Ανδρέας Παχατουρίδης: Ένα άσπρο Περιστέρι

Κατά καιρούς έχω συναντήσει ανθρώπους σχεδόν να επαίρονται που δεν έχουν επισκεφτεί ποτέ το Περιστέρι. Υπάρχουν φίλοι μου που δυσανασχετούν, επειδή το αναφέρω ως τόπο γέννησης στο βιογραφικό μου. Βάλε καλύτερα Αθήνα, μου προτείνουν εγκλωβισμένοι σε προσωνύμια-βαρίδια του παρελθόντος. Πού να ήξεραν!

Στα δυτικά της κοίτης του Κηφισού, της κακοποιημένης από τα μπαζώματα, απλώνεται ο πέμπτος σε πληθυσμό Δήμος της χώρας. Δήμαρχος του Περιστερίου για περισσότερο από μια εικοσαετία, ο Ανδρέας Παχατουρίδης. Στις 8 Οκτωβρίου του 2023 εκλέχτηκε για έκτη φορά, με το συνεχώς ανοδικό ποσοστό του να σκαρφαλώνει πλέον στο 78%! Συνομίλησα μαζί του πριν τις εκλογές, αναζητώντας το μυστικό της μάλλον ασυναγώνιστης επιτυχίας του.

Το κείμενο αυτό δεν έχει σκοπό να απαριθμήσει τα πολλαπλά επιτεύγματα που οδήγησαν στη μεταμόρφωση μιας παραμελημένης περιοχής. Ξεκινά από την προφανή διαπίστωση ότι ένας μόνο άνθρωπος με την ομάδα του έχει καταφέρει να πετύχει την τέλεια ανατροπή στο δημόσιο τοπίο, ασχολούμενος με τα κοινά. Πώς εξηγείται;

Ανδρέας Παχατουρίδης: Συνέντευξη με τον Δήμαρχο Περιστερίου 

«Μέχρι το 1998 πίστευα ότι η ενασχόληση αυτή διαιρεί τον κόσμο. Ήμουν στη φάση που προτιμούσα να αυξάνω τους φίλους μου μέσα από τη δουλειά, τον αθλητισμό, τη διασκέδαση. Κάποιοι συμμαθητές μου έριξαν την ιδέα και στην αρχή δίστασα. Ούτε στην οικογένειά μου καλοφάνηκε η πρόταση που επανερχόταν με επιμονή: “Ρε Αντρέα, μπες μπροστά να ρίξουμε το βότσαλο στη λίμνη, να κουνήσουμε λίγο τα νερά”, επέμεναν οι φίλοι. Μετά από πολλές πιέσεις, τελικά το αποφάσισα και το ανακοίνωσα στους δικούς μου. Ο πατέρας μου δεν μίλησε και η μητέρα μου έκανε έξι μήνες να βγει από το σπίτι. Μόνο ο αδερφός μου, ο Λευτέρης, με ενθάρρυνε να προχωρήσω. Την πρώτη φορά εκλέχτηκα με μόλις 250 ψήφους παραπάνω από τον δεύτερο. Η κοινωνία έδειξε σοφία, είπε ας ανοίξουμε μια χαραμάδα να περάσει, να τον δούμε και θα τον κρίνουμε. Η συνέχεια είναι γνωστή». 

Αν ρωτήσεις δέκα ανθρώπους πού ανήκει κομματικά ο Παχατουρίδης, θα πάρεις δέκα διαφορετικές απαντήσεις. Σίγουρα πασόκος, το παίζει Αβραμόπουλος, μπα κεντρώος είναι ο άνθρωπος, ξεκάθαρα δεξιός, μα τον στηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο ίδιος χαρακτηρίζει την παράταξή του «συνδυασμό ψυχής και όχι κομματικής τακτικής». Μου ακούγεται λίγο κλισέ και σπεύδει να μου θυμίσει την πρώτη του ομιλία, σημειώνοντας ότι όποιος κατεβαίνει για δήμαρχος στο Περιστέρι, ανοίγει την προεκλογική του εκστρατεία στην Πλατεία Δημαρχείου.

