Αναζητώντας την αντιπολίτευση

Διάβαζα προ ημερών το άρθρο ενός στελέχους του ΠΑΣΟΚ, το οποίο μας καλούσε να αφήσουμε τον Κασσελάκη και να ασχοληθούμε με τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας. «Ας επιστρέψουμε στην κανονικότητα», έγραφε. «Μπαίνεις στο σούπερ μάρκετ και φεύγεις χωρίς πορτοφόλι. Τρέμεις μήπως χρειαστείς δημόσιο νοσοκομείο. Σου ρουφάνε το αίμα στις τράπεζες. Παρακαλάς μην πνιγείς από τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Δουλειά Χωρίς ελεύθερο χρόνο. Κανονικότητα με 41%».

Αυτά είναι τα ζητήματα της επικαιρότητας, θα μπορούσε να πει κάποιος, αυτά απασχολούν τον κόσμο, τι πιο φυσικό από το να αναφέρεται σε αυτά. Ίσως και να είναι έτσι. Προσωπικά ωστόσο μου φάνηκε σαν να κατέγραφε τη θεματολογία ενός δελτίου ειδήσεων της τηλεόρασης. Έχω μάλιστα την εντύπωση ότι η άσκηση αντιπολίτευσης τα τελευταία χρόνια έχει ουσιαστικά καταντήσει να είναι και να εξαντλείται, σε ένα διαρκή σχολιασμό της επικαιρότητας. Αναπόφευκτο ως ένα βαθμό, η πίεση των δημοσιογράφων και οι αδηφάγες πρωινές εκπομπές δεν αφήνουν πολλά περιθώρια. Είναι όμως αυτό αποτελεσματική αντιπολίτευση;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλά μπορεί να πει κανείς και για τις φωτιές και για τις πλημμύρες και για όποια άλλη ολιγωρία του κρατικού μηχανισμού ή του επιτελικού κράτους. Υπάρχουν όμως πολλοί που πιστεύουν ότι αν αλλάξει η κυβέρνηση, η πυροσβεστική θα σβήνει τις φωτιές πιο γρήγορα ή τα δημόσια έργα θα εκτελούνται σε μικρότερο χρόνο και με λιγότερες αστοχίες;

Άκουγα τις προάλλες έναν επιτυχημένο δήμαρχο από αυτούς που έχουν σίγουρη την επανεκλογή τους. Έλεγε ότι μόνο για να προκηρυχθεί ένα έργο απαιτούνται 24 μήνες. Όσοι έχουν μικρή γνώση του δημοσίου το γνωρίζουν. Και δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα. Σε όλο τον κόσμο τα δημόσια έργα μαστίζονται από τη γραφειοκρατία και το διογκωμένο κόστος. Πρόσφατα δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων για το κόστος και το χρόνο αποπεράτωσης έργων υποδομής σε 11 χώρες, όχι στην Ελλάδα, και τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά. Ως προς το κόστος οι διαφορές εκπλήσσουν. Στην Αγγλία για παράδειγμα, κάθε χιλιόμετρο νέου δρόμου, κοστίζει περίπου 3 φορές ακριβότερα από την υπόλοιπη Ευρώπη. Στις ΗΠΑ το κόστος είναι ακόμα μεγαλύτερο. Βασικός παράγοντας επιπλέον κόστους αλλά και καθυστερήσεων, είναι οι ενστάσεις από τις τοπικές κοινωνίες που επιβάλουν προσαρμογές αλλά και οι αυξημένες προβλέψεις προστασίας του περιβάλλοντος. Πιο εντυπωσιακό στοιχείο βρήκα τον χρόνο που απαιτείται για την αποπεράτωση ενός έργου. Σε μια πολύ χαρακτηριστική περίπτωση, η αναβάθμιση ενός δρόμου 35 περίπου χιλιομέτρων, χρειάστηκε 12 χρόνια από τον σχεδιασμό ως την ολοκλήρωση. Ο συνήθης χρόνος είναι 5 με 10 χρόνια, προφανώς υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε έργου. 

