H γαλλική αντιπολίτευση κατηγορεί τον Μακρόν για αυταρχισμό, για εξυπηρέτηση των μεγάλων επιχειρήσεων και για αθέτηση των υποσχέσεών του για το κλίμα
Ο Εμανουέλ Μακρόν είχε υποσχεθεί να «αλλάξει την οικονομία» με σκοπό την αντιμετώπιση της κλιματικής απορρύθμισης. Στη διάρκεια της πανδημίας είχε δηλώσει ότι «πρέπει να σκεφτούμε όσα δεν σκεφτήκαμε ποτέ» και να «αλλάξουμε την ίδια τη φύση της παγκοσμιοποίησης […] κάνοντας ριζοσπαστικές επιλογές […] Η κλιματική απειλή είναι ζήτημα ζωής και θανάτου». Παρ’ όλ’ αυτά, οι οικολόγοι κατηγορούν τον Γάλλο πρόεδρο ότι ευνοεί ρυπογόνες βιομηχανίες, όπως την αεροναυπηγική, την αεροπορία και την αυτοκινητοβιομηχανία, αμελώντας τους σιδηροδρόμους και την πολιτική αντικατάστασης των ΙΧ με ποδήλατα. Ωστόσο, παραλλήλως, οι οικολόγοι διαμαρτύρονται ότι η Air France και η Renault ανακοινώνουν απολύσεις: η εξίσωση έχει πολλούς αγνώστους. Αν στραφούμε από τις αερομεταφορές και τη χρήση ΙΧ στα τρένα και στα ποδήλατα, προφανώς επιχειρήσεις σαν την Air France και τη Renault θα συρρικνωθούν: παρά την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, αλλά και εξαιτίας τους, οι απολύσεις γίνονται αναπόφευκτες. Εξάλλου, η συρρίκνωση της αεροναυπηγικής και της αυτοκινητοβιομηχανίας θα έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην οικονομία η οποία στηρίζεται εν πολλοίς σε αυτούς τους τομείς.
Οι οικολόγοι κλιμακώνουν την κριτική τους λέγοντας ότι «η μεγάλη προδοσία» του Μακρόν είναι η γλυφοσάτη, το ευρέως φάσματος συστηματικό ζιζανιοκτόνο και ξηραντικό καλλιεργειών που εισήγαγε η Monsanto και το οποίο έχει αποδειχθεί επιβλαβές για την υγεία ανθρώπων και ζώων. Το 2017 ο Μακρόν δήλωνε ότι η εν λόγω οργανοφωσφορική ένωση θα απαγορευόταν στη Γαλλία στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής πολιτικής που θα αποτελούσε «προτεραιότητα» — πλην όμως, το 2019 μετάνιωσε και είπε ότι η κατάργηση της γλυφοσάτης «θα σκότωνε τις καλλιέργειες». Δεν έχω επαρκείς γνώσεις για να κρίνω αν αυτή η αλλαγή γνώμης οφείλεται σε καλύτερη ενημέρωση ή σε υποχώρηση μπροστά στις μεγάλες επιχειρήσεις χημικών προϊόντων. Πιστεύω όμως ότι σ’ αυτό οι οικολόγοι έχουν μιαν εναλλακτική, π.χ. υποκατάστατα γλυφοσάτης που δεν «σκοτώνουν» τις καλλιέργειες. Το ερώτημα είναι αν τα φυσικά και υγιεινά υποκατάστατα έχουν ίση αποτελεσματικότητα με τα χημικά: η εμπειρία της μυοκτονίας με «οικολογικά» προϊόντα στο Παρίσι δεν μας έπεισε· τα ποντίκια επέζησαν και πολλαπλασιάστηκαν. Αλλά, ίσως πρόκειται για ξεχωριστή περίπτωση.