«Κάνω τη συγκέντρωση στην ξεχασμένη πλατεία της Χρυσούπολης, πράγμα εντελώς ασυνήθιστο. Ήθελα να ξεκινήσω από την ούγια της πόλης, από το φλοιό και όχι από το κέντρο της. Βγαίνω και λέω στον κόσμο που ήρθε να με ακούσει: θέλω να έχω μια έντιμη σχέση μαζί σας, αν κάποιοι από εσάς θέλουν μέσω των δημοτικών εκλογών να βγει δυναμωμένο το ΠΑΣΟΚ, δεν πρέπει να ψηφίσουν εμένα (εν τω μεταξύ ήταν παντοδυναμία ΠΑΣΟΚ τότε). Πέσανε οι μισοί, οι άλλοι μισοί όρθιοι. Συνεχίζω, εάν κάποιοι θέλουν να βγει δυναμωμένη η Νέα Δημοκρατία, δεν πρέπει να ψηφίσουν εμένα (δεν ήμουν κομματικός, εξάλλου η ΝΔ είχε κατεβάσει τον Παπαχαραλάμπους και τον Φιλιππάκο). Είπα το ίδιο και για τα άλλα κόμματα και έκλεισα ξεκαθαρίζοντας ότι η ψήφος τους προς εμένα δεν θα προσμετρηθεί σε κανένα κομματικό πουγκί. Εκείνη την εποχή τα συρματοπλέγματα στις παρατάξεις ήταν μεγάλα, δεν τα έλεγες εύκολα τέτοια λόγια».

Ένα άσπρο Περιστέρι

Οι γονείς του Παχατουρίδη έφτασαν στην περιοχή το ’22, όταν ακόμα λεγόταν Πόλις Αθήναι - Προσφυγικός Συνοικισμός Ευαγγελίστριας – μόλις το 1934 έγινε ξεχωριστός Δήμος. «Στο Δημαρχείο μπήκα πρώτη φορά ως δήμαρχος, δεν ήξερα πώς γίνονται τα δημοτικά συμβούλια». Περιμένω να συνεχίσει με τις καθιερωμένες δηλώσεις για καμένη γη ή έστω για τα άδεια ταμεία του Δήμου που παρέλαβε ως νεοεκλεγμένος. Αντιθέτως, ακούω εύσημα και βαθύ σεβασμό για τους προκατόχους του.

«Ήμουν πολύ τυχερός. Διαδέχτηκα δύο σημαντικούς αυτοδιοικητικούς, τον αείμνηστο Δημήτρη Φωλόπουλο, εμβληματικό δήμαρχο της αριστεράς ο οποίος πήρε ένα χωράφι και κατάφερε να το κάνει πόλη. Επίσης, τον γιατρό και επί 16 χρόνια δήμαρχο Θόδωρο Δημητρακόπουλο, που με ήθος και ευπρέπεια κράτησε τα γκέμια της πόλης αυτής. Παλιά το Περιστέρι λεγόταν κόκκινο, μετά λεγόταν πράσινο. Επί των ημερών μου το Περιστέρι έγινε λευκό».

Ακούγοντάς τον να εκθειάζει τους συναδέλφους του, μου έρχεται στον νου η είδηση για τα απορρίμματα που απόθεσε ένας άλλος δήμαρχος στο σπίτι τού αντιπάλου του. Μπορεί η άθλια αυτή πράξη να αποτελεί εξαίρεση, όχι όμως και η αγωνία πολλών να δώσουν κομματικό πρόσημο στον αυτουργό της. Όσο κι αν παραδεχόμαστε ότι στις αυτοδιοικητικές εκλογές σημασία έχουν οι ικανότητες του κάθε υποψηφίου, δύσκολα αποφεύγουμε να αναζητήσουμε και την κομματική του ταμπέλα, που υποτίθεται πως μας αφήνει αδιάφορους. Προχωρώντας την κουβέντα, κάνω έναν παραλληλισμό των θέσεων του Παχατουρίδη στην αυτοδιοίκηση με αυτές του Ποταμιού στην πολιτική σκηνή.