Θα είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον να είχαμε αντίστοιχα στοιχεία για την Ελλάδα. Θα μπορούσαμε να κάναμε και τη συζήτηση για το αν, για παράδειγμα, τα αντιπλημμυρικά στη Θεσσαλία καθυστέρησαν πράγματι ή αν η τριετία από τον Ιανό, για αυτού του είδους έργα, είναι εύλογος ή και ανεπαρκής χρόνος. Όταν πάντως ανακοινώθηκε ότι τα έργα στο εξής θα σχεδιαστούν κεντρικά και θα προκηρυχθούν με επείγουσες διαδικασίες, η αντίδραση της αντιπολίτευσης ήταν ότι σχεδιάζεται να δοθούν σε ημετέρους. Κι αυτό επειδή σε τέτοιες περιπτώσεις δεν προβλέπεται γίνει ανοικτός διαγωνισμός αλλά θα ζητηθούν προσφορές από 3 μόνο εταιρείες. Μπορεί πράγματι να είναι έτσι, μπορεί να πριμοδοτηθούν φιλικές εταιρείες και εργολάβοι. Με κάποιο τρόπο ωστόσο πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε. Γρήγορα έργα ή ασφυκτικές διαδικασίες; Το να ζητάμε και τα δύο, στην πραγματικότητα σημαίνει ότι δεν θέλουμε να πάρουμε θέση.

Κάτι ανάλογο, πάλι με αφορμή την κακοκαιρία, έγινε και με τους μετεωρολόγους. Χρόνια τώρα, οι ίδιοι οι μετεωρολόγοι, ζητάνε να φύγει η ΕΜΥ από το υπουργείο Άμυνας το οποίος, κατ αυτούς, αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη της υπηρεσίας. Τι έγινε μόλις ελήφθη η σχετική απόφαση να υπαχθεί η ΕΜΥ, μαζί με το Αστεροσκοπείο, στο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας; Κατηγορήθηκε η κυβέρνηση ότι το προωθεί για να ελέγξει τους επιστήμονες! Λες και δεν μπορεί να το κάνει σήμερα μέσω του Υπουργείου Άμυνας ή του Υπουργείου Παιδείας.

Αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση, είναι και η κριτική που άσκησε ο Ανδρουλάκης στον πρωθυπουργό ότι χαρακτήρισε την κλιματική κρίση ευκαιρία για τον τουρισμό της Ελλάδας. Η αλήθεια φυσικά είναι διαφορετική. Σε μια καθαρά οικονομική συζήτηση για τις προοπτικές της χώρας στο Bloomberg, ερωτάται ο Μητσοτάκης ποια είναι η προοπτική του ελληνικού τουρισμού αν οι τουρίστες πάψουν να έρχονται στην Ελλάδα εξαιτίας της ζέστης και των πυρκαγιών. Ο παρουσιαστής μάλιστα σημειώνει πως οι Σκανδιναβοί πιστεύουν ότι εξ αυτού του λόγου θα ωφεληθεί ο δικός τους τουρισμός. Απαντώντας ο πρωθυπουργός υποστηρίζει πως όχι, οι τουρίστες θα εξακολουθήσουν να θέλουν να έρχονται στα νησιά μας, για να προσθέσει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας είναι και ευκαιρία να αυξηθεί η διάρκεια της τουριστικής σεζόν. Τι θα έπρεπε άραγε να πει, ότι ναι θα καταστραφεί ο τουρισμός στην Ελλάδα;

