Ποιος δεν θέλει να πληρώσει φόρο; Εγώ, εγώ!

Στις αρχές του 2023, περισσότεροι από 200 «εκατομμυριούχοι» από 13 χώρες έστειλαν μια  ανοιχτή επιστολή προς το Φόρουμ του Νταβός, με την οποία ζητούσαν να φορολογηθούν επιπλέον, ώστε να μειωθούν οι ανισότητες οι οποίες κατακερματίζουν τον κόσμο. Ήταν σαφώς μια συμβολική και ασυνήθιστη κίνηση καθώς συνήθως οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ρέπουν προς την φοροαποφυγή.

Το κάνουν κατά κανόνα ενοχικά. Δεν το διατυμπανίζουν και ενδεχομένως ντρέπονται για την αντικοινωνική στάση τους. Η Ελλάδα είναι μία από τις εξαιρέσεις αυτού του κανόνα. Σε κοινωνικό επίπεδο οι άνθρωποι δεν διστάζουν να κομπάσουν για την ικανότητά τους να κλέβουν τους φόρους. Μάλιστα έχουν εξορθολογίσει αυτή τη στάση τους, υποστηρίζοντας ότι το κράτος είναι σπάταλο ή ότι τα χρήματα τους “πάνε χαμένα”.

Τα επιχειρήματα αυτά δεν είναι έωλα. Όντως το κράτος και σπάταλο είναι και εν πολλοίς διεφθαρμένο. Ωστόσο οι υπερήφανοι φοροφυγάδες χρησιμοποιούν τις δημόσιες υποδομές και απαιτούν από το κράτος να τις βελτιώνει διαρκώς. Με τα χρήματα των άλλων όμως.

Η απόπειρα του ΥΠΟΙΚ Κωστή Χατζηδάκη να αφήσει το στίγμα του στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής πολεμήθηκε προφανώς «εν τη γενέσει» της. Ασχέτως των υπόλοιπων διατάξεων, το τμήμα του νομοσχεδίου που αφορά στη θέσπιση «τεκμηρίου» για τη φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών δεν είναι καλό, ούτε πρωτότυπο. Η αστοχία του όμως δεν συνίσταται στο ότι φορολογεί «επί δικαίων και αδίκων». Εντοπίζεται κυρίως στο γεγονός ότι φορολογεί πολύ χαμηλά επαγγελματίες που βγάζουν αρκετά χρήματα. Το ίδιο το νομοσχέδιο είναι μια ομολογία της αποτυχίας του κράτους να φορολογήσει δίκαια τους πολίτες.

Είναι όμως λίγο πιο δίκαιο από την υφιστάμενη κατάσταση. Σήμερα, η συντριπτική πλειοψηφία των ελεύθερων επαγγελματιών, ήτοι το 71%, δηλώνει εισόδημα χαμηλότερο από τον κατώτατο μισθό. Δηλαδή γιατροί, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, σύμβουλοι κ.λπ. είναι κατά δήλωση τους φτωχότεροι από τον χαμηλότερα αμειβόμενο μισθωτό. Οι άνθρωποι αυτοί δεν συμβάλλουν στον «κρατικό κορβανά» αλλά επιπλέον ωφελούνται από τα κάθε λογής επιδόματα που δίνουν απλόχερα οι κυβερνήσεις. Στερώντας προφανώς πόρους από εκείνους που πραγματικά έχουν ανάγκη.

Με δεδομένο μάλιστα ότι μισθωτοί και συνταξιούχοι δεν μπορούν να φοροδιαφύγουν, είναι αυτοί οι συμπολίτες μας οι οποίοι ευθύνονται για τη μεγάλη ψαλίδα μεταξύ των εισοδημάτων που δηλώνονται και της κατανάλωσης. Σύμφωνα με τον Γιάννη Στουρνάρα, η δηλωθείσα κατανάλωση στη χώρα είναι 140 δισ. ευρώ και τα δηλωθέντα εισοδήματα μόλις 80 δισ. ευρώ. Τα υπόλοιπα 60 είναι το αποτύπωμα της «μαύρης» οικονομίας.

Οι ελεύθεροι επαγγελματίες ξεσηκώθηκαν στο άκουσμα και μόνο της απόπειρας του κράτους να τους φορολογήσει, έστω με τον ελάχιστο δυνατό φόρο. Απέδωσαν την αντίδρασή τους στην ευαισθησία τους για τους φτωχότερους συναδέλφους τους. Εκείνους που «ζουν στο πατρικό τους» και βγάζουν ελάχιστα χρήματα. Όπως για παράδειγμα οι οδηγοί ταξί (στο σύνολο 28540 επαγγελματίες), οι οποίοι δηλώνουν κατά μέσο όρο κέρδη 3726 ευρώ ετησίως. Δηλαδή ζουν με 310 ευρώ το μήνα (12 μισθοί). Καταραμένη φτώχεια.

Σήκωσαν χειρόφρενο λοιπόν οι οδηγοί κατά το δημοσιογραφικό κλισέ. Και οι δικηγόροι κρέμασαν τις γραβάτες τους. Για να υπερασπιστούν τους «φτωχούληδες του Θεού». Μέχρι που μια ωραία πρωία ο Κωστής Χατζηδάκης έκανε μια ντρίπλα. Τροποποίησε το σχέδιο του νόμου του και έδωσε τη δυνατότητα σε όποιον είναι πραγματικά φτωχός να αμφισβητήσει την τεκμαρτή φορολόγηση με εξαιρετικά απλό τρόπο. Απλώς κάνοντας ένα επιπλέον «κλικ» κατά την υποβολή της φορολογικής του δήλωσης. Μετά το «κλικ» δεν υπάρχει ούτε φόρος, ούτε τίποτα.

