Ποια είναι η «Δύση» σήμερα; Αξιακή υποχώρηση και πνευματική οκνηρία

«Έχουµε οικοδοµήσει συνεκτικές, ανθεκτικές κοινωνίες στην Ευρώπη. Υπερασπιζόµαστε, προστατεύουµε και προωθούµε τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, ως πλαίσιο όπου όλοι µπορούν να υπάρχουν και να συνυπάρξουν µε ειρήνη, σεβασµό και αρµονία µε τους άλλους». Με αυτά τα λόγια ο Μαργαρίτης Σχοινάς επιχειρηµατολόγησε πριν από περίπου ένα µήνα για την ανάγκη προστασίας των εβραϊκών ιδρυµάτων και των χώρων λατρείας στο εσωτερικό της ΕΕ, µετά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Ταυτόχρονα, όµως, ο Αντιπρόεδρος της Κοµισιόν τόνισε στο πλαίσιο της δήλωσης αυτής ότι δεν θα γίνει ανεκτή η «αδικαιολόγητη ισλαµοφοβία» εντός της Ευρώπης. Τι έχει µεσολαβήσει σχεδόν έναν µήνα µετά από αυτή τη δήλωση; Σύµφωνα µε το Euronews, τα περιστατικά αντισηµιτικών επιθέσεων και εκφοβισµών τις τελευταίες εβδοµάδες έχουν εκτοξευθεί σε πρωτόγνωρα επίπεδα, που η Γηραιά Ήπειρος είχε να δει εδώ και δεκαετίες. Οι αντισηµιτικές επιθέσεις στην Αυστρία αυξήθηκαν κατά 300%, µε το σκίσιµο ή το κάψιµο σηµαιών του Ισραήλ, αλλά και µε παρενοχλήσεις, επιθέσεις και βανδαλισµούς περιουσιών εναντίον Εβραίων κατοίκων. Αντίστοιχα και στη Γερµανία, είχαµε αύξηση παρόµοιων περιστατικών κατά 240%, ενώ αύξηση 320% σηµειώθηκε και στο Ηνωµένο Βασίλειο.

Στο πλαίσιο της οµιλίας του κ. Σχοινά ο αντισηµιτισµός εξισώθηκε ουσιαστικά µε την ισλαµοφοβία, σα να υπήρχε η ίδια πιθανότητα να συµβεί κάποιο από τα δύο φαινόµενα στην καρδιά της Ευρώπης. Η πραγµατικότητα όµως ήρθε ορµητικά να δείξει πως, τελικά, µόνο το ένα από τα δύο είχε τις ουσιαστικές προϋποθέσεις να συµβεί, όπως και έγινε. Σε πολλές από τις επιθέσεις εναντίον Εβραίων οι θύτες φώναζαν συνθήµατα στα αραβικά. Ωστόσο, η «µετριοπάθεια» και η δήθεν «νηφάλια» στάση της Ευρώπης δεν κάµπτονται, όπως όλα δείχνουν, ούτε κι από αυτές τις εξελίξεις. Στη Γερµανία, σύµφωνα µε δηµοσίευµα της Le Figaro, ένας παιδικός σταθµός θα αφαιρέσει από την επωνυµία του το όνοµα της Άννας Φρανκ, προκειµένου να γίνει πιο «ανοιχτός», ή αλλιώς, πιο «συµπεριληπτικός», για να χρησιµοποιήσουµε τη λέξη της νέας «θρησκείας» της πολιτικής των ταυτοτήτων. Ο διευθυντής του ιδρύµατος δήλωσε πως η «ιστορία της µικρής Εβραίας που σκοτώθηκε από τους Ναζί είναι δύσκολο να κατανοηθεί από τα µικρά παιδιά, ιδιαίτερα εκείνα που προέρχονται από µετανάστες» και στόχος του ιδρύµατος είναι να προωθήσει πρωτίστως την «αυτοδιάθεση και τη διαφορετικότητα των παιδιών».

