Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τον αντιαμερικανισμό που φουντώνει κάθε χρόνο στις 17 Νοεμβρίου με την επέτειο του Πολυτεχνείου
Καθώς φέτος κλείνουν πενήντα χρόνια από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, είναι αναμενόμενο να γραφούν και πάλι πολλά για την πιο πρόσφατη από τις εθνικές μας ημέρες μνήμης. Και πάλι, όπως κάθε χρόνο, η αθηναϊκή πορεία θα κορυφωθεί έξω από την αμερικάνικη πρεσβεία. Και πάλι, το σύνθημα «Φονιάδες των λαών, Αμερικάνοι» θα δονήσει την ατμόσφαιρα. Αυτή η πτυχή της επετείου μπορεί να εξεταστεί με αφορμή ορισμένα ερωτήματα – και παρά το γεγονός ότι, όπως έδειξε πρόσφατη δημοσκόπηση, τέσσερις στους πέντε Έλληνες δηλώνουν πως γνωρίζουν «σε βάθος» ή «αρκετά» το Πολυτεχνείο και την εποχή του.
Ερώτημα 1ο:Τι σχέση έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες με το Πολυτεχνείο; Την εποχή εκείνη, όπως και σήμερα, ο περισσότερος κόσμος πίστευε ότι οι Αμερικανοί όχι απλώς στήριζαν τη χούντα αλλά και ήταν πίσω από το πραξικόπημα που την έφερε στην εξουσία.
Ερώτημα 2ο: Τη χούντα δεν την επέβαλαν οι Αμερικανοί; Η σύντομη απάντηση είναι «όχι». Πράγματι, το εν Ελλάδι κλιμάκιο της CIA γνώριζε αρκετούς επίδοξους πραξικοπηματίες από προηγούμενες υπηρεσιακές σχέσεις. Είχε επίσης πληροφορίες ότι οι συνταγματάρχες σχεδίαζαν κατάληψη της εξουσίας. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία ότι τους έδωσαν το πράσινο φως – όπως δεν το έδωσαν ούτε στον βασιλιά, ο οποίος σχεδίαζε τη δική του εκτροπή. Μάλιστα, αρκετές εβδομάδες πριν από το πραξικόπημα, οι Έλληνες συνωμότες επέβαλλαν «σιγή ασυρμάτου»: διέκοψαν τις επαφές με Αμερικανούς. Ότανδε ο Παπαδόπουλος και οι λοιποί συναντήθηκαν με εκπρόσωπο της αμερικανικής πρεσβείας, φάνηκε ότι η βασική τους ανησυχία ήταν μη τυχόν εμφανιστεί στο Φάληρο ο Έκτος Στόλος και τους χαλάσει τη δουλειά.
Ερώτημα 3ο: Μα ο ίδιος ο Πρόεδρος Κλίντον δεν ζήτησε συγγνώμη; Στην επίσκεψή του το 1999, ο Μπιλ Κλίντον δεν απολογήθηκε για ανάμειξη των ΗΠΑ στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, αλλά για το γεγονός ότι αμερικανικές κυβερνήσεις (ιδίως η προεδρία του Ρίτσαρντ Νίξον) ανέχτηκαν και συνεργάστηκαν με τη χούντα. Από την άλλη πλευρά, το Κογκρέσο είχε αντιδράσει, επιβάλλοντας πολυετές εμπάργκο στα βαρέα όπλα προς την Ελλάδα, ενώ μέλη του δεν έπαψαν να εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους για την κατάσταση στην Ελλάδα, καλώντας αντιπάλους της χούντας σε ακροάσεις.
Ερώτημα 4ο: Ακόμα κι αν δεν μας φόρεσαν τη χούντα, οι Αμερικανοί δεν ευθύνονται για το δράμα της Κύπρου; Πράγματι, τα πρώτα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, οι εκδηλώσεις για το Πολυτεχνείο συμπεριλάμβαναν καταγγελίες των ΗΠΑ και των «ιμπεριαλιστών» για την defacto διχοτόμηση της Κύπρου. Κατ’ αναλογία, όμως, με ό,τι ισχύει για την 21η Απριλίου, αμερικανικές υπηρεσίες είχαν πληροφορίες για τις κινήσεις της χούντας του Ιωαννίδη εναντίον του αρχιεπισκόπου Μακαρίου και, εν συνεχεία, για τα τουρκικά σχέδια εισβολής. Δεν τα υποκίνησαν, δεν τα ενθάρρυναν, αλλά ούτε επενέβησαν για να τα αποτρέψουν.
Εδώ ένας αστερίσκος: Στο σημείο αυτό θα άξιζε να αναρωτηθούμε γιατί μας εξεγείρει το γεγονός ότι μια ξένη δύναμη δεν επεμβαίνει για να βγάλει τα δικά μας κάστανα από τη φωτιά: Έλληνες σχεδίασαν και εκτέλεσαν το πραξικόπημα του 1967, Έλληνες σχεδίασαν και εκτέλεσαν την ανατροπή του προέδρου Μακαρίου το 1974, αψηφώντας τον ορατό κίνδυνο τουρκικής επέμβασης.
Ερώτημα 5ο: Αν ισχύουν τα παραπάνω, γιατί επιμένουμε, επί δεκαετίες, να διαδηλώνουμε έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ; Θα πρόσθετα, όχι μόνο για το Πολυτεχνείο, αλλά και για τη Γιουγκοσλαβία παλαιότερα, για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, ακόμα και για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία… Το φαινόμενο του αντιαμερικανισμού έχει ποικίλες και βαθιές ρίζες, που φτάνουν μέχρι το σχίσμα ορθόδοξης Ανατολής με την «αιρετική» Δύση. Σήμερα, η Αριστερά μισεί τους Αμερικανούς για τον ρόλο τους στη νίκη των κυβερνητικών δυνάμεων το 1949. Έχουμε ξεχάσει όμως, ότι λίγα χρόνια μετά τον Εμφύλιο πόλεμο, κατέκλυσε τη χώρα μας κύμα αντιπάθειας προς τις ΗΠΑ και τη Δύσηενγένει, με αφορμή την άσχημη τροπή της πολιτικής μας για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Σε αυτό το κύμα προστέθηκαν αργότερα οι αντιδράσεις για τη χούντα και για το δράμα της Κύπρου και, στα μάτια πολλών, για τις επεμβάσεις των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική, στα Βαλκάνια ή στη Μέση Ανατολή.
Τελικό ερώτημα: Μήπως βγάζετε λάδι τους Αμερικανούς με όλα τα παραπάνω; Όχι, αλλά τονίζω ότι οι ευθύνες για τα κακά της μοίρας μας είναι πρωτίστως εγχώριες. Είναι βολικό και ανθρώπινο να τις μεταθέτουμε σε άλλους, όμως αυτό δεν βοηθά να κατανοήσουμε το παρελθόν μας και να αποφύγουμε ανάλογα λάθη στο μέλλον.
Στον Νέο Κόσμο με το που ακούγεται το «Χριστός Ανέστη» πετούν τις μερακλίδικες μολότοφ τους. Και το κάνουν όχι απλώς ανενόχλητοι αλλά και με την άδεια της Ελληνικής Αστυνομίας (και άρα της κυβέρνησης)
13°
