Γιατί πολλοί ικανοί αποφεύγουν τους Δήμους;

Μου έλεγε χθες ένας φίλος δημοσιογράφος, καθώς συζητούσαμε τα αποτελέσματα των εκλογών για την τοπική αυτοδιοίκηση — εκτός από τη στίξη δεν έχω κάνει άλλες αλλαγές στο κείμενο, που είναι συρραφή από μηνύματα στο Messenger:

«[…] Οι ικανοί, αυτοί που θα μπορούσαν πραγματικά να προσφέρουν, αποφεύγουν τους δήμους και δεν το συζητούν καν να καταθέσουν υποψηφιότητα, επειδή ξέρουν —φυσικά και το ξέρουν, όλοι το ξέρουμε, είναι κοινό μυστικό, δεν το κρύβει κανείς— πως δεν θα έχουν λεφτά, αυτονομία και αρμοδιότητες. Θα έχουν μόνο έναν τοίχο μπροστά τους. Κι αυτό είναι το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα που πρέπει να λύσει η κυβέρνηση. Γιατί δεν είναι μόνο των τοπικών κοινωνικών το πρόβλημα, που εκλέγουν τον έναν ή τον άλλον. Το πρόβλημα κατά 90% είναι της κεντρικής διοίκησης. […] Ας αναλάβουν κάποια στιγμή και οι κυβερνήσεις τις ευθύνες τους. Που τους παρακαλάνε οι δήμοι για μεγαλύτερη αυτονομία, αλλά επειδή το κεντρικό κράτος θέλει να κάνει κουμάντο, κρατά αυτό και το μαχαίρι και το πεπόνι. […] Φυσικά, δεν έχει να κάνει με κόμματα αυτό. Το κάνουν και θα το κάνουν όλοι. Το κεντρικό κράτος, ανεξάρτητα από κόμματα και ιδεολογίες, θέλει την τοπική αυτοδιοίκηση εξαρτημένη απολύτως από αυτό. Και όχι μόνο: ουσιαστικά απαγορεύει στην τοπική αυτοδιοίκηση ακόμη και να κάνει όνειρα για οικονομική αυτονομία. Αντίθετα, αφού κάνει επίσης ό,τι μπορεί για να της αφαιρέσει ακόμα περισσότερες αρμοδιότητες, της παρέχει όσο περισσότερη γραφειοκρατία γίνεται. Γραφειοκρατία με το τσουβάλι. Που να σε τρελαίνει και να σε φτάνει στο σημείο να σηκώνεις τα χέρια ψηλά. Για να αγοραστούν στιλό σε μια υπηρεσία, ή καφές, ή χαρτί τουαλέτας, μπορεί να πρέπει να περάσουν και τρεις μήνες. Οι διαδικασίες δεν είναι απλώς σύνθετες, περίπλοκες, χρονοβόρες και συγκεχυμένες: είναι καφκικές. Ξέρω τι σου λέω. Εξ ου και κανείς δεν θα περιμένει… κονδύλια για να πάρει στιλό, καφέ και χαρτί τουαλέτας. Θα τα αγοράσει μόνος του. Και βέβαια το πρόβλημα ούτε αρχίζει ούτε τελειώνει στα αναλώσιμα ενός γραφείου. […] Ένα έργο που εξαγγέλλεται σήμερα, από αυτά που λέμε μεγάλα, αυτά που μένουν σε μια πόλη και γίνονται κομμάτι της φυσιογνωμίας της, θα εγκαινιαστεί από τον μεθεπόμενο δήμαρχο στην καλύτερη περίπτωση. Κι αυτό, μόνο αν ο σημερινός ή ο αυριανός δήμαρχος δεν συγκρουστούν και με τους συνδικαλιστές του Δήμου, που είναι εκεί μόνο και μόνο για να σταματούν ό,τι βλέπουν πως μπορεί να μπει σε μια σειρά. […] Και τι γίνεται λοιπόν με το έργο; Τίποτα δεν γίνεται. Θα πάει στις καλένδες. Θα ξεχαστεί. Θα αντικατασταθεί με τα σχέδια και την εξαγγελία ενός άλλου. […] Την πρώτη τετραετία μαθαίνεις τη δουλειά, τη δεύτερη στήνεις βάσεις, την τρίτη χτίζεις το έργο που είχες στον νου σου, είτε για την πόλη είτε για την υστεροφημία σου. […] Άρα; Θα σου πω εγώ “άρα”: πρέπει να είσαι ή πολύ τρελός ή πολύ πλούσιος ή πολύ παθιασμένος με μια πόλη για να θέλεις να γίνεις δήμαρχος και να μπλέξεις με όλα αυτά. Ή, τέταρτη περίπτωση, να έχεις στο μυαλό σου ότι —με μία σειρά από “κόλπα”, τέτοια που τα έχεις μάθει στη θητεία του σε εντελώς άλλα πόστα— μπορείς να μείνεις στη θέση σου για τρεις και τέσσερις θητείες. Για την ακρίβεια, αυτός είναι και η μόνος τρόπος, με την υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων, να μην είσαι απλώς “κυβέρνηση”, αλλά να έχεις και την εξουσία. Αλλά τέτοιοι δυστυχώς είναι μόνο οι Μπέοι. Λοιπόν, τέτοιους εκτρέφουν. Ναι, οι πολίτες τούς ψηφίζουν — αλλά το κράτος τούς γεννάει, καθώς όπως λένε “η φύση απεχθάνεται το κενό”. Γιατί οι ικανοί αποφεύγουν τους δήμους όπως ο διάολος το λιβάνι».