Σε ό,τι αφορά την κλιματική κρίση, η γαλλική κυβέρνηση, όπως ήταν φυσικό, βρέθηκε στην πρωτοπορία των συμφωνιών του Παρισιού — θεωρητικά τουλάχιστον. Κι όμως, η Γαλλία δεν κατάφερε να μειώσει τα αέρια θερμοκηπίου. Η κυβέρνηση Μακρόν αθέτησε την υπόσχεση για τερματισμό των εμπορικών συνθηκών που επηρεάζουν αρνητικά το κλίμα: αν και το 2019 είχε δηλώσει ότι «το εμπόριο δεν μπορεί να αντιβαίνει στην κλιματική μας πολιτική», υπέγραψε συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τον Καναδά, το Βιετνάμ και το Μεξικό αυξάνοντας έτσι την έκλυση αερίων θερμοκηπίου και ενισχύοντας τις πολυεθνικές. Σημειώνω εδώ ότι οι οικολόγοι αντιτίθενται, και δικαίως, στο εμπόριο με μακρινές χώρες το οποίο απαιτεί τεράστιες θαλάσσιες διαδρομές και ευνοεί τη μετεγκατάσταση βιομηχανιών στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στον Τρίτο Κόσμο οι μισθοί είναι χαμηλοί. Αλλά φαίνεται ότι είναι πολύ αργά για να τροποποιηθούν οι εμπορικές διαδικασίες.
Κάποτε η γαλλική και γενικότερα η ευρωπαϊκή οικονομία βασιζόταν στον άνθρακα και στον χάλυβα. Ο Μακρόν υποσχέθηκε την έξοδο από την ενέργεια των ορυκτών: τη σταδιακή κατάργηση των μονάδων άνθρακα και υδρογονανθράκων, μαζί με την αποδέσμευση από το πετρέλαιο. Εδώ οι οικολόγοι δεν έχουν δίκιο: απομένουν πολύ λίγες μονάδες άνθρακα και μια από τις τελευταίες, στο Cordemais, πρόκειται να κλείσει το 2026 — δηλαδή με τέσσερα χρόνια καθυστέρηση. Παραλλήλως, από το 2017 έχουν δοθεί άδειες για 18 έργα έρευνας υδρογονανθράκων, μολονότι ο Μακρόν είχε υποσχεθεί, μέσω του πρώην υπουργού Nicolas Hulot το τέλος της εκμετάλλευσής τους μέχρι το 2040. (O Hulot παραιτήθηκε από την κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο του 2018 με δάκρυα στα μάτια.)
Οι οικολόγοι κατηγορούν τον πρόεδρο ότι, εκτός των άλλων, η Γαλλία είναι μία από τις 15 ευρωπαϊκές χώρες που επιδοτούν περισσότερο τα ορυκτά καύσιμα παρά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κι ότι δεν έχει απομακρυνθεί από το παλιό παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο. Υποστηρίζουν ότι έχει χαθεί πολύς χρόνος κι ότι η κλιματική κρίση επιδεινώνεται με πολύ γοργότερους ρυθμούς από την εφαρμογή των ημίμετρων, ενώ, επιπλέον, η Γαλλία έχει σοβαρές ευθύνες στον διεθνή χώρο: για παράδειγμα, οι εισαγωγές σόγιας από τη Νότια Αμερική επιδεινώνουν την αποψίλωση των δασών και τη βιοποικιλότητα. Τέλος, οι οικολόγοι καταγγέλλουν την «καταστολή» των οικολογικών οργανώσεων —με το πρόσχημα ότι είναι εξτρεμιστικές— και τον συγχρωτισμό του Μακρόν με στελέχη της πολυεθνικής Total, έναν από τους κολοσσούς των ορυκτών καυσίμων.
