Νίκος Καρανίκας: Στην πορεία κατάλαβα ότι το δίκιο μπορεί να βρεθεί και στον αντίπαλο

Ο Νίκος Καρανίκας, πρώην σύμβουλος του Αλέξη Τσίπρα και μέλος του Σύριζα-Προοδευτική Συμμαχία μιλάει στην ATHENS VOICE σε μια περίοδο έντονων εξελίξεων για τον Σύριζα. Ο ίδιος είναι ένας άνθρωπος με ιδιαίτερη προσωπικότητα που εκπλήσσει ευχάριστα πολλές φορές με την ανεξάρτητη στάση και το θάρρος της γνώμης του, δεν διστάζει να μιλήσει δημοσίως, σκέφτεται αριστερά, διατηρεί την προσωπική του ζωή μακριά από τους προβολείς και εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα για να ζήσει. Μας δίνει απαντήσεις σε κάθε επίκαιρο ζήτημα – για τις εξελίξεις στον Σύριζα, την εκλογή νέας ηγεσίας και την ταυτότητα της αριστερής πολιτικής σήμερα.

Κύριε Καρανίκα, ποια είναι τα αισθήματά σας μετά τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές και κυρίως μετά την παραίτηση του κ. Τσίπρα; Πώς βλέπετε την εξέλιξη των πραγμάτων; Είστε αισιόδοξος για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ στα επόμενα έτη;
Προσδοκίες... Έχω πολλά συναισθήματα μετά την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις φετινές εκλογές. Όσο να ’χει ήταν διαφορετικά από τις προηγούμενες εκλογές. Σε κάθε περίπτωση έχω στενοχωρηθεί πολύ για την ήττα χωρίς όμως να με έχει αιφνιδιάσει. Η ήττα ήταν αναμενόμενη δεδομένου ότι η πολιτική του κόμματος δεν ήταν σοβαρή. Θεωρούσα πολύ άξιο τον Τσίπρα που υπηρετούσε όλα αυτά τα χρόνια, τον υποστήριζα και τον υποστηρίζω, ήταν η συνέχεια της τότε νεολαίας του κόμματος. Φυσικά, η αποχώρησή του δεν μπορούσε παρά να με επηρεάσει. Η προηγούμενη γενιά, κατ’ εμέ, ήταν ανάξια λόγω της Σοβιετικής Ένωσης και της αντιπαράθεσης. Η γενιά του Αλέξη είδε το «ναυάγιο», ήταν μια άλλη γενιά σε επίπεδο μόρφωσης σε σύγκριση με τη γενιά από το 1990 και μετά. Μάλιστα, την περίοδο ανάμεσα στις δύο εκλογές, από το 2019 έως και φέτος, το 2023, φαινόταν αυτή η λάθος οργάνωση στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ.

Πιστεύετε και εσείς, όπως λέγεται, ότι η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις πρόσφατες εκλογές είναι στρατηγική και ότι υπάρχει κίνδυνος να επιστρέψει σε ποσοστά κόμματος διαμαρτυρίας; Ποια πρέπει να είναι κατά τη γνώμη σας η αλλαγή πολιτικής που θα οδηγήσει στην ανάκαμψη;
Γενικώς, στην ιστορική εξέλιξη του Τσίπρα, υπήρξε η πρόταση της αριστεράς να είναι ριζοσπαστική, σε συνδυασμό βέβαια με τη σοσιαλδημοκρατία. Ωστόσο, αυτή η άποψη υποτιμήθηκε, δεν αξιοποιήθηκε με πολιτικούς όρους η συνάντηση αυτή, ενώ δεν υπήρχε και προγραμματισμός. Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, τόσο των προηγούμενων όσο και των φετινών εκλογών δεν συμπεριέλαβε αυτή την ένωση. Αυτό που διαφοροποιεί τη σοσιαλδημοκρατία είναι η σχέση με την αγορά, την αγορά ως μοχλό ανάπτυξης των μέσων παραγωγής. Η στρατηγική είναι ο σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία. Η κομμουνιστική αριστερά είναι με τον κρατισμό. Δεν έχει, λοιπόν, σοβαρές αναλύσεις για την ανάπτυξη των μέσων παραγωγής, με παράδειγμα τον Μαρξ που έθετε ως ζήτημα για τον σοσιαλισμό την ανάπτυξη των μέσων παραγωγής. Η ανάπτυξη του ΣΥΡΙΖΑ δεν άγγιξε την αγορά, με ελάχιστες προτάσεις βέβαια. Ο Μαρξ γενικά ήταν επικριτικός με το κράτος, δεν το παρουσιάζει ως μονοπωλιακή δύναμη. Στρατηγική, λοιπόν, ήταν για μένα η ήττα του Αλέξη, γιατί έφυγε ο Αλέξης από το κόμμα. Θεωρώ ότι η εξέλιξή μας, ως κόμμα, θα εξαρτηθεί και από το πώς θα τα πάει η Νέα Δημοκρατία. Αν θα τα πάει καλά δηλαδή, ή όχι. Φυσικά, η εξέλιξή μας σχετίζεται με την πολιτική που θα εφαρμόσουμε. Την περίοδο 2019-2023 δεν υπήρξε αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα ήταν ο κορονοϊός και όχι η ανεργία, όπως πολλοί νομίζουν.

