Εθνικό απολυτήριο και μη κρατικά πανεπιστήμια

Όταν έχεις την πολιτική βούληση για μια μεγάλη αλλαγή βρίσκεις και τον τρόπο. Και η νέα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας φαίνεται ότι την έχει. Συνεπώς, τόσο η διασταλτική ερμηνεία του άρθρου 16 του συντάγματος, όσο και οι προβλέψεις του άρθρου 28 για τις επιμέρους διακρατικές συμφωνίες, ανοίγουν τον δρόμο για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Ένας σκληρός αναχρονισμός, ένα συντηρητικό κατάλοιπο του παρελθόντος ετοιμάζεται να μας αφήσει χρόνους σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας εποχής για τα εκπαιδευτικά μας πράγματα. Μια καινοτομία που όταν ολοκληρωθεί και αρχίσει να λειτουργεί, θα συνεισφέρει στην ανάπτυξη της χώρας. 

Υπάρχει όμως και ένα δεύτερο μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί και αυτό είναι η διεθνοποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων. Ένα εγχείρημα που ξεκίνησε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Με την διασύνδεση ελληνικών πανεπιστημίων με αυτά του εξωτερικού (ΗΠΑ, Κίνα, Βρετανία, Ινδία) με την προσέλκυση περισσότερων ξένων φοιτητών στα ελληνικά πανεπιστήμια, ξενόγλωσσα μαθήματα, διπλά πτυχία και μεταπτυχιακά, ακόμα και εσωτερικό Erasmus. Με την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη και θα επιδοτήσει από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης τους ημεδαπούς φοιτητές που θέλουν να πάρουν έναν διπλό τίτλο από επιφανές πανεπιστήμιο της αλλοδαπής χωρίς να χρειαστεί να μετοικήσουν στο εξωτερικό. Μια έμπρακτη πρωτοβουλία με στόχο την ανάσχεση του brain drain. H πατρίδα δεν έχει την πολυτέλεια να διατηρεί πάνω από 40.000 φοιτητές στο εξωτερικό με τις υπάρχουσες δημογραφικές συνθήκες.

Φυσικά όπως σε όλα τα μεγάλα εγχειρήματα υπάρχουν αμφιβολίες και υποψίες που γεννούν ανάλογες αντιδράσεις. Η πιο σοβαρή είναι ότι κολλέγια που είναι συνδεδεμένα με πανεπιστήμια του εξωτερικού θα μετατραπούν σε ΑΕΙ, χωρίς να διαθέτουν τα ανάλογα προσόντα. Και θα απονέμουν ακαδημαϊκούς τίτλους και ισχυρά επαγγελματικά δικαιώματα. Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός αλλά υποθέτω ότι έχουν γνώση οι φύλακες. Και όπως διαβάζω ετοιμάζονται αυστηρές προϋποθέσεις. Σίγουρα κάποιο σοβαρό χρηματικό αποθεματικό, επαρκή υλικοτεχνική και κτηριακή υποδομή, ελάχιστο αριθμό τμημάτων, υψηλό επίπεδο διδασκόντων και πλήρη διοικητική και πρυτανική δομή. Και φυσικά όλα αυτά υπό τον αυστηρό έλεγχο της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) και των σχετικών μηχανισμών της πολιτείας. Αρκεί ο έλεγχος να είναι πραγματικός!

Μέχρι εδώ είναι όλα καλά και ελπιδοφόρα. Υπάρχει όμως ένα θέμα που σίγουρα απασχολεί τους νομοθέτες αλλά και τους πολίτες. Ιδιαίτερα γονείς και μαθητές. Ποιοι θα μπορούν να εγγραφούν στα μη κρατικά ΑΕΙ; Φυσικά και αυτά δεν μπορούν να εισέλθουν στο μηχανογραφικό. Θα έχουν τα δικά τους κριτήρια για την επιλογή των αποφοίτων Λυκείου. Ωστόσο για να είναι αξιόπιστα θα πρέπει να προσελκύσουν ικανούς σπουδαστές οι οποίοι να δύνανται να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και να πάρουν πτυχίο. Αν τα «πεντάρια» των πανελληνίων δεν μπορούν να «μπαίνουν» στα κρατικά ΑΕΙ, γιατί να μπορούν να περνούν την πόρτα των «ιδιωτικών»; Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την Ιατρική. Μέχρι να γίνει το απολυτήριο Λυκείου αξιόπιστο, το λογικότερο είναι να ισχύσει και για τα μη κρατικά, η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής. Η πολιτεία όμως έχει υποχρέωση να τιμά τους τίτλους που αυτή απονέμει. Εδώ ακριβώς προκύπτει η ανάγκη ενός ισχυρού Εθνικού Απολυτηρίου (ΕΑ).