«Εγώ τον Σταύρο τον εκτιμάω πάρα πολύ και δεχόμουν αυτά που έλεγε, αλλά το σύστημα αποδείχτηκε ακλόνητο σε επίπεδο επικράτειας. Σε μια πόλη είναι αλλιώς. Όταν λέω στον κόσμο “σε εσάς ανήκω μόνο και στο Περιστέρι” το εννοώ. Ξέρετε πόσες φορές έχω αρνηθεί να κατέβω Περιφερειάρχης; Μου έχει γίνει πρόταση και από κόμματα που δεν φαντάζεστε, μάλιστα πολύ πρόσφατα, όμως είναι κάτι που δεν με ενδιαφέρει, όπως δεν με ενδιαφέρει και η κεντρική πολιτική σκηνή. Δεν είμαι πολιτικός, ένας πολίτης είμαι. Μη φανταστεί κανείς Περιστεριώτης ότι το καλύτερο Περιστέρι είμαι εγώ, ούτε ο πιο έξυπνος ούτε ο πιο ικανός είμαι, όχι. Το καλύτερο Περιστέρι είναι τα παιδιά της πόλης, μορφωμένα, άξια παιδιά, που μένουν και στηρίζουν τον τόπο».

Ο πατέρας 

«Ο πατέρας μου πέθανε 93 ετών και αφού ήμουν ήδη δήμαρχος για περισσότερο από τρεις θητείες. Μέχρι τέλους το μυαλό του ήταν ξυράφι. “Έχω δύο παιδιά, ο ένας βγήκε έξυπνος και ο άλλος βγήκε δήμαρχος”, του άρεσε να λέει. Έμενε εδώ κοντά, στην οδό Επιδαύρου και κάθε πρωί –είχαμε χάσει τη μητέρα μου– καθόταν στα παγκάκια που βλέπετε μπροστά στην εκκλησία. Κατέβαινα και τον παρακαλούσα να ανέβει λίγο να δει πού είναι ο γιος του. Ποτέ δεν ήρθε στο γραφείο μου, ποτέ. Όταν διαμορφώσαμε την Πλατεία Αγίου Γεωργίου, άρχισε να παίρνει το λεωφορείο να πηγαίνει εκεί να κάνει παρέα με άλλους ηλικιωμένους. Κάθονταν στα παγκάκια ή πίνανε καμιά πορτοκαλαδίτσα.

Μια μέρα τους επισκέφτηκε ένας υπεύθυνος του ΚΑΠΗ Αγίου Ιεροθέου, ο οποίος γνώριζε τον πατέρα μου. Οι φίλοι του όμως του τον σύστησαν ως Παναγιώτη Βασιλόπουλο από την Καλαμάτα, έτσι τους είχε πει ότι λέγεται. Ο άνθρωπός μας δεν το σχολίασε. Επεδίωξε να με ενημερώσει άμεσα και ήταν τέτοια η αναστάτωσή του που δεν του αρκούσε το τηλέφωνο, παρουσιάστηκε στο Δημαρχείο και με έβγαλε από σύσκεψη. “Δήμαρχε, ο πατέρας σας δεν είναι καλά, καθόταν στην πλατεία και συστηνόταν ως Βασιλόπουλος”. Αφού σιγουρεύτηκα ότι δεν είχε κάνει λάθος, κατάλαβα και τον καθησύχασα. Όχι, δεν είχε άνοια ο πατέρας. Ο λόγος που έδινε άλλο όνομα είναι ο ίδιος ακριβώς που τον έκανε να μη με συνοδέψει ποτέ σε εκδήλωση του Δήμου. Ερχόταν πάντα μόνος του στο Άλσος, παρακολουθούσε από μακρινή θέση και έφευγε χωρίς ποτέ να πει “είμαι ο πατέρας του δημάρχου”. Όσες φορές προσπάθησα να τον μεταπείσω και να τον πάρω κοντά μου, αποδείχτηκε μάταιο».

Η δύναμη της εξουσίας

Το να μην καβαλήσει κανείς το καλάμι, όταν έχει τη δύναμη να επηρεάζει τις ζωές των άλλων, θέλει μεγάλες αντιστάσεις. Ο Παχατουρίδης ξενίζεται με την αναφορά μου. «Όχι όχι», λέει σχεδόν από μέσα του. Επιμένω πως η εξουσία αλλάζει τον άνθρωπο. Ο τόνος της φωνής του υψώνεται.

