Οι αντιφάσεις της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και οι φιλοδοξίες της Τζιόρτζια Μελόνι
Κατά μία έννοια οι Ισπανοί ψηφοφόροι ήταν τυχεροί. Πριν κληθούν να ψηφίσουν, είχαν πάρει μια καλή γεύση για το τι θα μπορούσε να σημαίνει η συμμετοχή του ακροδεξιού Vox στην κυβέρνηση. Είχαν δείγμα γραφής από τη συμμετοχή του στα διοικητικά συμβούλια Περιφερειών και Δήμων. Ανάμεσα σ’ άλλα, είχε ακυρώσει την προβολή ενός φιλμ επειδή έδειχνε να φιλιούνται δύο γυναίκες, είχε κάνει το ίδιο με μια θεατρική παράσταση εμπνευσμένη από το βιβλίο της Βιρτζίνιας Γουλφ «Ορλάντο», επειδή καταπιανόταν με θέματα σχετικά με τον φεμινισμό και τους τρανσέξουαλ, ενώ είχε απαγορεύσει και τις ΛΟΑΤΚΙ σημαίες. Ούτε οι λωρίδες για τα ποδήλατα δεν απέφυγαν τη μήνι του – σε μία περιοχή τις κατάργησε, προφανώς στο πλαίσιο της αντίθεσής του σε κάθε μέτρο για την προστασία του περιβάλλοντος. Το αποτέλεσμα, σημειώνουν οι αναλυτές, ήταν να κινητοποιηθούν οι μετριοπαθείς ψηφοφόροι και να πάνε στις κάλπες, ενώ πολλοί συντηρητικοί βρήκαν τις πολιτικές του απωθητικές. Δεν ήταν παράδοξο ότι μειώθηκε εντυπωσιακά η δύναμή του βάζοντας τέλος στα σχέδια για μια δεξιά πλειοψηφία.
Στην Ιταλία τα πράγματα πήγαν διαφορετικά. Η Μελόνι αποδεικνύεται πολύ πιο ευέλικτη. Έχει περιορίσει την ακραία ρητορική της. Στα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής μάλιστα, έχει ευθυγραμμιστεί πλήρως με το ΝΑΤΟ. Κατάφερε έτσι ακόμα και να προσκληθεί στο Λευκό Οίκο, αυτή μια θαυμάστρια του Μουσολίνι. Θα τρίζουν τα κόκαλα των Αμερικανών που έπεσαν στην Ιταλία στον Δεύτερο Πόλεμο. Αν η Μελόνι προσπαθεί να μετριάσει τον πολιτικό της λόγο, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα στελέχη του κόμματός της τα οποία συναγωνίζονται μεταξύ τους σε ακρότητες. Στην πρώτη γραμμή όσων δέχονται τις επιθέσεις τους, οι πρόσφυγες και τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Δύο θέματα εξαιρετικά προσφιλή στην ακροδεξιά που ζει και αναπνέει αναζητώντας εχθρούς στις μειονότητες. «Χρειαζόμαστε μωρά όχι μετανάστες» είναι ένα προσφιλές σλόγκαν και μαζί θεωρίες συνωμοσίας για οργανωμένο σχέδιο αντικατάστασης των χριστιανών της Ευρώπης με μουσουλμάνους. Σε σχέση με τους ΛΟΑΤΚΙ, εξάλλου, ήδη έχουν ληφθεί μέτρα που δυσκολεύουν τη ζωή τους και περιορίζουν τα δικαιώματά τους. Ανάμεσά τους η μη αναγνώριση των παιδιών από γονείς του ίδιου φύλλου, αφήνοντας πολλές οικογένειες σε νομικό κενό.
Όμως η Μελόνι έχει πολύ πιο φιλόδοξους στόχους. Θέλει να αλλάξει το Σύνταγμα και να ενισχύσει την εκτελεστική εξουσία στην Ιταλία. Παράλληλα επιδιώκει μια συνολική ανατροπή των συσχετισμών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήδη έχει απευθύνει πρόσκληση για μια νέα συμμαχία της δεξιάς με την ακροδεξιά στην Ευρωβουλή. Μια τέτοια αναδιάταξη των δυνάμεων θα μπορούσε να έχει την πλειοψηφία και να αντικαταστήσει τη συνεργασία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού κόμματος, στο οποίο ανήκει και η ΝΔ, με τους Σοσιαλιστές.
Η ιδέα απορρίφθηκε χωρίς δεύτερη συζήτηση. Στην Ευρωβουλή η κόκκινη γραμμή απέναντι στην ακροδεξιά κράτησε. Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν φυσικά οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες οι οποίοι θεωρούν αδιανόητη μια συνεργασία με το ακροδεξιό AFD. H στάση τους είναι κρίσιμη με δεδομένο όχι μόνο το βάρος της χώρας, αλλά και το γεγονός ότι οι Γερμανοί ακροδεξιοί εμφανίζονται πρώτο κόμμα στις δημοσκοπήσεις σε περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Για τις επόμενες εκλογές μάλιστα συζητούν να κατεβάσουν και υποψήφιο καγκελάριο.
Μια επικράτηση της ακροδεξιάς θα είχε άμεσες επιπτώσεις σε όλους σχεδόν τους τομείς. Πέρα από τις αμιγώς πολιτικές, όπως είναι το ζήτημα της Ουκρανίας, ξεχωρίζει ασφαλώς το ζήτημα του περιβάλλοντος.
