Το Πάπιγκο, η Unesco και οι καταστροφείς του τοπίου

Αξιότιμε κ. πρωθυπουργέ, με μεγάλη χαρά μάθαμε, ότι έστω και την παραμονή των αυτοδιοικητικών εκλογών, ανακοινώθηκε επισήμως και δι υμών, η ένταξη του Ζαγορίου στις διεθνώς σημαντικές περιοχές της Unesco, πράγμα που αποτελούσε πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας, αλλά και της Ελλάδος ολόκληρης, εξαιτίας της φυσικής ομορφιάς, της μεγαλοσύνης και της σπανιότητας του ορεινού τοπίου της βόρειας Πίνδου. Όπως καλά γνωρίζετε —λόγω και της δικής σας επίσκεψης σχετικά πρόσφατα στην περιοχή και της προαναγγελίας της επικείμενης διάκρισης— η αναγνώριση  αυτή και  η απόδοση  της περιζήτητης ταυτότητας από τον εν λόγω οργανισμό αποτελεί χειρονομία με οικουμενική διάσταση, καθώς τα μνημεία που την αποτελούν διευρύνουν τα όρια της ακτινοβολίας τους και ούτως καθίστανται μνημεία ολόκληρης της ανθρωπότητας. Μπροστά λοιπόν σ’ αυτήν την αναγνώριση, όλα τα υπόλοιπα —περιοχές προστασίας, εθνικοί δρυμοί, δασικοί χάρτες, φορείς διαχείρισης ή και κατάργηση αυτών— αποκτούν δευτερεύουσα σημασία, καθώς το πρωτεύον, που βγαίνει τώρα θεαματικά στη δημοσιότητα, δεν είναι άλλο παρά η εθνική υπερηφάνεια για τις φυσικές μας καλλονές και την μοναδικότητα ορισμένων οικολογικών θώκων (περιοχών υψηλής αισθητικής και βιοποικιλότητας): αυτό επιτάσσει να τις διατηρήσουμε κατά το δυνατόν ακέραιες και εξίσου ελκυστικές για το μέλλον των επερχόμενων γενεών αλλά και του ίδιου του πλανήτη, σε όσο κομμάτι της ιστορίας που βρίσκεται μπροστά μας μάς αντιστοιχεί — ως ευθύνη δηλαδή γι’ αυτό που κληρονομήσαμε, έστω κι αν πολλές φορές είμαστε αχάριστοι, ως λαός, απέναντι στον κληροδότη.

Θεωρώ λοιπόν, και γι’ αυτό η θεωρητική εισαγωγή, ότι τα πρόσφατα γεγονότα στην περιοχή του Μεγάλου Πάπιγκου, οι τερατώδεις και εκτός κλίμακας κατασκευές με την προσωνυμία οι «βίλες του εφοπλιστή», μόνο τις ανωτέρω αρχές και διαπιστώσεις δεν εξυπηρετούν, αντιθέτως τις υπονομεύουν και κατασπιλώνουν την εικόνα που μόλις περιγράψαμε. Πριν δηλαδή ο αλέκτωρ λαλήσει, ανέλαβαν οι μπουλντόζες και οι εκχωματώσεις για να θριαμβεύσει και πάλι το μπετόν — δηλαδή στον τόπο που ανέδειξε την πέτρα και το ξύλο ως στοιχεία μιας αρχιτεκτονικής που μόνο σε ελάχιστα απομονωμένα χωριά,  στις βυζαντινές εκκλησίες και τα μοναστήρια επιβιώνει από το παρελθόν. Το Πάπιγκο, κύριε πρωθυπουργέ, όπως ασφαλώς γνωρίζετε καλύτερα από την δική μου μετριότητα, δεν ήταν και δεν μπορεί να γίνει τόπος επίδειξης του πλούτου και της ρηχής ούτως λεγόμενης γκλαμουριάς των ολίγων, απ’ όπου κι αν προέρχονται: όπως φυσικά κανείς δεν θέλει να μετατραπεί η Ακρόπολη σε φόντο για τις πασαρέλες των οίκων μόδας και των φτηνών καλλιστείων. Όχι διότι πρέπει να σεβαστούμε μια «ιερότητα» την οποία πολλοί θα αμφισβητήσουν ως όρο με κάποια ηθική ή νομική αξία, αλλά διότι έτσι πριονίζουμε το κλαδί που σκαρφαλώσαμε. Αν δηλαδή, πέραν του «σεβασμού στο περιβάλλον» και της διατήρησης της παράδοσης, θέλουμε και επιπλέον επιχειρήματα, οφείλω να πω ότι ενέργειες όπως αυτή που καταγγέλλεται από πολύ αρμόδια χείλη, θα ακυρώσουν μακροπρόθεσμα τον τουρισμό ποιότητας στον οποίο κάποιοι αποφάσισαν να επενδύσουν. Μα θα μου πείτε, η Μύκονος δεν μας τελείωσε, παρόλο που εκεί κι αν θριαμβεύει η κακογουστιά και το εμπορικό νταϊλίκι. Σε αυτό θα συμφωνήσω. Υπάρχουν ακόμα μερικά δισεκατομμύρια Κινέζοι που μετά τη Σαντορίνη στο ηλιοβασίλεμα, θα ήθελαν και μια φωτογραφία με φόντο την «Γκαμήλα». Έστω κι αν αυτή παρενοχλείται πλέον σοβαρά από την αρχινημένη  εμποροπανήγυρη στους πρόποδές της. 