«Όχι, εγώ δεν έχω αλλάξει καθόλου, ουφ Παναγίτσα μου. Τον πρώτο καιρό μου λέει κάποιος δημότης “Δήμαρχε, εγώ δεν σε ψήφισα αλλά...”, τον διέκοψα, ξεκινούσε λάθος. “Γιατί μου το λες, τι με ενδιαφέρει ποιον ψήφισες; Πες μου, αδελφέ μου, τι θέλεις να κάνουμε!”»

Θα μπορούσε να σας πει ψέματα ότι σας ψήφισε, τον διακόπτω, αυτό το δεν σε ψήφισα ακούγεται ειλικρινές. 

«Σύμφωνοι, κι εγώ με ειλικρίνεια του εξήγησα αυτό που πιστεύω. Έχεις έρθει στον δήμαρχο για κάποιο αίτημα, οπότε πες μου, άνθρωπέ μου, πού θέλεις να βοηθήσουμε, όχι τι ψήφισες. Σας το είπα ότι από πριν ασχοληθώ με τα δημοτικά μέχρι τώρα που μιλάμε, αυτή η κοινωνία ήταν πάντα το οξυγόνο μου. Όλοι οι συμπολίτες, ψηφοφόροι μου και μη. Όταν πάω να μιλήσω στην οδό Ανδριτσαίνης, δεν με αφορούν κάποια συγκεκριμένα αλλά όλα τα σπίτια, από το πρώτο νούμερο ως το τέλος του δρόμου».

Πάντως, εμείς οι λοιποί πολίτες νιώθουμε συχνά ότι μας βλέπουν σαν αριθμούς όσοι ζητούν την ψήφο μας.

«Μα πώς θα σε δω σαν ψήφο; Σε βλέπω σαν άνθρωπο, ασφαλώς! Άκου, σαν ψήφο!»

Η επιλογή των συνεργατών

«Στο ξεκίνημά μου, πριν από μια εικοσαετία κάλεσα συγκεκριμένους ανθρώπους να συμπορευτούν μαζί μου. Μετά από τόσα χρόνια, φαίνεται πως δικαιώθηκα στις επιλογές μου. Τους συνεργάτες μου τους επιλέγω από την κοινωνία. Δεν ήρθε κάποιος βουλευτής, υπουργός, κομματικός παράγοντας να μου υποδείξει. Στην αρχή έγιναν μερικές απόπειρες, βρήκαν τοίχο και δεν επαναλήφθηκαν. Κάντε μια έρευνα, αν υπάρχει άλλος Δήμος μέσα στους δέκα μεγαλύτερους της χώρας με είκοσι χρόνια παρουσία των ίδιων αντιδημάρχων, όπως σε εμάς η κυρία Τσιώτα, ο κύριος Λύκος, ο κύριος Μπέτσης».

Το διάστημα μου ακούγεται πολύ μακρύ. Αναρωτιέμαι αν έχει δεχτεί αιτήματα από ενδιαφερόμενους και αν έχει δώσει ευκαιρία και σε άλλα στελέχη να αναδειχτούν.

«Συμβαίνει. Κάποιος μου λέει πως θέλει να γίνει αντιδήμαρχος. Καμία αντίρρηση, να σε βάλω στη θέση της κυρίας Τσιώτα. Έχεις πρόθεση να αφιερώσεις έστω μισή ώρα την εβδομάδα παραπάνω από εκείνη; Θα ξέρεις βέβαια ότι είναι στο γραφείο της από Δευτέρα έως Κυριακή, από το πρωί μέχρι το βράδυ. Αν αντικαταστήσω τη Μαίρη με εσένα, για να ξεκουραστεί και λίγο, θα δουλέψεις έτσι; Μου τα μασάει: “Δήμαρχε, να, έχουμε ένα εξοχικό που πάμε το Σαββατοκύριακο…” Εφόσον θες να πας στο εξοχικό σου το σ/κ, ένα θέατρο μεσοβδόμαδα και κάπου ακόμα, δεν βγαίνει η εξίσωση».

