Ίρις Ζαχμανίδη: Μια σκηνοθέτρια στον κόσμο της πολιτικής οικολογίας

Μια ζωή σινεμά. Και τηλεόραση. Πίσω από τις κάμερες. Και πολιτισμός. Με έντονη γεύση από πολιτική επιστήμη και δημοσιογραφία. Και όμως. Τίποτε δεν έχει ακόμη τελειώσει.

Στις σπουδές μου στην πολιτική επιστήμη, συνάντησα την έννοια του integrated marketing και εντυπωσιάστηκα. Το καπιταλιστικό προϊόν έχει ενσωματωμένο το marketing από τη μάνα του, από την κατασκευή του δηλαδή. Κατασκευάζουμε π.χ. το παγωτό Häagen-Dazs με ακριβά υλικά για να το διαφημίσουμε ως ακριβό και έτσι να επιστήσουμε την προσοχή του κοινού στην ποιότητα του και στη διαφορά του από άλλα παρόμοια ανταγωνιζόμενα προϊόντα.

Το ίδιο εντυπωσιάστηκα όταν διάβασα στον Χάρη Δούκα (στον υποψήφιο Δήμαρχο Αθήνας) ότι η κλιματική κρίση πρέπει να αντιμετωπίζεται ως πυρηνική έννοια της πολιτικής σήμερα και όχι σαν συμπλήρωμά της. Και είδα το φως, νομίζω το αληθινό. Φύση-οικονομία-υγεία-κοινωνία έχουν γίνει ένα. Τούτο το καλοκαίρι της συνεχούς πυρκαγιάς στη χώρα ήταν αρκετό για να με πείσει. Και οι συνακόλουθες πλημμύρες βέβαια.

Το όραμά μου για την Ελλάδα, ιδωμένο μέσα από ένα drone που διασχίζει τα βουνά της και τις θάλασσες της είναι, από καιρό, αυτό της ήπιας ανάπτυξης, των χαμηλοδομημένων πόλεων, με πολλά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα να τις περιτριγυρίζουν, και με δέντρα, δέντρα, πολλά δέντρα. Και καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Χώρα αρμονική, πλατωνική, με μέτρο και δικαιοσύνη.

Τώρα που με διαπέρασε αυτό το φως που εξέπεμψε ο Χάρης Δούκας, ο σκηνοθέτης μέσα μου σήκωσε ανάστημα. Πρέπει πια να σκηνοθετούμε τη ζωή μας σε τελείως άλλη βάση, μου είπε ο δεύτερος μου εαυτός. Μέχρι που να μετοικήσουμε στη MetaVerse, ζούμε ακόμη στη UniVerse, είμαστε δέσμιοι λοιπόν της Φύσης που μας έφτιαξε, και η Φύση αυτή θυμώνει και ξεσπάει με πλημμύρες φωτιές ξηρασίες και αλλάζει τον Χάρτη της Υδρογείου, ακτογραμμές χάνονται κάτω από λιωμένους πάγους, μετακινούνται πληθυσμοί προς τις χώρες της αφθονίας και αλλάζουν τις μέχρι τώρα λεγόμενες ισορροπίες, αλλάζει η ρότα της οικονομίας της υγείας και της κοινωνίας. Επομένως αντιλαμβανόμαστε ότι Nature is King. Κατά το Customer is King.

Χωνεύουμε λοιπόν ότι σήμερα όλα κινούνται γύρω από τη Φύση, ακόμη και η αυτής μεγαλειότητα η Τεχνητή Νοημοσύνη (η ΤΝ μας χρειάζεται ακόμη να της κάνουμε το feeding πριν μας εκδιώξει από τον θρόνο μας). Και πορευόμαστε.

Και πώς σκηνοθετούμε τις τοπικές κοινωνίες προς αυτή την κατεύθυνση; Λέει κάτι πολύ σοβαρό επ' αυτού ο γκουρού μου Χάρης Δούκας. Κρατάμε τα σχολεία ανοιχτά. Και τα απογεύματα, και τα Σαββατοκύριακα, και το καλοκαίρι. Ως πνεύμονες πρασίνου αφενός αλλά και ως χώρους πολιτισμού και διαλόγου αφετέρου (παράπλευρα οφέλη: χώροι ζωντανοί στην πόλη και όταν πέσει το φως = περισσότερη ασφάλεια.)

Εκεί λοιπόν, σε αυτά τα «ανοιχτά σχολεία» στήνεται το σκηνικό που χρειάζεται ο σεναριογράφος-σκηνοθέτης μέσα μου. Εργαστήρια, αυλές, γυμναστήρια, αλσύλλια. Εργαστήρια καλλιέργειας της πολιτικής οικολογίας, δημιουργίας πολιτισμού, εδραίωσης της διαρκούς, δια βίου μάθησης και βέβαια της ενεργούς γήρανσης. Εκεί χωράνε οι σκέψεις μου για την πολιτική οικολογία σαν νέα ιδεολογία εξισορρόπησης φυσικών και ανθρώπινων δυνάμεων του πλανήτη, για τον πολιτισμό όχι μόνο ως καλλιτεχνική έκφραση αλλά και ως συμμετοχικότητα σε δράσεις κοινωνικοποίησης, για την ενεργό γήρανση σαν άσκηση νου και σώματος και προσφοράς, για την επιμόρφωση σαν πρόκληση για το καινούριο στην επαγγελματική και προσωπική ζωή.