Ποια είναι η άποψή σας για την κυριαρχία δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων ανά τον κόσμο, όπως του κόμματος της Μελόνι στην Ιταλία; Σε τι οφείλεται κατά την άποψή σας η ανάδειξη τόσων δεξιών κομμάτων στη βουλή;
Αρχικά να πω ότι πρέπει να υπάρξει διαχωρισμός ανάμεσα στα δεξιά και ακροδεξιά κόμματα. Η ακροδεξιά αυξάνεται εξαιτίας της υποχώρησης της αριστερής παρέμβασης στην καθημερινότητα. Η κυριαρχία της αριστεράς είναι η απάντηση στην ακροδεξιά. Η ακροδεξιά αυξάνεται λόγω ανικανότητας της αριστεράς να δώσει λύσεις στο ζήτημα της φτώχειας. Αυξάνεται γιατί καταφέρνει να επηρεάσει τα αυτιά του κόσμου σε νέα ζητήματα. Η αριστερά έχει την τάση να κολλάει σε ζητήματα του παρελθόντος. Η δεξιά αντίθετα έχει την τεχνική να επηρεάζει, πατάει επί πτωμάτων, όπως έγινε στο Μάτι με τους πρόσφυγες. Κυριαρχούν τότε οι δεξιές απόψεις απέναντι στους ξένους, οι οποίοι παρουσιάζονται ως εχθροί, μοιάζουν εισβολείς στους συντηρητικούς. Η αριστερά μπήκε σε ανθρωπιστικό πνεύμα αντιπαράθεσης, το οποίο όμως, δυστυχώς, δεν αρκεί. Οι δημοτικές εκλογές μάς έφεραν σε αδυναμία να υιοθετήσουμε την εγκατάσταση και τη βοήθεια των μεταναστών. Οι δομές φιλοξενίας τους δεν παρέπεμπαν σε δομές φιλοξενίας, αλλά σε στρατόπεδα. Αυτό βέβαια ήταν ένα αποτέλεσμα αδυναμίας της τοπικής αυτοδιοίκησης να υιοθετήσει την πρόταση της κυβέρνησης Τσίπρα για την εγκατάστασή τους σε διαμερίσματα ανά οικογένεια αντί των στρατοπέδων, όπως έγινε στον δήμο Τρίπολης. Δεν υπήρξαν όροι ισότητας προς τους μετανάστες, ενώ τόσο η Ευρώπη όσο και η Ελλάδα έπαιζε θέατρο σε βάρος τους. Η ακροδεξιά αρνείται την παράδοση του χριστιανισμού που μιλάει για αλληλεγγύη σε όλους και είναι μια ανήθικη δύναμη η οποία στηρίζεται σε ιδεοληψίες. Αντίθετα, η δεξιά επηρεάζεται από την παράδοση, αλλά δεν έχει την τόλμη να την ακολουθήσει στο ζήτημα της αλληλεγγύης για όλους. Η αριστερά πλέον αποστασιοποιείται, δεν είναι όπως παλιά, έχει αποκοπεί από τα λαϊκά στρώματα. Σήμερα είναι απλά μια ελίτ που προέρχεται από την ακαδημαϊκή κοινότητα.

Όσον αφορά την παιδεία, ως εκπαιδευτικός, πιστεύετε ότι το σχολείο βοηθά τα παιδιά να σχηματίσουν πολιτική συνείδηση ή αυτό γίνεται αποκλειστικά από το οικογενειακό περιβάλλον; Θεωρείτε και εσείς ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας είναι ελλιπές και ενδιαφέρεται μόνο για την είσοδο των μαθητών στα ΑΕΙ;
Έξυπνη Ερώτηση. Στην πραγματικότητα το σχολείο δεν ξέρουμε αν διαμορφώνει πολίτες. Σίγουρα τους μορφώνει. Ως εκπαιδευτικός σε ΤΕΙ κατά κάποιον τρόπο περίμενα τα παιδιά έτοιμα ως πολίτες. Διαπίστωσα αλλαγές σε σχέση με την εκπαίδευση της προηγούμενης δεκαετίας, η οποία μόρφωνε και πολιτικά. Σήμερα η παιδεία αρνείται να μιλήσει για τον όρο του πολίτη, τη δημοκρατία και τα δικαιώματα, δηλαδή τον πυρήνα της κοινωνίας. Το σχολείο οφείλει να βγάζει πολίτες με διεύρυνση της κοινωνικής γνώσης. Σήμερα μόνο η οικογένεια πολιτικοποιεί τα παιδιά. Προσωπικά, παρόλο που κατάγομαι από οικογένεια δεξιών, το σχολείο με βοήθησε να γίνω αριστερός. Το σχολείο είχε και πολιτική διαπαιδαγώγηση, άτυπη μεν, αλλά είχε. Πλέον το σχολείο υπερασπίζεται μόνο τον ατομικό αγώνα. Τα ΕΠΑΛ και τα ΤΕΙ βοηθούν περισσότερο ειδικά τους μαθητές γιατί έχουν κατευθύνσεις για επαγγέλματα.

Πώς βλέπετε τη σημερινή νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ; Θα τη χαρακτηρίζατε το ίδιο δραστήρια με την εποχή που υπήρξατε εσείς μέλος;
Σήμερα είναι μια άλλη εποχή. Η νεολαία γιγαντώθηκε σε μια φάση που δημιουργούνταν ένα κίνημα που έκανε κριτική στον νεοφιλελευθερισμό – από την αναρχία μέχρι τη σοσιαλδημοκρατία. Ήταν μια περίοδος με διαδηλώσεις, γεμάτες συνελεύσεις με καταθέσεις απόψεων που συνθέτουν την κουλτούρα του ΣΥΡΙΖΑ. Τα κινήματα του τότε δεν είναι πλέον κυρίαρχα. Τελευταίο κίνημα ήταν το «me too». Κυριαρχούν κουβέντες περί ταυτότητας, αυτοδιάθεσης. Έφυγε η κουβέντα από την εργασία χωρίς ασφάλιση. Τα κινήματα τότε ήταν αλλιώς. Υπήρξαν επιμέρους ζητήματα που δεν συνδέονται με τον σοσιαλισμό όπως παλιά, με παράδειγμα την οικολογία. Σήμερα επικρατεί ο νεοφιλελευθερισμός, υπάρχουν νέες συνθήκες συγκρότησης του κοινού. Ο σοσιαλισμός πλέον δεν γίνεται με όρους ρήξης αλλά με όρους μεταρρύθμισης. Η νεολαία του σήμερα χρειάζεται μια θετική εικόνα για την αντιμετώπιση του νεοφιλελευθερισμού. Τα κινήματα είναι κοινωνική κατάσταση. Ο ΣΥΡΙΖΑ και η νεολαία είναι πρωτίστως πολιτική οργάνωση και όχι κοινωνική. Δεν ισχύει πλέον το ότι χωρίς εργάτη δεν μπορεί να λειτουργήσει μια επιχείρηση γιατί υπάρχει η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Υπάρχουν καινούργια προβλήματα, η προηγούμενη εποχή έχει ξεπεραστεί. Εχθρός είναι μόνο ο εαυτός. Η σημερινή νεολαία είναι το διαμάντι της πολιτικής συγκρότησης του σήμερα γιατί αναζητά το αύριο, έχει ήθος και αισθητική, αυτή η νεολαία δεν αρνείται την σημερινή πραγματικότητα.

