Ο προσωπικός βοηθός ως μέσο ενίσχυσης της ορατότητας των ατόμων με αναπηρία

Το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση, όπως αντικατοπτρίζεται στο αρ. 19 της Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, αποτελεί την κορωνίδα του δικαιωματικού μοντέλου θεώρησης της αναπηρίας, γιατί συμπυκνώνει τη φιλοσοφία της δικαιωματικής προσέγγισης και το σκοπό των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών. Το δικαίωμα εξειδικεύεται σε δύο επιμέρους εκφάνσεις, την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία και την ισότιμη συμπερίληψη τους στην κοινωνία.

Στον πυρήνα του δικαιώματος των ατόμων με αναπηρία για ανεξάρτητη διαβίωση, εδράζεται το δικαίωμα για τα άτομα με αναπηρία που έχουν αυτήν την ανάγκη, να έχουν πρόσβαση στην υπηρεσία του προσωπικού βοηθού. Η δυνατότητα παροχής της προσωπικής βοήθειας, συνίσταται σε μια εξατομικευμένη υπηρεσία υποστήριξης, με πλήρη ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις ανάγκες του ωφελούμενου ατόμου, διασφαλίζοντας στην πράξη την εκπλήρωση του δικαιώματος στην ανεξάρτητη διαβίωση.

Ο θεσμός αυτός εφαρμόζεται από τα τέλη του περασμένου αιώνα σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής, όπως και στην Αυστραλία, ενώ ο κύκλος των χωρών που υιοθετούν αυτήν την πολιτική προσέγγιση διευρύνεται συνεχώς. Ωστόσο, μέχρι πριν από πέντε χρόνια, η δυνατότητα υποστήριξης του ατόμου με αναπηρία από προσωπικό βοηθό στην Ελλάδα, φάνταζε ως μια ουτοπία που απείχε από τις δυνατότητες αλλά κυρίως από τις προτεραιότητες της πολιτικής ατζέντας. Η πολιτική βούληση για την προώθηση ενός τόσο καινοτόμου θεσμού για τα ελληνικά δεδομένα, αποτυπώθηκε στο πρόγραμμα με τις πολιτικές θέσεις της ΝΔ το 2019, εξειδικεύοντας τη δέσμευση του Κυριάκου Μητσοτάκη προς το αναπηρικό κίνημα, για τη θεσμοθέτηση του προσωπικού βοηθού και στη χώρα μας.

Ο προσωπικός βοηθός τέθηκε στο επίκεντρο των κοινωνικών μεταρρυθμιστικών προτεραιοτήτων της Κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη και πλέον μπορούμε να μιλάμε για ένα εμβληματικό έργο, αφού το πιλοτικό πρόγραμμα για την εφαρμογή του βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, ενώ από το 2025 θα ξεκινήσει και η καθολική εφαρμογή της υπηρεσίας.

Ο προσωπικός βοηθός συνιστά για όσους τον χρειάζονται το μέσο για την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία, συμβάλλοντας ουσιωδώς στην πλήρη ένταξη τους στην κοινωνία σε ίση βάση με το γενικό πληθυσμό. Συντελεί στην πρόληψη και αποφυγή της ιδρυματοποίησης, αφού αίρονται οι φραγμοί και οι πρακτικές διαχωρισμού και απομόνωσης των ατόμων με αναπηρία, οι οποίες παρατηρούνται είτε στα ιδρύματα, είτε ακόμη και στα σπίτια τους.

Στόχος του θεσμού του προσωπικού βοηθού είναι ο απεγκλωβισμός των ατόμων με αναπηρία από την απομόνωση και η ενίσχυση της ορατότητας και της αυτονομίας τους μέσω της κοινωνικής και επαγγελματικής τους ένταξης. Ο προσωπικός βοηθός επιλέγεται από τον ωφελούμενο και ενεργεί υπό την καθοδήγηση του ατόμου με αναπηρία (person-directed/“user”-ledhumansupport), αίροντας τα εμπόδια και τους λειτουργικούς του περιορισμούς, αποτελώντας στην πράξη το εφαλτήριο για την κατάργηση των κοινωνικών στερεοτύπων και του κοινωνικού και εργασιακού αποκλεισμού. Σηματοδοτεί την πραγμάτωση του δικαιώματος των ατόμων με αναπηρία στην αυτοδιάθεση και τον αυτοπροσδιορισμό, αφού έχουν οι ίδιοι πλέον τον έλεγχο των αποφάσεων για τη ζωή τους και κάνουν ελεύθερες επιλογές, σύμφωνα με τις ατομικές τους ανάγκες, επιθυμίες και στόχους, όπως κάθε πολίτης. Ο προσωπικός βοηθός είναι το μέσο για την προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική εξέλιξη του ατόμου με αναπηρία, δεδομένου ότι πλέον κοινωνικοποιείται και αναπτύσσει ελεύθερα τις δεξιότητες και τα ταλέντα του, είτε στον επαγγελματικό, είτε στον αθλητικό στίβο, είτε μετέχοντας ενεργά και ισότιμα στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό.

Επιπρόσθετα, συντελεί στην αποδέσμευση του οικογενειακού περιβάλλοντος από την υποστήριξη του ατόμου με αναπηρία, παρέχοντας στο άτομο πραγματική ανεξαρτησία, ενώ δημιουργείται ένα πρόσφορο έδαφος για καλλιέργεια προσωπικών σχέσεων με όρους ισοτιμίας και εξωστρέφειας.

Με την κοινωνική μεταρρύθμιση του προσωπικού βοηθού, προκρίνεται η κοινωνική συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία και η προώθηση της ορατότητας τους με ίσους όρους, στη βάση των αρχών της ισότητας, της ατομικής ελευθερίας και του σεβασμού της εγγενούς αξιοπρέπειας.