Οι συνεργάτες που επιλέγει είναι σχεδόν χωρίς προσωπική ζωή, αφοσιωμένοι 100% στις υποθέσεις του Δήμου, κάτι που ισχύει και για τον ίδιον. Θεωρεί αδιανόητο να βρίσκεται ο δήμαρχος επτά μέρες την εβδομάδα στο γραφείο και οι αντιδήμαρχοι να είναι χαμένοι δεξιά και αριστερά. Στην απορία μου, τι γίνεται όταν οι συνεργάτες δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του, η απάντηση είναι απλή. «Τους αλλάζω αμέσως. Είμαστε εντάξει, αγάπη μου, φύγε εσύ κι έλα εσύ». Με τη νηφαλιότητα που τον διακρίνει, δυσκολεύομαι να φανταστώ κάποια συγκρουσιακή στιγμή. «Εκεί που θα χρειαστεί, θα υπάρξει αντιπαράθεση» με διορθώνει.

Το περιβάλλον μας

«Ως δήμαρχος έχω ταξιδέψει πολύ στο εξωτερικό. Στη Βιέννη ξυπνούσα στις 05:30, έβγαινα στον δρόμο και έπαιρνα από πίσω το πρώτο απορριμματοφόρο που συναντούσα για να δω πώς λειτουργεί η καθαριότητα. Επέστρεφα στο ξενοδοχείο κατά τις 9, όπου με έψαχναν κι εγώ τους έλεγα πως πήγα μια βόλτα. Στη Βαρκελώνη με ξενάγησε ο δήμαρχος στο κολυμβητήριο, στο στάδιο, στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις και μου απαριθμούσε το αντίτιμο της πρόσβασης σε κάθε μία από αυτές. Είσοδος και συνδρομές παντού. Όπως ανεβαίναμε στον λόφο, μου δείχνει κάποιους δρομείς και λέει χαμογελώντας ότι μόνο το οξυγόνο δίδεται δωρεάν!  Μόλις επέστρεφα στην Ελλάδα, ξεσκόνιζα υπουργεία και υπηρεσίες, μάθαινα τα προγράμματα, υπέβαλλα αιτήματα. Έλεγα κάτι στην αντιδήμαρχο Περιβάλλοντος, το πήγαινα στα πρώτα εκατό μέτρα και η Μαίρη το τερμάτιζε. Πρόσφατο παράδειγμα η βράβευσή μας το 2022 για τη χαρτογράφηση των θερμικών αστικών νησίδων στα Resilience cities. Το θέμα  του περιβάλλοντος έπρεπε να απασχολεί την αυτοδιοίκηση ως προτεραιότητα εδώ και τριάντα χρόνια, ήδη έχουμε καθυστερήσει πολύ».

Επί υπουργίας Τίνας Μπιρμπίλη, ως διευθύντρια στο Πράσινο Ταμείο (ΝΠΔΔ του Υπουργείου Περιβάλλοντος) συνεργάστηκα προσωπικά με περίπου τριακόσιους δημάρχους της χώρας, από τους οποίους μια πεντάδα –ανάμεσά τους και ο Παχατουρίδης– ξεχώριζε για την απίστευτη ανταπόκριση στις προσκλήσεις και την απόλυτη τεκμηρίωση των αιτημάτων τους.

Το ίδιο εκείνο διάστημα, η πρόταση του Δήμου Περιστερίου σε άλλο χρηματοδοτικό φορέα για την ανάπλαση της περιοχής Χωράφας με βιοκλιματικό σχεδιασμό είχε έρθει πρώτη ανάμεσα σε ενενήντα. Η Χωράφα ήταν μια τεράστια αλάνα δίπλα στο Γυμνάσιο που πήγαινα, στον Άγιο Ιερόθεο. Η αξιοποίησή της αποτελούσε μόνιμο αίτημα των κατοίκων από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Έτσι, η ένταξη κάποιων χώρων της σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα ήταν για μένα έκπληξη και χαρά μεγάλη, κι έσπευσα να μεταφέρω στον δήμαρχο συγχαρητήρια για τον οικολογικό προσανατολισμό του. Αυτό συνέβη πριν από μια δεκαετία.