* * *

Η κουβέντα αυτή μού θύμισε τη μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις Μια Μεταρρύθμιση Για Την Τοπική Αυτοδιοίκηση Στην Ελλάδα που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας και το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και δημοσιεύθηκε τον προηγούμενο μήνα. Οι έξι οικονομολόγοι που την υπογράφουν επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις στα εξής ερωτήματα:

1. Πώς μπορούν να οργανωθούν καλύτερα οι δήμοι στην Ελλάδα;
2. Ποιοι είναι οι κατάλληλοι τρόποι προκειμένου να αυξήσουν την αυτονομία τους;
3. Πώς μπορούν να βρουν επιπλέον πόρους και να γίνουν πιο αποτελεσματικοί;
4. Πώς μπορούν να προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες και να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους;

Η Έρευνα εστιάζει στη δραστηριότητα των δήμων σε 14 πυλώνες, που καλύπτουν ένα ευρύ πεδίο:

1. Χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός.
2. Αδειοδότηση επιχειρήσεων.
3. Τοπική αγροτική πολιτική.
4. Τοπική κοινωνική πολιτική.
5. Διαχείριση της περιουσίας της τοπικής αυτοδιοίκησης.
6. Τοπική περιβαλλοντική πολιτική.
7. Πολιτική προστασία.
8. Τοπικός αναπτυξιακός σχεδιασμός.
9. Οργάνωση δομών και λειτουργίας ΟΤΑ.
10. Πόροι προς την τοπική αυτοδιοίκηση.
11. Σύστημα εποπτείας και ελέγχου των δήμων.
12. Ψηφιακός μετασχηματισμός και ηλεκτρονική διακυβέρνηση.
13. Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση.
14. Ενίσχυση δεοντολογίας, διαφάνειας και απλούστευση διαδικασιών.

Αφού αναλύσει διεξοδικά κάθε πυλώνα, η έρευνα καταλήγει σε λεπτομερή σχέδια δράσης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.

* * *

Θα ακουστούν οι επιστήμονες αυτοί από το κεντρικό κράτος; Δεν το ξέρουμε. Μακάρι όμως. Μακάρι να γίνει κάτι, και μάλιστα να γίνει το πολύ μέχρι τα μισά της νέας θητείας των δημάρχων που ξεκινά τον Ιανουάριο. Γιατί μετά από τους «Μπέους» θα έρθουν και οι killers clowns from outer space. Και όχι μόνο στους Δήμους. Αλλά στην κεντρική πολιτική σκηνή.