Θεωρείτε ότι με την αποχώρηση του κ. Τσίπρα το κόμμα θα χάσει ενδεχομένως ψηφοφόρους; Όπως γνωρίζουμε οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ τρέφουν μεγάλη συμπάθεια για τον Αλέξη και στενοχωρήθηκαν από τη ανακοίνωσή του. Πιστεύετε ότι η παρουσία του στο κόμμα συνέβαλε στην εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων;
Θεωρώ την ύπαρξη του Αλέξη ως πολιτική τομή. Ο Αλέξης βγήκε και είπε πριν γίνει  αξιωματική αντιπολίτευση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα κυβερνήσει για τη βελτίωση των πραγμάτων. Δεν άφησε, λοιπόν, το ζήτημα της κυβέρνησης να αιωρείται σε ένα αόριστο μέλλον. Αυτό που είπε αποτέλεσε την τομή στην αριστερά, ξεπέρασε το κόμμα, το οποίο κιόλας ήταν διστακτικό και αρνητικό απέναντι στην άποψη αυτή. Ο λαός ψηφίζει για να βρει λύσεις, ο λαός ζει στην εποχή του ίντερνετ, από εκεί μπορεί να κάνει τα πάντα. Ο «αγκιτάτορας» - καθοδηγητής της αριστεράς είναι ένα άχρηστο υποκείμενο. Ο Αλέξης είναι εκείνος που μετά το 1940 δήλωσε ουσιαστικά ότι η αριστερά είναι σε θέση και θέλει την κυβέρνηση του τόπου και την εξουσία. Εκείνος για πρώτη φορά είπε ότι θα κυβερνήσει και έτσι κέρδισε τον λαό. Ο Αλέξης ήταν η τομή στο κόμμα και στην ελληνική κοινωνία. Είμαι αισιόδοξος για τη νέα γενιά, η γενιά αυτή γυρνάει την πλάτη στη διαφθορά και προτιμάει μια δημιουργική σχέση με το κράτος και την αγορά.

Υπάρχουν 5 υποψηφιότητες για τις εσωκομματικές εκλογές. Θα μπορούσατε να μας πείτε με δύο λόγια την άποψή σας για τις υποψηφιότητες και αν εσείς θα υποστηρίξετε πιο ενεργά κάποια από αυτές;
Πιστεύω ότι και οι 5 υποψηφιότητες είναι θετικές παρεμβάσεις στον ΣΥΡΙΖΑ. Σε καμία περίπτωση δεν είμαι αρνητικός προς αυτούς. Εξάλλου, όποια υποψηφιότητα και αν κερδίσει οφείλει από αυτή τη θέση να υπερασπιστεί και να υλοποιήσει τις συμφωνίες του συνεδρίου.

Πιστεύετε ότι αυτή η πολιτική μπορεί να είναι μια συνεργασία με κοινούς υποψήφιους, ας πούμε στις Αυτοδιοικητικές εκλογές, που θα οδηγήσει μέχρι και σε συγχώνευση με το ΠΑΣΟΚ, όπως προτείνουν κάποιοι ήδη;
Στην τοπική αυτοδιοίκηση που είναι θεσμός δημοκρατίας και αποκέντρωσης, για να κάνει συμμαχίες το κόμμα θα πρέπει πρώτα να κάνει όσα απαιτούνται, δηλαδή κοινό πρόγραμμα. Η τοπική αυτοδιοίκηση λογικά θα έπρεπε να περάσει στις δυνάμεις που θέλουν το κοινό καλό, τα κοινά αγαθά, την προστασία του δήμου. Με το ΠΑΣΟΚ μάς ενώνουν πολλά. Σε μια τέτοια περίπτωση θα υπάρξει συμβιβασμός, συνεννόηση, ανάγκη για αντιμετώπιση του προβλήματος. Η ηγεμονία είναι μια δύναμη μη δημοκρατική, είναι η δύναμη του ισχυρού που επιβάλλεται. Εμείς είμαστε με την αλληλεπίδραση των ιδεών, δηλαδή τη δημοκρατία. Είμαστε πιο κοντά με το ΠΑΣΟΚ παρά με το ΚΚΕ, στη λογική των μεταρρυθμίσεων. Σοσιαλισμός δεν είναι το κράτος, ενώ χρειάζεται κράτος. Το ΠΑΣΟΚ, όπως και εμείς, θέλει να αλλάξει τον κόσμο και κάποτε άλλαξε τα δεδομένα υπέρ των λαϊκών συμφερόντων με περισσότερη δημοκρατία.

Κύριε Καρανίκα, όπως φαίνεται είστε ένα ελεύθερο πνεύμα, ένας άνθρωπος που δεν διστάζει να εκφραστεί ανοιχτά και ελεύθερα, όπως μας έχετε αποδείξει πολλές φορές. Θεωρείτε ότι αυτό μπορεί να σταθεί εμπόδιο στον χώρο της πολιτικής ή είναι χάρισμα και χαρακτηριστικό ενός ανθρώπου που εμπνέει εμπιστοσύνη στον λαό;
Δεν ξέρω, η αλήθεια είναι. Αυτό έχει να κάνει με την οργάνωση του κόμματος, τα κόμπλεξ του κάθε ανθρώπου. Είναι ανάλογα τον άνθρωπο. Ας πούμε, εγώ είχα βάλει παλαιότερα υποψηφιότητα αλλά δεν με εξέλεξαν. Ξέρω βέβαια μετριοπαθείς ανθρώπους που βγήκαν. Γενικά ως χαρακτήρας είμαι αυθόρμητος, δεν έχω μηχανισμό. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως οι διπλωμάτες είναι πιο ευνοημένοι. Ο Αλέξης δεν είναι μία μετριότητα, ο Αλέξης είναι ηγέτης, τίμιος, πολιτικό κεφάλαιο, ένα «σφουγγάρι» που –εκτός από κομματικούς κραδασμούς– απορροφά και τη γνώση. Αν μαζέψει γύρω του μετριότητες θα τον επηρεάσουν σε αυτή την κατεύθυνση όπως θα συνέβαινε σε οποιονδήποτε άνθρωπο. Στις εκλογές χάσαμε γιατί το συλλογικό δεν κατάφερε να ξεπεράσει τη μετριότητα που το χαρακτήριζε. Σε κάθε περίπτωση ο λαός δεν ευθύνεται για την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές, αλλά ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ που δεν έπεισε με θετικές προτάσεις και επικράτησε η μαύρη διαφήμιση. Η κυβέρνηση Τσίπρα δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την επόμενη κυβέρνηση καθώς μας έβγαλε από τα μνημόνια.

Τα τελευταία χρόνια είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι ήσασταν κάπως αποστασιοποιημένος από την πολιτική καθημερινότητα. Μπορεί αυτό να αλλάξει στη νέα, μετα-Τσίπρα φάση του ΣΥΡΙΖΑ;
Μετά το 2019 έφυγα από σύμβουλος του πρωθυπουργού. Έμεινα στην οργάνωση του Παγκρατίου ως απλό μέλος. Για να ζήσω συνέχισα όπως πριν να δουλεύω στον ιδιωτικό τομέα. Είναι γενικά ένας σκληρός αγώνας και δεν έχω περιθώριο για πολλά δημόσια πράγματα. Είχα πολλές διαφωνίες για τον τρόπο συγκρότησης της αντιπολίτευσης και για αυτό προτίμησα να κρατήσω χαμηλό προφίλ. Στην πορεία κατάλαβα ότι το δίκιο μπορεί να βρεθεί και στον αντίπαλο. Υπήρξα πιο μετρημένος στην έκφραση του λόγου, πιο αντικειμενικός στην κριτική μου. Συνειδητοποίησα ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζω την κυβέρνηση ΝΔ ως κάτι εχθρικό, αλλά ως αντίπαλο. Με τον Αλέξη πάντα ήμουν υποκειμενικός, έτρεφα και τρέφω μεγάλη αγάπη για εκείνον.

Παρόλο που αυτή είναι μια εντελώς υποθετική ερώτηση, πώς βλέπετε τις επόμενες εκλογές; Είναι δυνατό να υπάρξει μεγάλη αλλαγή και να γίνει και πάλι, όπως το 2015, κυβερνών κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ;
Θεωρώ ότι η πορεία του κόμματος θα πηγαίνει ανάλογα με το πώς κυβερνάει η ΝΔ. Σημαντική είναι η αλλαγή της συγκρότησης του κόμματος. Δεν είμαι σίγουρος για τίποτα. Το 2015 η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ μάς οδήγησαν στη φτώχεια. Οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 συνέβαλαν στην κυριαρχία του κόμματος.

Ποια είναι η άποψή σας για την υποψηφιότητα του Στέφανου Κασσελάκη – μιας προσωπικότητας που το τελευταίο διάστημα έχει κριθεί από πολλούς πολίτες, ιδίως στα social media;
Είμαστε ένα κόμμα που προφανώς έλκει και προσωπικότητες που δεν γαλουχήθηκαν σε σκληρούς και στενούς κομματικούς μηχανισμούς και έτσι έχουνε μια γλώσσα επικοινωνίας και συνεννόησης διαφορετική από αυτή που συνηθίσαμε. Αυτό βέβαια τον κάνει ελκτικό για κάποιον κόσμο, ενώ κάποιοι άλλοι αντιδρούν αρνητικά. Εγώ τον θεωρώ θετικό στοιχείο στην πολιτική ατζέντα που έχει ανοίξει για τον ΣΥΡΙΖΑ.