Κόμβος ενέργειας και ορυκτού πλούτου η Βόρεια Ελλάδα

Κατά την εποχή του Ηροδότου, τα έσοδα από τα μεγαλύτερα μεταλλεία χρυσού της αρχαιότητας, της Θάσου και της Σκαπτής Ύλης, υπολογίζεται ότι ανέρχονταν ετησίως σε 200 τάλαντα (ένα τάλαντο ισοδυναμεί με 26,2 ουγγιές ασημιού, και μία ουγγιά ασημιού διαμορφώνεται στα 43 δολάρια), σύμφωνα με τον καθηγητή του τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, Μιχάλη Βαβελίδη. Σήμερα εκτιμάται ότι ένα σημαντικό ποσοστό του ορυκτού πλούτου της χώρας εντοπίζεται στη Βόρεια Ελλάδα, και συγκεκριμένα στη ΒΑ Χαλκιδική, όπου η αξία των συνολικών αποθεμάτων αποτιμάται στα 72 δισ. ευρώ. Ωστόσο, οι «κρυμμένοι θησαυροί» του Βορρά δεν περιορίζονται μόνο στον ορυκτό πλούτο, εάν λάβει κάποιος υπόψη ότι η περιοχή διεκδικεί επάξια τον ρόλο του ενεργειακού κόμβου.

Ορυκτός πλούτος στη Βόρεια Ελλάδα

Μεγάλο τμήμα των αποθεμάτων εκτιμώμενης αξίας της τάξεως των 72 δισ. ευρώ, αντιστοιχεί στα Μεταλλεία Κασσάνδρας που λειτουργεί και αναπτύσσει η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός. Συγκεκριμένα, στο παγκοσμίου κλάσης πορφυριτικό κοίτασμα στις Σκουριές υπάρχουν βεβαιωμένα αποθέματα 740.000 τόνων χαλκού και 3,6 εκατ. ουγκιών χρυσού. Έως σήμερα στα μεταλλεία Κασσάνδρας έχουν επενδυθεί 1,3 δισ. δολ., πρόκειται να τοποθετηθούν ακόμη 1,9 δισ. δολ., ενώ η αξία των εξαγωγών, που τοποθετείται σε 1 δισ. δολάρια, αναμένεται να ενδεκαπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια. Στη φάση της κατασκευής αναμένεται να απασχοληθούν 900 άτομα, ενώ όταν τεθεί σε λειτουργία το έργο των Σκουριών, θα δημιουργηθούν 1.400 θέσεις εργασίας. Με την ευρωπαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία για τις ορυκτές πρώτες ύλες να εντάσσει τον χαλκό στα στρατηγικά μέταλλα στην αγορά, αναφέρουν ότι η σημασία της εξορυκτικής δραστηριότητας των μεταλλείων Κασσάνδρας είναι στρατηγική. Για το έργο των Σκουριών Χαλκιδικής, η Eldorado Gold έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση ύψους 680 εκατ. ευρώ, που αποτελεί μακροχρόνιο κοινοπρακτικό δάνειο από την Εθνική Τράπεζα και την Τράπεζα Πειραιώς, περιλαμβάνοντας και δάνειο από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ύψους 100 εκατ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά θα χρησιμοποιηθούν όσο εντείνεται η κατασκευαστική δραστηριότητα στις Σκουριές.

Η Χαλκιδική είναι πλούσια σε λευκόλιθο, ορυκτό με ευρύτατη χρήση σε ζωοτροφές, φάρμακα, ή στον χάλυβα. Επίσης, στο υπέδαφος του Νομού Κοζάνης «κρύβεται» χουντίτης, ο οποίος χρησιμοποιείται για την επιβράδυνση της φωτιάς σε περίπτωση πυρκαγιάς στα πλαστικά. Ευμέγεθες είναι και το αποτύπωμα της Βόρειας Ελλάδας στον κλάδο του μαρμάρου όπου παρά τα οικονομικά προβλήματα που εξανάγκασαν σε λουκέτο ορισμένες επιχειρήσεις, στην περιοχή δραστηριοποιούνται κραταιοί παίκτες. Σε αυτούς ανήκουν η Παυλίδης Μάρμαρα Γρανίτες, την οποία ελέγχει σε ποσοστό 100% ο Χριστόφορος Παυλίδης που προχώρησε, πρόσφατα, στην εξαγορά της από το fund ECM Partners. Το 2022 η μαρμαροβιομηχανία εμφάνισε κύκλο εργασιών της τάξεως των 103,3 εκατ. ευρώ και λειτουργική κερδοφορία (EBITDA) 18 εκατ. ευρώ. Ο τζίρος, που είναι μειωμένος σε ετήσια βάση κατά 13% λόγω της διεθνούς κρίσης που επηρεάζει τη ζήτηση για μάρμαρο, προέρχεται κατά 85% από εξαγωγές σε περισσότερες από 40 χώρες, με κυριότερες την Κίνα, τη Νοτιοανατολική Ασία, τη Βόρεια και τη Λατινική Αμερική, τον Αραβικό Κόλπο και την Ευρώπη.