Οι οικολόγοι έχουν δίκιο ότι η Γαλλία έχει καθυστερήσει στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: ο Μακρόν ήθελε να επιτύχει μέχρι το 2030 ένα 32% ανανεώσιμων στο ενεργειακό μείγμα, αλλά ο δρόμος απεδείχθη δυσκολότερος και μακρύτερος
Από την άλλη πλευρά, κάποια μεγάλα έργα όπως το αεροδρόμιο στη Notre-Dame-des-Landes, το χρυσωρυχείο στη Γουιάνα και το σούπερ-mall EuropaCity εγκαταλείφθηκαν (μετά από έντονες και συχνά βίαιες διαδηλώσεις)· οι σχολικές καντίνες άρχισαν να διαθέτουν βιολογικά προϊόντα (παρακάμπτοντας έτσι και το ζήτημα του χοιρινού για το οποίο διαμαρτύρονταν οι μουσουλμάνοι)· έγινε προσπάθεια μείωσης των πλαστικών αποβλήτων με τον υπερφιλόδοξο στόχο όλα τα πλαστικό να γίνουν ανακυκλώσιμα μέχρι 2025 και να καταργηθούν τα περιτυλίγματα μιας χρήσεως μέχρι το 2040· δόθηκαν κίνητρα για καθαρότερα οχήματα και επιδόματα για θερμομονώσεις κτιρίων. Τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά: οι ανακαινίσεις —750.000 μόνο το 2021— φαίνεται πως πραγματοποιήθηκαν χωρίς το κριτήριο της ενεργειακής αναβάθμισης. Όσο για την ενεργειακή πολιτική, εκτός του ότι ο Μακρόν ακροβατεί πάνω στην ίδια του τη γραμμή, δεν υπάρχει συναίνεση για την πυρηνική ενέργεια. Το 2017 υποσχόταν να μειώσει το ποσοστό των πυρηνικών στο ενεργειακό μείγμα από 75% σε 50% μέχρι το 2025. Σήμερα, ο ρεαλισμός απαιτεί το αντίθετο σχέδιο: μεγάλες επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια. Έτσι, έχουν προγραμματιστεί έξι νέοι αντιδραστήρες τύπου EPR2, αλλά ώσπου να υλοποιηθούν είναι αδύνατο να κλείσουν οι μονάδες άνθρακα στο Saint-Avold και στο Cordemais: αν κλείσουν θα υπάρξει έλλειψη ηλεκτρισμού. Οι οικολόγοι έχουν δίκιο ότι η Γαλλία έχει καθυστερήσει στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: ο Μακρόν ήθελε να επιτύχει μέχρι το 2030 ένα 32% ανανεώσιμων στο ενεργειακό μείγμα, αλλά ο δρόμος απεδείχθη δυσκολότερος και μακρύτερος. Σήμερα το ποσοστό των ανανεώσιμων δεν ξεπερνά το 20%· ιδιαίτερα, έχει παραμεληθεί η αιολική ενέργεια: πολλοί διαμαρτύρονται ότι οι ανεμογεννήτριες ασχημαίνουν το τοπίο — αλλά, είναι αδύνατο να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι και δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα.
Γενικά πιστεύω ότι η κοινωνική αναταραχή —από τα Κίτρινα Γιλέκα μέχρι τις διαδηλώσεις για το συνταξιοδοτικό— καθυστέρησε πολλές αποφάσεις σχετικά με το περιβάλλον. Εξάλλου, υπήρξαν διαφωνίες στο εσωτερικό της κυβέρνησης σχετικά με τη γεωργία (εξού και η παραίτηση του Nicolas Hulot, υπουργού της Οικολογίας και Ενεργειακής Μετάβασης), καθώς και γενικότερη απουσία συναίνεσης μεταξύ της κυβέρνησης και των οικολόγων, καθώς και της κυβέρνησης και των αγροτών — οι γεωργοί δεν έχουν απαραιτήτως οικολογική συνείδηση, ενώ διάφοροι κλάδοι του πρωτογενούς τομέα προβάλλουν αντίθετα συμφέροντα (π.χ. οι μελισσοκόμοι είναι εναντίον των ζιζανιοκτόνων, αλλά οι περισσότεροι καλλιεργητές είναι υπέρ).