Πρόκειται ασφαλώς για αποσπασματικές περιπτώσεις, η κάθε μία έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες. Όμως αυτό ακριβώς είναι και το πρόβλημα: ότι έχουμε μια αποσπασματική αντιπολίτευση. Αντιδρά και σχολιάζει την επικαιρότητα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων αρνητικά και πάντως κάθε φορά από τη σκοπιά του τι έχει πέραση την συγκεκριμένη στιγμή, στην κοινή γνώμη ή τέλος πάντων στα κανάλια που την διερμηνεύουν. Δεν έχεις την αίσθηση ότι απέναντι σου βρίσκονται κόμματα με ραχοκοκαλιά και ολοκληρωμένες απόψεις τα οποία μπορείς να εμπιστευθείς ότι αν χρειαστεί θα πάνε κόντρα στο ρεύμα. Ειδικά για την Ελλάδα αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, μετά το τραύμα της χρεοκοπίας. Εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί κυριαρχεί ο Μητσοτάκης και γιατί υπάρχει τόσο χαμηλή εμπιστοσύνη στην αντιπολίτευση.

Η ειρωνεία είναι ότι αυτή η αποσπασματικότητα και η προσπάθεια να ακολουθεί την κοινή γνώμη, οδηγεί πολλές φορές την αντιπολίτευση στην υιοθέτηση θέσεων που έρχονται σε αντίθεση με πάγιες θέσεις της. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ανεμογεννήτριες. Με πρόσχημα το περιβάλλον και για να ικανοποιεί τοπικά κοινά, ο Σύριζα έχει γίνει η κατ εξοχήν δύναμη αντίστασης στις ΑΠΕ την ίδια στιγμή που θέλει να είναι το κόμμα που βάζει σε προτεραιότητα το περιβάλλον. Το ίδιο έγινε πρόσφατα και με τον ελληνοτουρκικό διάλογο όπου τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και ο Σύριζα βγήκαν με αρνητικές τοποθετήσεις με πρόσχημα το Κυπριακό. Λες και οι ψηφοφόροι δεν έχουν ούτε μνήμη ούτε κρίση.

Δεν είναι άσχετα με τον τρόπο άσκησης της αντιπολίτευσης τα αποτελέσματα των πρόσφατων δημοσκοπήσεων. Μετά από το πιο δύσκολο καλοκαίρι των τελευταίων δεκαετιών, η κυβέρνηση μοιάζει να διατηρεί αλώβητη την πολιτική της κυριαρχία. Λίγους μήνες μετά τις εκλογές βέβαια οι δημοσκοπήσεις δεν έχουν ιδιαίτερη αξία. Έτσι προσωπικά βρήκα πιο ανησυχητική για το μέλλον, την πλειοψηφία που διαμορφώθηκε στη διάσκεψη των προέδρων στη Βουλή:  ΝΔ και Ελληνική Λύση του Βελόπουλου, πέρασαν, μαζί, τις αλλαγές προσώπων στο ΕΣΡ και την ΑΔΑΕ, παρά τις ενστάσεις της αντιπολίτευσης. Με λίγη μαθηματική αλχημεία, το θεσμικό όριο των 3/5 παρακάμφθηκε, αφήνοντας την κυβέρνηση έκθετη για μια ακόμα προσπάθεια υποβάθμισης της αξιοπιστίας των ανεξάρτητων αρχών και συγκάλυψης του σκανδάλου των παρακολουθήσεων. Είναι άραγε ένα έργο, πιο γενικευμένο, ενδεχομένως και με κυβερνητική συνεργασία, από τα όσα θα δούμε προσεχώς; Ας μη το αποκλείσουμε. Όσο η αντιπολίτευση δεν ανασυγκροτείται, τόσο είναι πιο πιθανό η φθορά που θα έχει η κυβέρνηση να την οδηγήσει στην αναζήτηση μιας διαφορετικής δεξιάς πλειοψηφίας. Το αποφύγαμε εξαιτίας της αυτοδυναμίας και του 41%, την επόμενη φορά όμως; Το έχουμε δει να συμβαίνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Είναι πιθανό να το δούμε και στη χώρα μας αν Σύριζα και ΠΑΣΟΚ δεν σοβαρευτούν.