Τα παράδοξα της κληρονομιάς Σημίτη

Ήμουν πάντα της άποψης ότι η ιστορία θα κρίνει ιδιαίτερα θετικά τον Κώστα Σημίτη. Στη διάρκεια της θητείας του πραγματοποιήθηκαν δύο από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις για τη χώρα και για τον ελληνισμό: η Ελλάδα μπήκε στο ευρώ και η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια σειρά από μεγάλα έργα όπως το μετρό, το νέο αεροδρόμιο και η γέφυρα Ρίου Αντιρρίου ολοκληρώθηκαν. Ψηφίστηκαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις που είχαν σαν αποτέλεσμα μια περίοδο υψηλών ρυθμών ανάπτυξης με ταυτόχρονο περιορισμό των μακροοικονομικών αδυναμιών της οικονομίας. Και βέβαια προετοιμάστηκαν και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν από την επόμενη κυβέρνηση οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Αυτή την παρακαταθήκη και τον ίδιο προσωπικά, θα τιμήσουν τη Δευτέρα συνεργάτες και συνοδοιπόροι του, σε εκδήλωση που θα γίνει στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Φαντάζομαι θα υπάρξει μια ισχυρή δόση νοσταλγίας. Σήμερα δεν μπορεί να μιλήσει κανείς για «σημιτικούς», τουλάχιστον όχι σαν μια υπαρκτή πολιτική συνιστώσα. Με μια έννοια αυτό είναι παράδοξο. Ο Σημίτης, πέρα από το συγκεκριμένο έργο, ταυτίστηκε και με ένα πολιτικό ρεύμα, αυτό του εκσυγχρονισμού, το οποίο παραμένει επίκαιρο όσο ποτέ. Μπροστά στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα και το δύσκολο μέλλον που έχει μπροστά της, η μόνη λύση είναι οι μεταρρυθμίσεις. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ακόμα και σε αυτή τη δεύτερη τετραετία, εμπιστεύθηκε σε στελέχη των κυβερνήσεων Σημίτη κρίσιμους τομείς που είναι αναγκαίες ριζοσπαστικές αλλαγές.

Ο Σημίτης θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ήταν ο ορισμός του κεντροαριστερού ή, αν προτιμάτε, του σοσιαλδημοκράτη

Κι αυτό είναι το δεύτερο παράδοξο. Ο Σημίτης θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ήταν ο ορισμός του κεντροαριστερού ή, αν προτιμάτε, του σοσιαλδημοκράτη. Δεν δίστασε να συγκρουστεί με την εκκλησία για ένα ζήτημα αρχής, παρά το πολιτικό κόστος. Στη διάρκεια της θητείας του άλλωστε υλοποιήθηκαν εμβληματικά μέτρα κοινωνικής πολιτικής, όπως το περίφημο ΕΚΑΣ ενώ έγινε και η πιο σοβαρή προσπάθεια αναβάθμισης του ΕΣΥ. Σήμερα ωστόσο την κληρονομιά του Σημίτη τη διεκδικεί, ορισμένοι θα υποστήριζαν ότι την έχει οικειοποιηθεί περισσότερο από κάθε άλλη πολιτική δύναμη, η ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Αυτό λοιπόν μας οδηγεί στο τρίτο παράδοξο ότι η αριστερά σε όλες τις εκδοχές της, ενδεχομένως και ένα τμήμα της κεντροαριστεράς, δεν έχουν απλώς γυρίσει την πλάτη στο ρεύμα του εκσυγχρονισμού αλλά το αντιμετωπίζουν περίπου ως άλλη εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού. Όχι χωρίς μια δόση κακεντρέχειας βέβαια, πολλοί από όσους θεωρούν ακόμα τους εαυτούς τους «σημιτικούς», θα τους απαντούσαν ότι αυτό, τουλάχιστον ως έναn βαθμό, εξηγεί τόσο την κατάρρευση του Σύριζα όσο και τη στασιμότητα του ΠΑΣΟΚ.

O σημιτικός εκσυγχρονισμός δεν ήταν μόνο ένα πολιτικό ρεύμα. Eλάχιστοι από όλους όσοι βρέθηκαν στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια είχαν την τεχνοκρατική ή την πολιτική επάρκεια να ακολουθήσουν μια ανάλογη πορεία

Όμως ο σημιτικός εκσυγχρονισμός δεν ήταν μόνο ένα πολιτικό ρεύμα. Ήταν ταυτόχρονα, ίσως περισσότερο μάλιστα, και ένας τρόπος άσκησης της διακυβέρνησης. Μια προσπάθεια, πέρα από τη διαχείριση της καθημερινότητας, να μπαίνουν και κυρίως να υπηρετούνται συστηματικά, μακροπρόθεσμοι στρατηγικοί στόχοι που αναβαθμίζουν τη θέση της χώρας. Στη φολκλόρ εκδοχή του αυτό πέρασε ως το «μπλοκάκι» του Σημίτη. Ήταν ο απαραίτητος έλεγχος και η λογοδοσία των υπουργών. Για μια αριστερά που έχει μάθει σε καφενειακού τύπου ιδεολογικές αερολογίες, αλλά και για τη δεξιά του χαβαλέ που τον διαδέχθηκε, αυτό μπορεί να ήταν και το πιο απεχθές χαρακτηριστικό του εκσυγχρονισμού, ίδιον των «λογιστών». Σίγουρα, ελάχιστοι από όλους όσοι βρέθηκαν στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια είχαν την τεχνοκρατική ή την πολιτική επάρκεια να ακολουθήσουν μια ανάλογη πορεία.

Ασφαλώς στη διάρκεια της θητείας του έγιναν λάθη, ορισμένα σοβαρά. Εξηγούν ενδεχομένως την ήττα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 2004. Δεν εξηγούν ωστόσο τη συνεχιζόμενη εχθρότητα από μια μερίδα του πληθυσμού. Γι' αυτή θα πρέπει να ψάξουμε καλύτερα μέσα μας ως κοινωνία. Να βρούμε τους λόγους που μας κρατούν πίσω, την αδυναμία μας να αντιμετωπίσουμε χρόνιες στρεβλώσεις, τις αιτίες της όλο και πιο έντονης κοινωνικής πόλωσης. Τη Δευτέρα, αυτά τα ζητήματα δεν πρόκειται να συζητηθούν, το κλίμα θα είναι πανηγυρικό. Όλοι, ωστόσο, γνωρίζουν ότι θα υπάρχει και ένα υπόβαθρο πίκρας γι' αυτή την ευρύτερη αναγνώριση που δεν έχει έρθει ακόμα. Αλλά και για τις μεταρρυθμίσεις που εξακολουθούν να είναι το μεγάλο ζητούμενο.