Υπάρχει όμως μια παγίδα. «Κλικάροντας» την αποφυγή του φόρου, αποδέχεται ότι θα γίνει έλεγχος και αν βρεθεί επιπλέον εισόδημα, ο επαγγελματίας δεν θα πληρώσει μόνο όσα προβλέπονταν με τον «τεκμαρτό» τρόπο, αλλά όσα εντοπίσουν οι ελεγκτές. Ενδεχομένως πολλά και σίγουρα κάποια από τα 60 δισ. ευρώ της φοροδιαφυγής.

Όποιος είναι όντως πραγματικά φτωχός, δεν έχει λόγο να αντιδράσει. Οι συνδικαλιστές όμως των ελεύθερων επαγγελματιών, δεν υπαναχώρησαν. Άφησαν τα επιχειρήματα περί φτωχών συναδέλφων και υποστηρίζουν πλέον ότι είναι «προσβλητική η στάση της πολιτείας» καθώς τους θεωρεί όλους φοροφυγάδες που πρέπει να αποδείξουν την αθωότητά τους. Όντως αυτό συμβαίνει τους θεωρούν φοροφυγάδες και όχι άδικα.

Υπάρχει φυσικά και το εύλογο ερώτημα  «γιατί υπάρχουν λυσσαλέες αντιδράσεις για τόσο λίγο φόρο αν είναι πραγματικά πλούσιοι»; Η απάντηση έχει μάλλον δύο σκέλη. Το εύκολο αφορά στο γεγονός ότι «χτίζεται» μια φορολογική βάση η οποία τα επόμενα χρόνια μπορεί να εμπλουτιστεί. Για παράδειγμα, επιπρόσθετα του συγκεκριμένου τεκμηρίου μπορεί να ισχύσει και μια προσαύξηση για όσους δικηγόρους διατηρούν πολυτελές γραφείο ή να γίνει διασταύρωση των υλικών που προμηθεύεται κάθε ηλεκτρολόγος. Τότε θα απαιτηθεί επιπλέον φόρος. Ο νόμος Χατζηδάκη είναι μια «κακή αρχή» για τους φοροφυγάδες.

Το δεύτερο σκέλος είναι μάλλον πιο σύνθετο. Ενα μεγάλο μέρος των ελεύθερων επαγγελματιών, μπορούν να βγάζουν τα προς το ζην (ή προς το ευ ζην) ακριβώς επειδή παρακρατούν τους φόρους που πρέπει να αποδίδουν στο κράτος. Αν ήταν συνεπείς φορολογικά δεν θα μπορούσαν να ζήσουν αυτοί και οι οικογένειές τους.

Πρόκειται προφανώς για μια κατακριτέα και αντικοινωνική πράξη. Όμως μιλάμε για ανθρώπους που δεν ανήκουν στα «ρετιρέ» και επιπλέον έχουν συνηθίσει να ζουν έτσι ολόκληρη τη ζωή τους. Καρπώνονται το Φ.Π.Α., δεν αποδίδουν φόρους, παίρνουν και κανένα επίδομα και κάπως έτσι τα βγάζουν πέρα. Γι αυτούς τους ανθρώπους η έστω και μικρή φορολογική επιβάρυνση, ισοδυναμεί με αδυναμία επιβίωσης. Είναι όμως λιγότεροι από τους υπόλοιπους και με την είσπραξη επιπλέον φόρων από τους φοροφυγάδες καθώς και τη δικαιότερη διανομή των επιδομάτων, το κράτος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το κοινωνικό πρόβλημα που πιθανόν να δημιουργηθεί.

Κάθε αλλαγή ξεβολεύει τους ανθρώπους. Θυμάμαι τις απαξιωτικές απαντήσεις που ελάμβανα για χρόνια από διάφορους υπουργούς οικονομικών για το θέμα των μεταχρονολογημένων επιταγών. “Δεν καταλαβαίνεις ότι θα καταρρεύσει η οικονομία” μου έλεγαν με ύφος φωτεινού παντογνώστη. Ήταν αρκετά μερικά χρόνια οικονομικής κρίσης ώστε πλέον οι νέοι να μην γνωρίζουν καν τι είναι μια μεταχρονολογημένη επιταγή. Η οικονομία μας είναι υγιέστερη τώρα.

Ο νόμος Χατζηδάκη δεν θα μείνει στην ιστορία ως το καλύτερο νομοθέτημα όλων των εποχών. Είναι όμως μια αρχή. Ένα σήμα ότι μπαίνουν κανόνες. Είναι κυρίως δικαιότερος για όλους όσοι πληρώνουμε κανονικά τους φόρους μας είτε επειδή έχουμε φορολογική συνείδηση είτε έστω επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Άλλωστε το νεαρό κράτος μας χρειάζεται τον πατριωτισμό μας εκπεφρασμένο δια των φόρων μας για να παραμείνει ελεύθερο και να αναπτυχθεί. «Κανένας πολίτης δεν εξαιρείται από την τιμίαν υποχρέωσιν του να συνεισφέρῃ κατά την δύναμιν και τα πλούτη του τα εις δημοσίας ανάγκας δοσίματα» σύμφωνα με το Ρήγα Φεράιο.