να συμβιβάσει τις διαφορετικές θέσεις γύρω από το τραπέζι. Όπως με κάθε συμβιβαστική λύση, απευθύνω έκκληση στην ετοιμότητά σας για να δημιουργήσετε συμβιβασμό για χάρη της ενότητας. Η επίτευξη συναίνεσης θα απαιτήσει πράγματι μια αποφασιστική κοινή προσπάθεια και ισχυρή πολιτική δέσμευση από όλους σας» αναφέρει ο κ. Μισέλ στην επιστολή πρόσκλησης προς τους ηγέτες για τη Σύνοδο Κορυφής της 14ης και 15ης Δεκεμβρίου.

Επιπροσθέτως, ο κ. Μισέλ σημειώνει ότι πρέπει να τηρηθούν οι δεσμεύσεις προς την Ουκρανία καθώς και να συνεχίσει η ΕΕ να είναι ένας «αξιόπιστος και ισχυρός εταίρος».