Οι ΜΚΟ —Les Amis de la Terre, Greenpeace— επιτέθηκαν στον Μακρόν με τον γνωστό τους βολονταρισμό, λες και είναι ο Μωυσής που θα χωρίσει τα ύδατα. Τι θα γίνει με το χωριό Grande-Synthe που απειλείται από τη θαλάσσια παλίρροια; Μήπως το πρόγραμμα για 50 αιολικά πάρκα αφαιρεί από τη μαγεία της φύσης; Γιατί όταν καίγονταν τα δάση στη νοτιοδυτική Γαλλία ο πρόεδρος βρισκόταν στο Παρίσι (κι όχι στο Μπορντό με τη μάνικα); Κι ενώ δυναμώνουν οι φωνές κατά της περιβαλλοντικής πολιτικής του Μακρόν, που θεωρείται σχεδόν ανύπαρκτη, η Μαρία Λεπέν επιδίδεται σε παραλογισμούς: στο πρόγραμμά της περιλαμβάνει την κατάργηση των επιδοτήσεων για την ανάπτυξη της αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Αυτός είναι ο πολιτικός μας ορίζοντας στη Γαλλία.
Καθώς ο σημερινός υπουργός Οικολογίας και Ενεργειακής Μετάβασης, Christophe Béchu, προέρχεται από την κεντροδεξιά, ο Μακρόν φαίνεται ακόμα πιο εκτεθειμένος στις επικρίσεις: πώς εμπιστεύτηκε το «υπουργείο του ανέφικτου» σε ένα «συντηρητικό»; Εφόσον και η προηγούμενη υπουργός Amélie de Montchalin προερχόταν από την κεντροδεξιά, προκύπτει ότι ο Μακρόν δεν θέλει να ξαναμπλέξει με τους οικολόγους σαν τον Hulot οι οποίοι απαιτούν ανατροπή του παραγωγικού και αναπτυξιακού μοντέλου. Με λίγα λόγια, η γαλλική προεδρία καθυστερεί και δείχνει διστακτικότητα για τρεις βασικούς λόγους: ο πρώτος είναι ότι οι ριζικές μεταρρυθμίσεις που θα έχουν άμεσο, ή σχεδόν άμεσο, αντίκτυπο στο περιβάλλον και στο κλίμα απαιτούν πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές ανατροπές για τις οποίες οι Γάλλοι δεν είναι προετοιμασμένοι. Πολλοί πιστεύουν ότι μπορούμε να αντιστρέψουμε τη διαδικασία απορρύθμισης του κλίματος χωρίς να θιγεί καθόλου ο τρόπος της ζωής τους — όμως, αυτό δεν ισχύει. Ο δεύτερος λόγος είναι η απουσία συναίνεσης και τα ερωτηματικά για το ποιες είναι οι άριστες λύσεις στον κάθε τομέα που επηρεάζει το περιβάλλον: π.χ. να επεκταθεί η πυρηνική ενέργεια; Πώς θα καταργηθούν οι ρυπογόνες βιομηχανίες; Πώς και με ποιον ρυθμό θα περάσουμε από το ΙΧ —πηγή πλούτου για τη Γαλλία— σε μέσα μεταφοράς φιλικά προς το περιβάλλον; Είναι δυνατόν να περιοριστεί σήμερα η βιομηχανική κτηνοτροφία; Μήπως η τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης μάς βοηθήσει σε όλα τούτα; Οι σημερινές ηγεσίες έχουν να επιλύσουν πιο σύνθετα προβλήματα από εκείνες του παρελθόντος, κι εδώ έγκειται ο τρίτος λόγος που ο Μακρόν δεν κάνει τα βήματα που πρέπει να κάνει: η προεδρία δαπανά πολύ χρόνο και ενέργεια για να κρατήσει ενωμένο έναν λαό που σπαράσσεται και που βλέπει τον κόσμο —και το περιβάλλον— με πολύ διαφορετικά μάτια.
18°
