Στρατηγική ή «κάτι-σαν-στρατηγική» για την αντιμετώπιση των καταστροφών;

Η στρατηγική για την αντιμετώπιση των κρίσεων και των καταστροφών δεν απασχολεί κανέναν απ’ όσους άσκησαν ή ασκούν καθήκοντα διακυβέρνησης του συγκεκριμένου πεδίου πολιτικής.

Τρία παραδείγματα προς τεκμηρίωση του ισχυρισμού μας:

1. Ουδείς γνωρίζει ούτε ασχολείται με το τι περιλαμβάνει η εξαετής (μακροπρόθεσμη) ή η τριετής (μεσοπρόθεσμη) στρατηγική που προβλέπει ο νόμος 4662/20 που είναι σε ισχύ.
2. Ελάχιστοι γνωρίζουν τι περιλαμβάνει για κάθε κατηγορία κινδύνων το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας, γνωστότερο με το όνομα «Ξενοκράτης».
3. Ακόμη πιο λίγοι πρέπει να γνωρίζουν γιατί δεν λειτούργησαν τα «Πλαίσια Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης» που αναφέρονται στον ίδιο νόμο, για τις πρόσφατες πυρκαγιές.

Παρέλκει, συνεπώς, να ερωτήσουμε ή να ερωτηθούμε τι είδους επιχειρησιακά σχέδια υπήρξαν για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών;

Αντιθέτως προς τα οριζόμενα στον νόμο και τα σχετικά ερμηνευτικά κείμενα, ακολουθείται μια άλλη «στρατηγική» η οποία περιλαμβάνει:

• Τη λειτουργία ενός ισχυρού επικοινωνιακού μηχανισμού με κεντρικό μότο «κάναμε το καλύτερο δυνατό». Για να στηρίξουν αυτό τον ισχυρισμό τους, οι κυβερνώντες παραπέμπουν σ’ ένα ποσοτικό μέγεθος (π.χ. «πήραμε περισσότερα αεροπλάνα», «έχουμε δώσει περισσότερα χρήματα για καθαρισμούς», «προσλάβαμε περισσότερους πυροσβέστες», «δεν έχουμε νεκρούς») το οποίο, αποκομμένο από ένα ευρύτερο σχέδιο που να αντιμετωπίζει τα προβλήματα της Πολιτικής Προστασίας με τρόπο ολιστικό, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ελλείπουσα στρατηγική. Μέρος αυτής της «κάτι-σαν-στρατηγική» είναι οι εκκενώσεις. Όσο δεν υπάρχουν νεκροί, η «στρατηγική» αυτή, επιβεβαιώνεται.
• Την επίκληση του μεγέθους και της έντασης της κλιματικής αλλαγής. Το ίδιο συνέβαινε και πριν από την εμφάνιση της κλιματικής αλλαγής. Τότε ήταν η «θεομηνία», ο «στρατηγός άνεμος», η «κομμένη γράνα», φυσικά φαινόμενα που υπερβαίνουν τις δυνάμεις όχι μόνο μιας πολιτείας αλλά και του ανθρώπου, εν γένει. Με σημερινούς όρους συμψηφίζονται οι πυρκαγιές της Κέρκυρας ή του Αιγίου, με τις πυρκαγιές στη Σιβηρία, στην Κολομβία ή στη Σιγκαπούρη. Έτσι σχετικοποιούνται οι δικές μας αποτυχίες, συγχωρούνται τα σφάλματα και μετριάζεται η κριτική.
• Την αποθέωση της εγκληματικής αμέλειας από κάποιον συμπολίτη μας. Η ατομική ευθύνη δεν περιορίζεται στην αιτιώδη σχέση του φυσικού υποκειμένου με την φωτιά που άναψε. Λειτουργεί ως υποκατάστατο των ολιγωριών και στοχεύει στην απόσειση της ευθύνης από την κυβέρνηση. Μάλιστα, οι πιο φανατικοί του επιχειρήματος εισφέρουν στη δημόσια συζήτηση και δικαστικές αποφάσεις από τις οποίες προκύπτει ότι ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που τεκμηριώθηκε η ενοχή και επιβλήθηκαν ποινές. Η δύναμη αυτών των αυτόκλητων εισαγγελέων γίνεται μεγαλύτερη όταν συναντά τους πραγματικούς εισαγγελείς που θέλουν να συμμετέχουν στην μετατόπιση της ευθύνης και στη δημιουργία αποδιοπομπαίων τράγων.