Ενέργεια 

Η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία κατέχουν κεντρική θέση στο νέο ενεργειακό τοπίο που διαμορφώνεται και που η απολιγνιτοποίηση βρίσκεται σε πρώτη προτεραιότητα. Έτσι, ένα από τα μεγαλύτερα ενεργειακά projects του Βορρά αφορά στον τερματικό σταθμό φυσικού αερίου FSRU της Αλεξανδρούπολης, που υλοποιεί η εταιρεία GASTRADE κι έχει προγραμματιστεί να τεθεί σε λειτουργία την 1η Ιανουαρίου του 2024. Πρόκειται για πλωτή μονάδα χωρητικότητας 153.500 κυβικών μέτρων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που θα συνδεθεί με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου μέσω αγωγού μήκους 28 χλμ. Το LNG θα προωθείται στις αγορές της Ελλάδας, της Βουλγαρίας αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, που περιλαμβάνει χώρες, όπως η Ρουμανία, η Σερβία, η Β. Μακεδονία, αλλά και η Μολδαβία. Η εταιρεία GASTRADE δρομολογεί και δεύτερο FSRU με χρονικό ορίζοντα το 2025. Θα έχει ικανότητα αποθήκευσης 170.000 κ.μ. υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και θα μπορεί να παραδώσει έως και 22,7 εκατ. κυβικά μέτρα (κ.μ.) φυσικού αερίου ημερησίως ή 5,5 δισ. κ.μ. ετησίως.

Κομβικής σημασίας για την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης είναι ο Διασυνδετήριος Αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας (IBG) – αγωγό μήκους περίπου 182 χλμ. εκ των οποίων περίπου 31 χλμ. βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας. Ο αγωγός IGB έχει αρχική δυναμικότητα 3 δισ. κυβ. μέτρα φυσικού αερίου (φ. α.) ετησίως, με δυνατότητα αύξησής τους στα 5 δισ. κυβ. μέτρα φ. α. ετησίως με την κατασκευή Σταθμού Συμπίεσης. Στην Κομοτηνή ο αγωγός συνδέεται με το σύστημα του ΔΕΣΦΑ και τον Διαδριατικό Αγωγό (TAP), καταλήγοντας στην πόλη Στάρα Ζαγόρα της Βουλγαρίας. Εκεί συνδέεται με το σύστημα του διαχειριστή φυσικού αερίου της Βουλγαρίας Bulgartransgaz.

Στην τελική ευθεία βρίσκεται και ο αγωγός Θεσσαλονίκης - Βόρειας Μακεδονίας, που θα αποτελέσει τη δεύτερη πύλη εισόδου φυσικού αερίου για τα Βαλκάνια. Ο αγωγός προβλέπεται να έχει συνολικό μήκος 123 χιλιομέτρων και θα εκτείνεται από τη Νέα Μεσημβρία προς το Νεγκότινο μέσω Ευζώνων/Γευγελής συνδέοντας τα εθνικά συστήματα μεταφοράς φυσικού αερίου της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας, διαχειριστές των οποίων είναι ο ΔΕΣΦΑ και η NER, αντίστοιχα. Η αρχική ικανότητα μεταφοράς του θα είναι 1,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, με δυνατότητα επέκτασης στα 3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες, προκειμένου ο αγωγός να διαθέτει τις κατάλληλες προδιαγραφές και για τη μεταφορά πράσινου υδρογόνου. Το έργο, το κόστος του οποίου εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 110 εκατομμύρια ευρώ, θα αναβαθμίσει περαιτέρω τον ρόλο της Ελλάδας ως κόμβου φυσικού αερίου, ενισχύοντας τη θέση της χώρας ως ενεργειακό σταυροδρόμι, με τη μεταφορά φυσικού αερίου από το ΕΣΦΑ στη Βόρεια Μακεδονία και ευρύτερα.

Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί ότι η Θεσσαλονίκη επιλέχθηκε ως έδρα του RSC, του Περιφερειακού κέντρου ελέγχου ηλεκτρικής ενέργειας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αποστολή του εν λόγω φορέα είναι να διασφαλίζει τη συνεργασία και τον συντονισμό της λειτουργίας των συστημάτων και των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας.