Η μητέρα των μαχών για την κυβέρνηση

Μόλις είχα πληρώσει όταν ο καταστηματάρχης, γύρισε και μου είπε, αρκετά θυμωμένος: σήμερα ο Μητσοτάκης έχασε ένα εκατομμύριο ψήφους. Ήταν η μέρα που είχαν ανακοινωθεί οι προθέσεις της κυβέρνησης για το νέο τρόπο φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών. Κάτι ψέλλισα για την ανάγκη να πληρώνουν όλοι φόρο κι αμέσως που αντιγύρισε ότι ο ίδιος είναι συνταξιούχος και κάθε μήνα αναγκάζεται να βάλει ένα, δυο κατοστάρικα για να κρατήσει το μαγαζί. Θα μου πεις γιατί δεν το κλείνω, μονολόγησε, αλλά το κρατώ για να έχει ασφάλιση ο γιος μου. Κατάλαβε ότι κάτι δεν κόλλαγε και πρόσθεσε, σε λίγο απολογητικό τόνο αυτή τη φορά, ότι αν έκοβε αποδείξεις τότε θα γινόταν πολύ ακριβός. Όχι ο ίδιος βέβαια αλλά ο γιος του, ο οποίος δεν δούλευε στο μαγαζί, είχε δική του εργασία παράλληλη με αυτή του καταστήματος. Για την οποία δεν έκοβε φυσικά αποδείξεις. Απλώς εμφανιζόταν ως εργαζόμενος στο κατάστημα, υποθέτω ως διαχειριστής, μια και ο πατέρας ήταν συνταξιούχος.

Σιγά το νέο, θα πείτε. Πόσοι και πόσοι δεν κρύβουν τα εισοδήματα τους από την εφορία. Πράγματι δεν είναι αυτό που με εντυπωσίασε αλλά η ακλόνητη βεβαιότητα του συνομιλητή μου ότι είχε δίκιο, την ίδια στιγμή που ομολογούσε τη φοροδιαφυγή. Φαντάζομαι πως ούτε σε αυτό είναι ο μόνος. Ήδη βλέπουμε οργισμένες αντιδράσεις σε όλους σχεδόν τους κλάδους, από τα ταξί ως τους δικηγόρους. Για τη μεγάλη πλειονότητα των επαγγελματιών βέβαια, ο νέος τρόπος φορολόγησης απλώς θα επιφέρει μια μερική έστω, εξισορρόπηση των φόρων που θα πληρώνουν με το πραγματικό τους εισόδημα. Θα αποτελέσει δηλαδή ένα βήμα προς τη δικαιότερη κατανομή των βαρών. Αυτό ωστόσο λίγο μετράει. Το ζήτημα είναι ότι θίγει το συμφέρον τους.

Για να μην έχουμε παρεξηγήσεις, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα τέτοιο σύστημα φορολόγησης κρύβει και αδικίες. Μπορεί τα τεκμήρια να είναι μαχητά, υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ο φορολογούμενος θα πρέπει να αποδείξεις ότι δεν είναι ελέφαντας. Στην περίοδο της κρίσης για παράδειγμα, στη δημοσιογραφία, πολλοί οι οποίοι ήταν ουσιαστικά άνεργοι, έβγαζαν μπλοκάκι ελπίζοντας, να πάρουν κάποια χρήματα, από όπου και για όσο μπορούσαν. Ήταν περιστασιακά απασχολούμενοι. Αυτοί, όσο έχω καταλάβει τις εξαιρέσεις που αναγνωρίζει το σχέδιο νόμου, θα αναγκαζόντουσαν να πληρώσουν φόρο για εισοδήματα που δεν είχαν. Δεν μπορώ να φανταστώ μεγαλύτερη φορολογική αδικία. Δεν αποκλείεται μάλιστα να υπάρχουν και σήμερα ανάλογες περιστάσεις. Κάθε κλάδος κρύβει ιδιαιτερότητες. Όταν ακούμε ωστόσο τους συνδικαλιστές να απειλούν με κινητοποιήσεις, είναι φανερό ότι το πρόβλημα τους δεν είναι αυτές οι οριακές περιπτώσεις αλλά η επιθυμία τους να μην αλλάξει τίποτα. Δεν υπάρχει πιο χαρακτηριστική εκδήλωση ένδειας επιχειρημάτων η επωδός ότι η κυβέρνηση «διώκει τους πιο αδύναμους» και «προστατεύει- αφήνει στο απυρόβλητο τα μεγάλα εισοδήματα». Αυτό από τον εκπρόσωπο των δικηγόρων! Σε ένα δικαστήριο θα έμοιαζε με ομολογία ενοχής.

Το ότι η κυβέρνηση έχει στα περισσότερα δίκιο όμως, δεν αλλάζει ούτε στο ελάχιστο το πολιτικό πρόβλημα που έχει μπροστά της. Όλα αυτά τα χρόνια λοιδορούσε τον Σύριζα για το ότι είχε βάλει στο στόχαστρο τη μεσαία τάξη. Θεωρούσε τους ελεύθερους επαγγελματίες ως προνομιακούς συνομιλητές της. Στην πρώτη τετραετία τους έκανε το μεγάλο δώρο να αποσυνδέσει τις ασφαλιστικές εισφορές από το εισόδημα τους. Μια ευχέρεια που δεν έχουν οι μισθωτοί. Πριν από τις τελευταίες εκλογές πάλι, υποσχόταν πρόσθετες μειώσεις στη φορολογία και κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος. Μετεκλογικά όμως βρέθηκε αντιμέτωπη με την πραγματικότητα.

Το 2015 η αυταπάτη του Σύριζα ήταν ότι θα καταργήσει με ένα νόμο και ένα άρθρο το μνημόνιο. Σήμερα η αυταπάτη της κυβέρνησης είναι το ροζ αφήγημα που έχει υιοθετήσει για την οικονομία. Υπερηφανεύεται για παράδειγμα για το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμούς μεγαλύτερους από τους ευρωπαϊκούς. Αυτό όμως σε ένα βαθμό τουλάχιστον, οφείλεται στο ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε την ενεργειακή ακρίβεια με επιδοτήσεις οι οποίες, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ήταν οι μεγαλύτερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είμαστε η χώρα με το μεγαλύτερο χρέος, αυτό δεν μας εμποδίζει όμως να είμαστε γαλαντόμοι. Ακόμα χειρότερα, οι επιδοτήσεις, κατά τα τρία τέταρτα, χρηματοδοτήθηκαν από το ταμείο ενεργειακής μετάβασης. Από πόρους δηλαδή που θα έπρεπε να πάνε σε επενδύσεις

Ήδη τα δομικά προβλήματα της οικονομίας έχουν αρχίσει να εμφανίζονται. Το εμπορικό έλλειμμα της χώρας έχει γίνει και πάλι διψήφιο ως ποσοστό του ΑΕΠ. Παρά την πρόοδο που έχει γίνει, είναι χαρακτηριστικός δείκτης χαμηλής ανταγωνιστικότητας. Χωρίς μεγάλη αύξηση των επενδύσεων η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου θα παραμείνει ένα ωραίο ανέκδοτο για τα πάνελ της τηλεόρασης. Εμείς όμως αντί για επενδύσεις, χρησιμοποιούμε τα χρήματα των επενδύσεων για να χρηματοδοτούμε την κατανάλωση! Ίσως δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το ΔΝΤ προειδοποιεί για φούσκα ακινήτων. Είναι κλασικό σύμπτωμα χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά χωρίς να αντιστοιχεί σε παραγωγή. Και όλοι ξέρουμε, το έδειξε το παράδειγμα της Ιρλανδίας, πώς μια τέτοια φούσκα μπορεί να δημιουργήσει ξανά συνθήκες κρίσης. Ακόμα και αν τα δημόσια οικονομικά είναι σε ισορροπία.

Κατά ένα παράδοξο τρόπο, την πρώτη τετραετία, η πανδημία και ο πόλεμος, επέτρεψαν στην κυβέρνηση να κινηθεί με μια απροσδόκητη χαλαρότητα. Με πρόσθετους ευρωπαϊκούς πόρους δηλαδή και χαλάρωση των δημοσιονομικών περιορισμών. Περάσαμε την δίδυμη κρίση χωρίς να την νιώσουμε. Ως ένα βαθμό, σε αυτό οφείλεται και η επανεκλογή της. Τώρα προσγειωνόμαστε ξανά στην πραγματικότητα κι από ότι φαίνεται μέσα σε αναταράξεις. Ο χειρισμός της σύγκρουσης με τους ελεύθερους επαγγελματίες θα είναι εξαιρετικά δύσκολος. Ανάλογες δυσκολίες μπορεί να προκύψουν σε πολλούς τομείς. Η αντίδραση των συμβολαιογράφων σε έναν στοιχειώδη ψηφιακό εκσυγχρονισμό, είναι χαρακτηριστική.

Έχει γίνει φανερό ότι η επιστροφή στην κανονικότητα δεν αρκεί για να απογειωθεί η οικονομία. Χρειάζεται να αντιμετωπιστούν παθογένειες πάνω στις οποίες ευδοκιμούν ισχυρά κατεστημένα συμφέροντα. Στην περίοδο της κρίσης, όταν κόβονταν μισθοί και συντάξεις του δημοσίου, κάποιοι είχαν παρατηρήσει ότι το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε να συγκρούεται κατ εξοχήν με τον δικό του κόσμο. Τηρουμένων των αναλογιών, είναι η σειρά της κυβέρνησης να συγκρουστεί με τον δικό της κόσμο. Η έκβαση αυτής της αναμέτρησης θα δείξει και τον βαθμό της μεταρρυθμιστικής της δυναμικής. Η ανυπαρξία αποτελεσματικής αντιπολίτευσης της δίνει μεγάλα περιθώρια χειρισμών. Είναι γνωστό ωστόσο ότι συχνά τις εκλογές δεν τις κερδίζει η αντιπολίτευση. Τις χάνει η κυβέρνηση. Ιδίως όταν η ψήφος είναι χαλαρή όπως στις ευρωεκλογές.