Παραλλαγή του ίδιου τρόπου σκέψης είναι οι «ψεκασμένες» θεωρίες περί ανεμογεννητριών, πρακτόρων ξένων δυνάμεων κ.λπ.

Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι δεν υπάρχει μια lege artis στρατηγική για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών και λοιπών καταστροφών.

Προκειμένου να την αποκτήσουμε πρέπει να επιλύσουμε, χωρίς καθυστέρηση, τρία υποκείμενα προβλήματα τα οποία υπονομεύουν κάθε προσπάθεια δημιουργίας στρατηγικής για τη συγκεκριμένη δημόσια πολιτική:

1. Επείγει η αποκάθαρση των αρμοδιοτήτων και η απογραφειοκρατικοποίηση του πεδίου πολιτικής. Σήμερα, εμπλέκονται δεκάδες κρατικοί φορείς στις διαδικασίες πρόληψης, καταστολής και αποκατάστασης σ’ όλα τα επίπεδα διοίκησης. Σημειωτέων ότι οι διαδικασίες, ειδικά της αποκατάστασης (περί των οποίων υπάρχει, κάθε φορά, μια εξαγγελία επίσπευσής τους), είναι εξαιρετικά περίπλοκες και γραφειοκρατικές. Τόσο, όμως, η αποκάθαρση των αρμοδιοτήτων όσο και η απλούστευση των διαδικασιών αποτελούν περισσότερο προβλήματα πολιτικής βούλησης και λιγότερο τεχνικά ζητήματα.
2. Η πρόληψη, περί της οποίας, εσχάτως, πολύς ο λόγος δεν συνίσταται μόνον σε χρηματοδοτήσεις σε Δήμους προκειμένου να καθαρίσουν τα περιαστικά δάση. Συνίσταται, κυρίως, στην κατάταξη όλων των περιοχών της Ελλάδας σε ζώνες ευαλωτότητας, ανάλογα με τον κίνδυνο που τις απειλεί. Η τήρηση των κατατάξεων αυτών και η διαρκής ενημέρωσή τους αποτελεί, επίσης, ένα προαπαιτούμενο κάθε Στρατηγικής. Συνοδό ζήτημα είναι η θεσμοθέτηση δικλείδων ασφαλείας μέσω των οποίων προσωπικό, πόροι, και αποφάσεις επί του συνόλου του πεδίου πολιτικής θα πρέπει να λαμβάνονται στο πλησιέστερο προς τον πολίτη σημείο, δηλαδή, στην Αυτοδιοίκηση.
3. Η αξιοποίηση του έμψυχου δυναμικού της Πυροσβεστικής και των μονάδων Πολιτικής Προστασίας προϋποθέτει την αποκατάσταση της αξιοκρατίας και την επιβράβευση της αριστείας σ’ όλους τους βαθμούς και τις ειδικότητες. Προς τούτο, απαιτείται σημαντική ενίσχυση των Σχολών Πολιτικής Προστασίας, ιδίως, όσον αφορά την προσέλκυση και ένταξη εθελοντών.

Οι αλλαγές αυτές διασφαλίζουν τη δημιουργία μιας στρατηγικής, εφάμιλλης με εκείνη που διαθέτουν χώρες με ισχυρή Πολιτική Προστασία. Είναι βέβαιον ότι τα προβλήματα που προκαλούνται από τις διαρκείς και εντεινόμενες κρίσεις δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από τις όποιες μεσσιανικές ικανότητες οιουδήποτε ηγέτη στον κόσμο.

Η συχνότητα και η ένταση των κρίσεων και των καταστροφών δεν αφήνει κανένα περιθώριο παράκαμψης ή παραπομπής των αλλαγών αυτών στο απώτερο μέλλον.

Εάν η κυβέρνηση συνειδητοποιεί το μέγεθος το προβλήματος, πρέπει να αντιδράσει και να δράσει τώρα.