Πώς έφτασε η Ευρώπη αλλά και ο δυτικός κόσµος εν συνόλω να φοβούνται αλλά και να απαρνιούνται την ίδια την Ιστορία και την πολιτισµική τους παρακαταθήκη; Τα τελευταία χρόνια, στο όνοµα του αντι-αποικιοκρατισµού και των παλαιότερων δυτικών «αµαρτιών», που συνδέονταν µε την καταπίεση και εκµετάλλευση των µειονοτήτων, η Δύση έχει κλειστεί στον εαυτό της, µην έχοντας αίσθηση του τι συµβαίνει γύρω της, επιδιδόµενη ασταµάτητα σε ένα εσωστρεφές «κυνήγι µαγισσών». Ο δυτικός πληθυσµός οφείλει να παραδεχθεί ότι είναι λίγο-πολύ ρατσιστής, σεξιστής, ξενοφοβικός και φέρει εσωτερικευµένες διάφορες άλλες «φοβικές» ιδιότητες. Ο Γάλλος στοχαστής Πασκάλ Μρυκνέρ στο βιβλίο του «Ένας σχεδόν τέλειος ένοχος» έδειξε µε καταγεγραµµένα ιστορικά παραδείγµατα ότι η Δύση δεν είναι ο µοναδικός «εγκληµατίας» στην παγκόσµια ιστορία. Δουλεµπόριο, καταπίεση και περιθωριοποίηση έκαναν λαοί και της Ανατολής και της Αφρικής, ενώ σε περιοχές του κόσµου αυτές οι πρακτικές είναι κοινός τόπος µέχρι και σήµερα. Μόνον η Δύση δείχνει να έχει µετανιώσει και προσπαθεί να εξιλεωθεί πάση θυσία, ακόµη κι αν υπονοµεύει το µέλλον της. Μόνο η Δύση φαίνεται η λιγότερο διατεθειµένη οντότητα να υπερασπιστεί τις αξίες και την κληρονοµιά της, φοβισµένη και αµήχανη απέναντι στην ίδια της την ύπαρξη, στο αξιολογικό της φορτίο. Σε αυτήν την πορεία εξαγνισµού και µεταµέλειας, το δυτικό συνονθύλευµα της πνευµατικής παρακαταθήκης παραγκωνίστηκε και αντιµετωπίστηκε µε περιφρόνηση ως λείψανο ενός άλλου κόσµου.

Τι εννοούµε λοιπόν µε τον όρο «Δύση» σήµερα; Είναι ο λαϊκισµός, η συνωµοσιολογία και η χυδαία ρητορική του Τραµπισµού; Είναι η σπασµωδική, αντιµεταναστευτική και παρελθοντολάγνα βουτιά στο οικονοµικό άγνωστο και στη γραφειοκρατική σύγχυση του Brexit; Είναι η πολιτική των ταυτοτήτων και του νεοφεµινισµού, που εχθρεύονται τον λευκό, πατριάρχη, αποικιοκράτη άνδρα και συναποτελούν το σύγχρονο ιδεολογικό οπλοστάσιο της αριστεράς, που έχει συσπειρώσει επιτυχώς τους ζηλωτές του δικαιωµατισµού; Ή µήπως είναι το Κεφάλαιο των πολυεθνικών, όπως οι τεχνολογικοί κολοσσοί που κάνουν ό,τι θέλουν ως κράτος εν κράτει και καµία ρύθµιση δεν κρίνεται επαρκής για να ανακόψει την ξέφρενη επεκτατική πορεία τους; Όταν ο Γάλλος συγγραφέας Μισέλ Ουελµπέκ εξέδωσε την «Υποταγή» δέχθηκε επιθέσεις ως «ισλαµοφοβικός», ενώ από πολλούς θεωρείται ένας φωνακλάς αλαρµιστής που βλέπει το δυτικό οικοδόµηµα υπό ένα κοντόφθαλµο πρίσµα µιζεραµπιλισµού. Το βιβλίο, που περιγράφει τη σταδιακή υποταγή της Γαλλίας στο θεοκρατικό καθεστώς του Ισλάµ, κυκλοφόρησε την ηµέρα της τροµοκρατικής επίθεσης ισλαµιστών φονταµενταλιστών στα γραφεία του Charlie Hebdo. Το ζήτηµα είναι πως αρκετοί µάλλον δεν αντιλήφθηκαν την ουσία του έργου: η «υποταγή» δεν επέρχεται τελικώς τόσο από την ισχύ και την επιρροή του ίδιου του Ισλάµ, όσο από την πνευµατική οκνηρία και την αξιακή παραίτηση στην οποία έχει ήδη περιέλθει η Δύση. Το περιεχοµενικό κενό έρχεται καλυφθεί, όπως ορίζει ο γνωστός νόµος της Φύσης, από ένα ιδεολογικό οικοδόµηµα πιο συµπαγές, πιο ισχυρό, που όχι απλώς δεν αµφισβητεί την αξιακή του παρακαταθήκη, αλλά τη θέτει ως την απόλυτη προτεραιότητα της ύπαρξής του.