Το σχολείο της γειτονιάς λοιπόν ως μελίσσι. Ως φυτώριο. Ως αέναος συμβολισμός του «γηράσκω αεί διδασκόμενος». Το ερώτημα όμως είναι: λεφτά υπάρχουν; Εδώ ομιλεί ο σκηνοθέτης και όχι ο λογιστής. Αλλά και ο λογιστής να μιλήσει, εκτός του ότι θα πει πως λεφτά υπάρχουν όταν γίνεται προτεραιοποίηση, θα πει ότι στην επιχείρηση «ανοιχτά σχολεία» μπορεί -και πρέπει κατά τη γνώμη μου- να εμπλακεί η ολοένα και βαρύνουσα στις τοπικές κοινωνίες κοινωνική και αλληλέγγυα  οικονομία. Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚοινΣΕπ) συστήνονται για το κοινό καλό, για να παρέχουν φροντίδα στους χρήζοντες συνανθρώπους μας και έτσι η κοινότητα να απολαμβάνει την προστιθέμενη τους αξία, και ταυτόχρονα για να δημιουργούν θέσεις εργασίας. Το σύνθημα εδώ είναι συμπεριληπτικότητα.

Ας μιλήσει τώρα και ο πολιτικός μου εαυτός: Πολιτική οικολογία και συμπεριληπτικότητα είναι έννοιες αλληλένδετες. Εάν η πολιτική οικολογία προσπαθεί να εξισορροπήσει τις δυνάμεις της φύσης με αυτές του δημιουργήματός της, του ανθρώπου, ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να εξισορροπήσει τις δυνάμεις, τις πιέσεις που ασκούνται από άνθρωπο σε άνθρωπο, και των οποίων αποτέλεσμα είναι οι κοινωνικές ανισότητες. Οι ανισότητες αυτές πρέπει να θεραπευτούν για να επέλθει η ισορροπία. Η ισορροπία δεν πρέπει να εκληφθεί ως τείνουσα στην αδράνεια, τα πάντα ρει εξάλλου, η ισορροπία είναι σε διαρκή μάχη με τον εαυτό της.

Επιστρέφοντας από τον πολιτικό μου εαυτό στον σκηνοθέτη, κοιτάω με bird's eye view όχι τη χώρα αυτή τη φορά, αλλά την Αθήνα. Και συγκεκριμένα τον Δήμο της Αθήνας. Από πάνω. Και τι βλέπω; Δέντρα δέντρα δέντρα, ως κρεμαστούς κήπους τα πράσινα δώματα στα δημόσια κτίρια, πεζόδρομους παντού, ηλεκτροκίνητα οχήματα αραιά και που, ποδήλατα πολλά, και κάνω ζουμ σε μια δημοτική κοινότητα και τι βλέπω στο λυκόφως, σχολεία ανοιχτά, με λαμπιόνια γιορτινά, ο καιρός είναι γλυκύς, τα παιδάκια τιτιβίζουν τρέχοντας εδώ και κει, τα μεγαλύτερα αθλούνται στις μπασκέτες και στα φιλέ του βόλεϊ, οι γονείς συνεδριάζουν στο αμφιθεατράκι της αυλής για το πώς θα αντιμετωπίσουν ρεαλιστικότερα το θέμα της ανακύκλωσης στη γειτονιά τους, και οι seniors στο εσωτερικό του σχολείου κάνουν πρόβες για το χοροθέατρο που ανεβάζουν πατώντας στα χνάρια της Πίνα Μπάους (έχουν δει και σχετικά ντοκιμαντέρ).

Αν αυτές οι εικόνες δεν είναι εικόνες πολιτικής οικολογίας, τότε τι είναι; Είναι το όραμα του Χάρη Δούκα. Προσυπογράφω και στοχοπροσηλώνομαι. Η Φαντασία στην Εξουσία, όπως έλεγε και ο Μάης του ‘68. Με εκτελεστή ένα Καθηγητή του Μετσόβιου στην Ενεργειακή και Περιβαλλοντική Πολιτική και την ομάδα του. Αθήνα ΤΩΡΑ.

Υ. Γ. Οι δραστηριότητες που προκρίνω προσωπικά για τα ανοιχτά σχολεία δεν σημαίνει ότι δε μπορούν να πραγματοποιούνται και τμηματικά σε άλλους δημόσιους χώρους. Όμως αυτή η ολότητα που μπορεί να προσφέρει το σχολείο ως σύμβολο αλλά και ως εγκαταστάσεις, δεν αντικαθίσταται.