Οι βίλες των εφοπλιστών στην κορυφή του λόφου που κλείνει την οικιστική ενότητα του Πάπιγκου είναι καταφανώς μια ύβρις απέναντι στο  έργο (τόσο το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές) τόσων αιώνων,  λόγω του απροκάλυπτου τραύματος που αυτές προκαλούν στο τοπίο δια γυμνού οφθαλμού. Θέλω να πως ότι όλη αυτή η φλυαρία με τα Προεδρικά Διατάγματα, τις Υπουργικές Αποφάσεις, τα νέα ή τα παλιά όρια του Οικισμού, τους συντελεστές, τα ΣΧΟΑΠ, τις ΖΟΕ, τα Ειδικά Χωροταξικά, τα Περιφερειακά Αναπτυξιακά, τις περιοχές Natura, τα τετραγωνικά (τα φανερά και τα …υπόσκαφα) και οτιδήποτε συνδέεται με την νομιμότητα των κτισμάτων, είναι εκ του περισσού διότι «χωριό που φαίνεται κολαούζο δεν θέλει». Το κακούργημα είναι εμφανές και δια γυμνού οφθαλμού. Οι προσφυγές (των περιβαλλοντικών οργανώσεων) και οι αποφάσεις του ΣτΕ δεν είναι παρά ένας ανταρτοπόλεμος εκ προοιμίου ανώφελος αν δεν συνοδευθεί από την πολιτική βούληση η οποία, ιδίως όταν απουσιάζει, κρύβεται πίσω από τυπικότητες: η προηγούμενη ηγεσία του ΥΠΕΝ πέταξε απλώς τη μπάλα εκτός γηπέδου, υποδεικνύοντας, εκ των συμφραζομένων, «ας βγάλουν οι άλλοι τα κάστανα από τη φωτιά». Ποιοι είναι οι άλλοι; Ο επόμενος υπουργός, οι υπηρεσίες του ΥΠΕΝ, η ανεξάρτητη περιβαλλοντική αρχή (ΟΦΥΠΕΚΑ), η Πολεοδομία, το ΥΠΠΟ, οι δήμαρχοι, ο Περιφερειάρχης, η Αρχαιολογία, η Επιτροπή Αρχιτεκτονικού Ελέγχου, το ΣτΕ και άλλοι ων ουκ έστι αριθμός, ποντάροντας στο ότι η κούραση των αντιτιθεμένων και ο πανδαμάτωρ χρόνος θα κάνουν τη δουλειά τους. Δηλαδή, όπως και να το κάνουμε, λένε οι κακόπιστοι, το παιχνίδι είναι σικέ και η τράπουλα σημαδεμένη. Όχι από κάποιες μυστικές δυνάμεις του σύμπαντος που καραδοκούν για να κερδοσκοπήσουν στην αναμπουμπούλα, αλλά από τα «δικά μας τα παιδιά» που δρουν μέσα στην παραδοσιακή πολιτική κανονικότητα.

Και τι να κάνουμε θα πει κανείς; Να ξεκινήσουμε απ’ το δημοτικό; Να φτιάξουμε ένα καινούργιο νόμο; Να πάμε όλοι μαζί να γκρεμίσουμε το «αυθαίρετο»; Να ψηφίσουμε αναλόγως; Τίποτα απ’ όλα αυτά. Η εξέλιξη έχει τους δικούς της νόμους. Το Πάπιγκο θα ακολουθήσει κι αυτό τη μοίρα των υπέροχων τόπων, που έπεσαν θύμα της γοητείας τους. Εκτός κι αν αναθέσουμε σε ένα σύγχρονο Όσκαρ Ουάιλντ (π.χ. στον πρωθυπουργό) να βρει μια λύση σαν και του Ντόριαν Γκρέι, όπου η φθορά  και η ασχήμια μεταβιβάζονται σε ένα αντίγραφο και όχι στο πρωτότυπο.  Το λέω γιατί ο ίδιος ο  πρωθυπουργός, τον οποίο δυστυχώς καταχρηστικά επικαλούμαστε οι πάντες, αποφάσισε να ασχοληθεί προσωπικά — δείτε δια του λόγου το αληθές και τη σχετική «ανάρτηση»: Από 19/9 τα Ζαγοροχώρια κατέχουν τη δική τους θέση στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Δικαιώνεται, έτσι, μία κοινή προσπάθεια του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Ηπείρου και του Δήμου Ζαγορίου. Αλλά και μία προσωπική μου δέσμευση από το 2019, αυτό το ασύγκριτης ομορφιάς ελληνικό τοπίο να είναι το πρώτο που θα εγγραφεί στα μητρώα του οργανισμού. Πρόκειται για εξέλιξη που αναγνωρίζει τη μοναδική αρχιτεκτονική 46 οικισμών της Πίνδου, αναδεικνύοντάς τους σε προορισμό για επισκέπτες από όλο τον κόσμο, και τις τέσσερις εποχές του χρόνου. Ταυτόχρονα, όμως, τους προστατεύει από την αλόγιστη δόμηση και τον υπερτουρισμό. Με άλλα λόγια, ανοίγει τον δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον στο Ζαγόρι και στην Ήπειρο. Η φράση–κλειδί είναι «το καλύτερο μέλλον». Και η αυθόρμητη ερώτηση: τι είναι αυτό που μας χαλάει στο «χειρότερο παρόν» με την «ασύγκριτη ομορφιά του»;