Μια ανατροπή των συσχετισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα ήταν καταστροφική για όλη την Ευρώπη και ιδιαίτερα ίσως για την Ελλάδα. Κατ’ αρχάς για το μέλλον των ίδιων των ευρωπαϊκών θεσμών. Το AFD, για παράδειγμα, τάχθηκε υπέρ της διάλυσης της Ε.Ε., υποστηρίζοντας ότι το σχέδιο της Ενωμένης Ευρώπης, το οποίο υποστηρίζουν οι «παγκοσμιοποιημένες ελίτ», απέτυχε. Κατά το AFD όλες οι αρμοδιότητες πρέπει να επιστρέψουν στα κράτη μέλη, να καταργηθεί η Ευρωβουλή και όλες οι σημαντικές αποφάσεις να λαμβάνονται με δημοψηφίσματα στα κράτη μέλη. Ουσιαστικά πρόκειται για την κατάργηση της έννοιας της κοινοτικής αλληλεγγύης, των κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών και μαζί κάθε μεταφοράς πόρων στα κράτη μέλη. Μια επικράτηση της ακροδεξιάς θα είχε άμεσες επιπτώσεις σε όλους σχεδόν τους τομείς. Πέρα από τις αμιγώς πολιτικές, όπως είναι το ζήτημα της Ουκρανίας, ξεχωρίζει ασφαλώς το ζήτημα του περιβάλλοντος. Όλα τα ακροδεξιά κόμματα, στην πραγματικότητα, αμφισβητούν το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και πάντως διαφωνούν με τα «υπερβολικά μέτρα». Ναι το καλοκαίρι κάνει ζέστη και τον χειμώνα κρύο ήταν η ειρωνική αντίδραση του Ματέο Σαλβίνι, υπουργό και σύμμαχο της Μελόνι, όταν του επισήμαναν τους φετινούς καύσωνες.
Όπως πάντα βέβαια, η ίδια η Μελόνι προσπαθεί να κρατά ισορροπίες, αποφεύγει να αμφισβητεί επίσημα τους περιβαλλοντικούς στόχους της Ε.Ε. και το ίδιο έκανε στη συνάντηση της με τον Μπάιντεν. Αυτή η ευελιξία όμως την κάνει και πιο επικίνδυνη. Η στρατηγική της είναι ακριβώς να σπάσει τις κόκκινες γραμμές και να βγει από τον «υγειονομικό αποκλεισμό» στον οποίο βρισκόταν η ακροδεξιά σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο. Όσοι έχουν ασχοληθεί με την άνοδο των ναζί, το πρώτο που επισημαίνουν είναι ότι πέτυχαν να καταλάβουν την εξουσία ακριβώς επειδή κατόρθωσαν να κρύψουν τις πραγματικές τους προθέσεις και να γίνουν αποδεκτοί από τα συστηματικά κόμματα που είχαν την ψευδαίσθηση ότι τους χρησιμοποιούν και τους εξημερώνουν.
Στην Ιταλία το έχει πετύχει, όπως άλλωστε το έχουν πετύχει και άλλα ακροδεξιά κόμματα στις χώρες τους. Η Μελόνι, ωστόσο, το επιχειρεί σε διεθνή και σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Έχει κατανοήσει ότι στη σημερινή Ευρώπη οι εθνικές πολιτικές έχουν όρια. Αυτή είναι η ιδιαίτερη «συνεισφορά» της η οποία όμως είναι ταυτόχρονα και η μεγάλη αντίφαση της ακροδεξιάς. Κόμματα που στηρίζονται στον ακραίο εθνικισμό και προτάσσουν ένα στενό εθνικό συμφέρον, καλούνται να συνεργαστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να ξεπεράσουν δηλαδή τις μεταξύ τους διαφορές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μεταναστευτικό. Η αναθεώρηση της συμφωνίας του Δουβλίνου που επιθυμούν οι χώρες του Νότου προσκρούει στις αντιθέσεις μεταξύ των κρατών μελών. Έτσι, η Μελόνι ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο για την εξαγωγή του προβλήματος στην Τυνησία. Η «λύση» της εξαγωγής, ωστόσο, δεν προσφέρεται για ανάλογες περιπτώσεις, εκεί δηλαδή όπου τα συμφέροντα των κρατών μελών διαφέρουν. Είναι εύκολο για τα κόμματα της ακροδεξιάς και του ευρωσκεπτικισμού να διακηρύττουν ότι θα μεταφέρουν αρμοδιότητες στα κράτη μέλη. Η αναίρεση πολιτικών από τις οποίες επωφελούνται τα ίδια κράτη μπορεί να αποδειχθεί ότι έχει απαγορευτικό κόστος. Σίγουρα θα προκαλούσε μεγάλες εσωτερικές εντάσεις. Μπορεί να ενοχλεί για παράδειγμα τον Αντρέα Ντούντα η πίεση της Ευρώπης να σεβαστεί την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης – θα τον στεναχωρούσε πολύ ωστόσο να έχανε τους πόρους της Ένωσης. Αυτό ακριβώς όμως ζητούν τελικά οι Γερμανοί του AFD οι οποίοι θεωρούν ότι η Γερμανία δεν θα πρέπει να πληρώνει τις οικονομικά αδύνατες χώρες. Ή, για να επιστρέψουμε στη Μελόνι, θα είχε ενδιαφέρον να βλέπαμε πώς και με τι κόστος, θα αντιμετώπιζε τα ζητήματα του ιταλικού χρέους, χωρίς τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Οι εγγενείς αυτές αντιφάσεις της ακροδεξιάς, υπό κανονικές προϋποθέσεις, θα ήταν ικανός λόγος για να μείνουν εσαεί στο περιθώριο. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι συχνά η πολιτική παίρνει διαζύγιο από τη λογική.
11°