Στη διάρκεια αυτής της συνέντευξης ο Παχατουρίδης παραδέχτηκε ότι δεν θυμόταν ούτε τη μακρινή συνομιλία μας, ούτε καν την αφεντιά μου, παρά τη θεσμική συνεργασία μας. Θυμήθηκε πάντως να αναφέρει ότι σήμερα ο Δήμος Περιστερίου διαθέτει τον μεγαλύτερο στόλο ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη χώρα, εστιάζοντας ξανά στο έργο αντί στα πρόσωπα.

Ανδρέας Παχατουρίδης: Η καθημερινότητα ενός δημάρχου

«Κάθε πρωί ξυπνάω στις 06:00. Από τις 06:45 βρίσκομαι στο γραφείο ως πολύ αργά. Κάθε βράδυ βάζω την πόλη για ύπνο και μετά πάω εγώ. Μπορεί τις μισές μέρες της εβδομάδας να κοιμάμαι στο Δημαρχείο, υπάρχει ένα μικρό δωμάτιο».

Στις απολαύσεις του δεν περιλαμβάνονται ο καφές και το αλκοόλ. «Ζήτημα να έχω πιει πέντε ποτήρια κρασί σε όλη μου τη ζωή». Στα γεύματα, τι πίνετε; «Νερό», απαντά με τον πιο φυσικό τρόπο.

«Τι άλλο να σας πω για τη ζωή μου, έχω δώσει δείγματα γραφής, με ξέρει ο κόσμος. Δεν υπάρχουν μυστικά, το πιο σημαντικό πράγμα είναι να δουλεύεις ασταμάτητα και να είσαι αληθινός. Εάν ακολουθήσεις αυτή την τακτική πιστεύω ότι και θα αγαπηθείς και θα φανείς χρήσιμος στην πόλη σου».

Επίλογος

Στη «Νίκη» του Χωμενίδη συνάντησα τους ανεμόπληκτους του Περιστερίου και στη «Γυναίκα που πετάει» του Κουμανταρέα διάβασα μαρτυρίες για τον κινηματογράφο Φοίβο στα Δεκεμβριανά. Ξεφυλλίζοντας ιστορίες Σαλονικιών Εβραίων, τους είδα να γλιτώνουν από τον διωγμό καλά προστατευμένοι σε σπιτάκια της Κηπούπολης και της Ανθούπολης. Υπάρχουν και συγγραφείς οι οποίοι καταλήγουν να φαντασιώνονται ήρωες Περιστεριώτες όταν θέλουν να προσδιορίσουν χαρακτήρες λαϊκότροπους κι άξεστους.

Αφήνοντας τον κόσμο των βιβλίων, περνώ στην πραγματική ζωή για να συναντήσω την εργατομάνα περιοχή όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα σε χωματόδρομους και ανοιχτές αυλές. Ο τόπος μου πληγώθηκε βαθιά από δυο σεισμούς, μα με τα χρόνια και την πολλή δουλειά οι  ουλές ξεθώριασαν. Καμαρώνω το σημερινό Περιστέρι που έχει εξελιχθεί σε σύγχρονη μεγαλούπολη. Καμαρώνω τις πρωτοπόρες κοινωνικές δομές του, την εξωστρέφειά του, μα πάνω απ’ όλα τους ανοιχτόμυαλους, όπως φαίνεται από τις επιλογές τους, δημότες του.

ΥΓ. Με τον δήμαρχο κουβεντιάσαμε στα μέσα του 2023. Με τη συζήτηση κατέληξα σε ένα ισχυρό συμπέρασμα-πρόταση: οι φράσεις του Παχατουρίδη θα έπρεπε να συμπεριληφθούν σε ένα Εγχειρίδιο του Καλού Δημάρχου με την ευχή να το μελετούν, ακόμα και υποχρεωτικά, όλοι υποψήφιοι αιρετοί.  

Το τελευταίο βιβλίο της Μαρίας Μαυρικάκη με τίτλο «ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ, μια ιστορία ζωής δίπλα στην εξάρτηση» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.