Η αποξένωση των νεότερων γενεών από την πνευµατική τους κληρονοµιά, µεταξύ άλλων µέσα και από τη συστηµατική προπαγάνδα των Ivy League πανεπιστηµιακών ιδρυµάτων του αγγλοσαξονικού κόσµου, έχει συµβάλει τα µέγιστα στην «αποµυθοποίηση» του δυτικού κόσµου. Περιφρονούνται τόσο τα πολύτιµα πολιτικά, κοινωνικά και οικονοµικά επιτεύγµατα, όσο και η εντυπωσιακή ηθική, φιλοσοφική και αισθητική πορεία του δυτικού πολιτισµού µέσα στην Ιστορία. Τις προάλλες, δύο νεαροί οικολόγοι ακτιβιστές βανδάλισαν χτυπώντας µε σφυριά έναν πίνακα του Ντιέγκο Βελάσκεθ αξίας 83 εκατοµµυρίων ευρώ στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Καθόλου δεν πρέπει να τους απασχόλησε, µέσα στην αυτάρεσκη άγνοιά τους, η καλλιτεχνική αξία του πίνακα, «µια ζωγραφιά είναι» θα σκέφτηκαν, που κάποιος (ρατσιστής πιθανότατα) ζωγράφισε στο αµαρτωλό δυτικό παρελθόν, το µήνυµά µας είναι που µετράει. Δύο σηµαντικές βάσεις του δυτικού οικοδοµήµατος είναι ο Χριστιανισµός και η Αρχαία Ελλάδα. Σήµερα, το µεν πρώτο θεωρείται από τις νεότερες γενιές ένα πουριτανικό απαρχαιωµένο σύνολο σκοταδιστικών, ανελεύθερων κανόνων παλιάς ηθικής, ενώ το δεύτερο είναι αποτέλεσµα µιας κοινωνίας εκµετάλλευσης δούλων και εφαρµογής σεξιστικών συµπεριφορών. Εάν η Δύση δεν ανασυνταχτεί εγκαίρως, επανεξετάζοντας το διεθνές περιβάλλον που ανακατατάσσεται και εάν δεν σταµατήσει την αυτοκαταστροφική ενοχική ενδοσκόπηση, δεν πρόκειται να συνειδητοποιήσει ότι έχει µείνει απελπιστικά πίσω στον αγώνα των ιδεολογιών. Ο τελευταίος και υπαρκτός είναι και υπονοµεύει το µέλλον των δυτικών φιλελευθέρων δηµοκρατιών, αργά και σταθερά.

Όταν ο Αλµπέρ Καµύ ήρθε στην Ελλάδα το 1955, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου της Ελληνογαλλικής Πνευµατικής Ένωσης, για να λάβει µέρος σε µία συζήτηση στρογγυλής τραπέζης σχετικά µε το µέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισµού, έκανε σε ένα σηµείο της συζήτησης µία εξαιρετικά επίκαιρη παρατήρηση: «Το αληθινό πρόβληµα είναι να ξέρουµε εάν θέλουµε να επιβιώσουµε ως πολιτισµός. Και αυτή η θέληση δεν είναι αναγκαστικά λογική».