Το ΕΑ πρέπει να αποτυπώνει αδιάβλητα και αξιόπιστα το επίπεδο των γενικών γνώσεων του κάθε μαθητή μετά την ολοκλήρωση των λυκειακών σπουδών του. Ο γενικός βαθμός ή οι βαθμοί στα επιμέρους μαθήματα μπορούν να διαμορφώνουν το βαθμό πρόσβασης στα κρατικά ΑΕΙ αλλά και να αποτελούν ένα ισχυρό κριτήριο για την επιλογή φοιτητών εκ μέρους των μη κρατικών ή και των ΑΕΙ του εξωτερικού. Αρκεί οι βαθμοί να είναι αξιόπιστοι. Και αυτό στην Ελλάδα γίνεται μόνο με κάποιου τύπου πανελλήνιες εξετάσεις. Θέματα κοινά για όλα τα σχολεία της χώρας, με επιτήρηση και διόρθωση εξωτερική. Αλλιώς είναι διαβλητές.

Τα θέματα των εξετάσεων είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα που συνήθως δεν εισέρχεται στην εξίσωση. Τα θέματα που βγαίνουν από το bunker του Υπουργείου Παιδείας και όχι ο θεσμός των εξετάσεων είναι αυτά που προκαλούν τον φόβο στους μαθητές και επιτείνουν την αγωνία και το στρες. Η ιδιότυπη δυσκολία των θεμάτων είναι αυτή που αυξάνει τις ώρες της φροντιστηριακής υποστήριξης, που κάνει αναγκαία την εκμάθηση διπλών και τριπλών βοηθημάτων, που ρυθμίζει την φροντιστηριακή αγορά στην Ελλάδα. Επειδή ποτέ δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει και από πού θα σου έρθει. Τι παράξενο, εξωπραγματικό και απίθανο θα σκαρφιστούν να σου σερβίρουν. Θέματα ακόμα και στη «γκρίζα ζώνη» της ύλης, διότι υπάρχει και τέτοια. Αυτό το τελειώνεις στην Ελλάδα μόνο με έναν τρόπο. Όλα τα θέματα να κληρώνονται αποκλειστικώς από την ανοικτή Τράπεζα Θεμάτων (ΤΘ).

Φυσικά όχι την υπάρχουσα. Αλλά μια ΤΘ με θέματα διαβαθμισμένης δυσκολίας, προτεινόμενα από μια επιτροπή έμπειρων στις εξετάσεις εκπαιδευτικών με κοινή αντίληψη για τα πράγματα, που θα συνάδει με τους στόχους που θέτει το ΙΕΠ κατά την κατάρτιση του προγράμματος σπουδών κάθε μαθήματος και κάθε τάξης. Θέματα σοβαρά αξιολογημένα και εγκεκριμένα από δευτεροβάθμιο όργανο. Με αυτόν τον τρόπο δεν θα ταλαιπωρούνται οι μαθητές (τριες) κατά την προετοιμασία τους με απίθανα θέματα που δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα στον έλεγχο του επιπέδου των γνώσεων τους, αλλά αδειάζουν την τσέπη των γονιών τους. Στην πρόταση που ακολουθεί διαχωρίζω σαφώς τον βαθμό του ΕΑ από τον βαθμό πρόσβασης στα ΑΕΙ.

Ο βαθμός του ΕΑ παράγεται από τις επιδόσεις σε όλα τα μαθήματα και στις τρεις τάξεις του λυκείου με διαφορετική όμως ποσόστωση αυξανόμενη από την Α' προς τη Γ' . Για παράδειγμα, Α 10%, Β 30% και Γ 60%. Ο βαθμός κάθε μαθήματος, κάθε τάξης παράγεται ως μέσος όρος γραπτού και προφορικού με την προϋπόθεση ότι, αν η διαφορά των δύο βαθμών είναι μεγαλύτερη ή ίση των 5 μονάδων γίνεται κατάλληλη αναπροσαρμογή του προφορικού πάνω στον γραπτό. Οι γραπτές εξετάσεις γίνονται με τον ήδη υπάρχοντα τρόπο εκτός από τα μαθήματα που διαμορφώνουν τον βαθμό πρόσβασης στα ΑΕΙ. Για την προαγωγή από τάξη σε τάξη και την απόκτηση του ΕΑ, απαιτείται γενικός βαθμός μεγαλύτερος ή ίσος του 10. Για τους μετεξεταστέους οι εξετάσεις επαναλαμβάνονται αρχές Σεπτέμβριου. Οι απουσίες της κάθε ημέρας κλειδώνουν αυτομάτως στο my school, από την επόμενη.

Ο βαθμός πρόσβασης στα ΑΕΙ παράγεται από τους βαθμούς των γραπτών εξετάσεων μόνο στα μαθήματα προσανατολισμού της Β' και Γ' λυκείου συν ένα «κόντρα μάθημα», με διαφορετική ποσόστωση ανά τάξη. Ενδεικτικά αναφέρω 30% η Β' λυκείου και 70% η Γ'. Για παράδειγμα, η ομάδα των Ανθρωπιστικών Σπουδών θα εξετάζεται και στα Μαθηματικά (Γενικής Παιδείας) ενώ η ομάδα των Θετικών Επιστημών και στην αντίστοιχη Ιστορία. Ώστε να πάψουν να είναι οι μελλοντικοί φιλόλογοι "αγεωμέτρητοι" και οι μελλοντικοί μαθηματικοί ή μηχανικοί "ανιστόρητοι" και "ανελλήνιστοι"...

Οι εξετάσεις στα τρία (3) μαθήματα της Β' και στα πέντε (5) της Γ θα γίνονται με κοινά θέματα για όλα τα σχολεία της χώρας τα οποία θα επιλέγονται τυχαία, αποκλειστικά από την Τράπεζα Θεμάτων. Ωστόσο η επιτήρηση των μαθητών κατά τη διάρκεια της εξέτασης θα γίνεται από εξωτερικούς επιτηρητές και η βαθμολόγηση των γραπτών, με σφραγισμένο το όνομα, από εξωτερικούς διορθωτές και στις δύο τάξεις. Συνεπώς απαιτείται ένας μηχανισμός επιπέδου Πανελληνίων Εξετάσεων σε αυτά τα μαθήματα. Όποιος επιθυμεί να διορθώσει τον βαθμό πρόσβασης την επόμενη χρονιά θα εξετάζεται και πάλι στα αντίστοιχα μαθήματα της Β ή και της Γ λυκείου αναλόγως ποιες χρονιές θέλει να διορθώσει. Δικαίωμα στη συμπλήρωση του μηχανογραφικού για τα ΑΕΙ θα έχουν μόνο όσοι κατέχουν Εθνικό Απολυτήριο. Η επιλογή θα γίνεται από όσους έχουν βαθμό πρόσβασης μεγαλύτερο ή ίσο του 10, ή εναλλακτικά, πιάνουν την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής. Κάτι ανάλογο θα πρέπει να ισχύει και για τα μη κρατικά.

Θα μου πείτε ότι προτείνω διπλές πανελλήνιες εξετάσεις και θα έχετε δίκιο. Από τη στιγμή που δεν μπορούμε να έχουμε αξιόπιστες ενδοσχολικές εξετάσεις είμαστε υποχρεωμένοι να φτάσουμε εδώ, αν θέλουμε να κάνουμε μια σοβαρή αξιολόγηση των αποφοίτων του Λυκείου. Ο φόβος που προκαλούν οι Πανελλήνιες οφείλεται στο είδος, τον αριθμό και την ποιότητα των θεμάτων και όχι στο θεσμό, ούτε στο «τελετουργικό» του. Αν τα θέματα είναι ορθολογικά και περισσότερα ώστε να εξετάζουν τις βασικές γνώσεις που πρέπει να έχουν οι μαθητές από ολόκληρη την εξεταστέα ύλη του κάθε μαθήματος, γρήγορα θα μετατραπούν στις παλιές κλασσικές εξετάσεις του Ιουνίου και θα ενταχθούν στην καθημερινότητα των μαθητών.

Τα κέρδη θα είναι τρία: Το πρώτο, ένα κατά το δυνατόν αξιόπιστο ΕΑ που θα αποτιμά δίκαια τα τρία χρόνια του Λυκείου και θα αποτελεί ισχυρό διαβατήριο για την επόμενη πορεία των αποφοίτων. Το δεύτερο, ένας βαθμός πρόσβασης που διαμορφώνεται από τις επιδόσεις δύο τάξεων με θέματα από ένα ανοικτό αποθετήριο με αδιάβλητη διαδικασία. Και το τρίτο, λιγότερο άγχος και λιγότερα έξοδα για την ελληνική οικογένεια.

Τα μη κρατικά πανεπιστήμια καθώς και τα ξενόγλωσσα τμήματα των κρατικών θα περιορίσουν την μετανάστευση των Ελλήνων αποφοίτων, θα προσελκύσουν ξένους φοιτητές και θα μετατρέψουν τη χώρα σε ένα διεθνές κέντρο ανώτατων σπουδών κάτι που αν δεν ήμασταν κολλημένοι θα έπρεπε να είχαμε θεσπίσει εδώ και πολλά χρόνια. Με σημαντική προσφορά στο ΑΕΠ της χώρας. Αλλά η ιδεοληψία κάποιων πολιτικών παρατάξεων, των λεγόμενων προοδευτικών, δεν επέτρεψε. Ταυτόχρονα θα αλλάξει και ο χάρτης των κρατικών ΑΕΙ αφού κάποιες σχολές, κυρίως της επαρχίας , ίσως βρεθούν χωρίς φοιτητές και χρειαστεί να συγχωνευθούν. Και αυτό θετικό είναι. Όπως και να έχει πάντως θα πρέπει να αλλάξουν πολλά τόσο στη διοίκηση όσο και στη λειτουργία των κρατικών ΑΕΙ. Και αυτό η πολιτική ηγεσία το γνωρίζει. Κατ' αρχάς ας αποδραματοποιήσουμε τις πανελλήνιες εξετάσεις.